بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
اصول فنی پی جوئی در آتش سوزیها :
حریق عمدی طبق قانون اغلب کشورها یکی از جرائم عمده محسوب و برای تعقیب و تحقیق آن امتحانات دقیق و کامل در صحنه جرم و کشف علت آن در اسرع وقت لازم است .
قطع نظر از علل و موجبات آتش و فقط از نظر آزمایشات فنی، حریق را به سه نوع تقسیم می کند .
حریق هائیکه بدون وارد آوردن خساراتی فوراً خاموش می گردد .
حریقهائیکه پس از خسارت جزئی خاموش می گردد .
حریقهائیکه محل را کاملاً از بین برده و خراب می کند .
در نوع اول تقریباً همیشه می توان علت آتش سوزی را کشف نمود و در نوع دوم به احتمال زیاد علت حریق کشف ولی در نوع سوم تحقیقات عمیق و مدارک فنی و اطلاعات کافی برای کشف علت حریق لازم است . مثل همه صحنه های جرم تا امتحانات دقیق و بازرسی آن تمام نشده باید از نزدیک شدن اشخاص بمحل جلوگیری و مخصوصاٌ جابجائی اشیاء سوخته شده و تغییر در صحنه حریق و تخریب دیوارها و دودکش ها بایستی خودداری نمود و برای این کار و جلوگیری از ریزش دیوارها و غیره می توان در صورت لزوم از تیرک و الوار و غیره استفاده نمود . اگر در وهله اول علت آتش سوزی کشف نگردید . مأمور تحقیق باید یک علل وقوع حریق را با آن آتش سوزی مقایسه و قدم به قدم جلو برود تا علت آن معلوم گردد .
اسلاید 2 :
امتحانات دقیق باید از اجاقها و دودکشها و سیم کشی ساختمان بعمل آید و حتی خاکستر و ذرات سوخته را باید با نهایت دقت آزمایش نمود . قبل از همه باید وجود مواد قابل اشتعال را در محل بوسیله بوی آنها تشخیص و همچنین بقایای اشیاء مخصوصی که تصور می رود داخل مایعات قابل اشتعال گذاشته و سوزانده اند با دقت جمع آوری گردد ، البته مثل همه صحنه های جرم عکسبرداری و ترسیم کروکی جستجو برای آثار پا و انگشت و سایر برگه های جرم را نباید فراموش کرد ، درها و پنجره ها باید بدقت بازرسی و معلوم گردد آیا موقع ورود مأمورین آتش نشانی آنها بسته بوده اند یا خیر ، در صورتیکه بسته بوده اند مأمورینی که آنها را باز کرده اند باید معلوم و آثار باقیه از آنها را جمع آوری نمود ، از شهود و ساکنین محل باید فوراً بازجوئی و معلوم گردد اول کسی که متوجه آتش شده چه کسی بوده و از چه نقطه آتش را مشاهده نموده ، در و پنجره ها بوسیله چه کسی بسته شده و کلید آنها پیش چه کسی است ، اگر محل بیمه بوده باید تمام امکانات حریق عمدی بوسیله صاحب مال قدم بقدم مورد بررسی قرار گیرد و بقایای اشیاء سوخته شده جمع آوری و برای آزمایشهای بعدی نگاهداری گردد .
اسلاید 3 :
چنانکه قبلاً هم گفته شد گرچه موفقیت کارشناس بررسی علل حریق منوط باین است که آتش تا چه اندازه شدت داشته و اشیاء و اثاثیه و ساختمان را خراب کرده است بعضی اوقات عملیات مأمورین آتش نشانی برای اطفاء حریق وضع صحنه حریق را بهم می زند ، مثلاً فشار آب اثاثیه و اشیاء اطاقها را بهم ریخته و جابجا می نماید و یا سقف محل خراب و فرش اطاق برای ورود به اطاق جمع آوری می شود ، کارشناس بررسی علل حریق باید خیلی کوشش کند وضع اطاق نیم سوخته را بحال اولیه برگرداند مثلاً اثاثیه اطاق و میز و صندلی و تختخواب و قفسه و غیره را در محلهای خود قرار دهد و یا حداقل این وضع را در نظر خود مجسم نماید ، اینکار اگر چه دشوار هم باشد گاهی اوقات لازم و نتایج خوبی می دهد .
اسلاید 4 :
نقطه شروع آتش :
بدون توجه به اظهارات شهود مأمور تحقیق یا کارشناس باید شخصاً محل و نقطه شروع حریق با بوسیله معاینه محل پیدا نماید ، برای این کار بهتر است از آخرین نقطه ایکه آتش گسترش یافته شروع و قدم بقدم به جلو رفت ، وسعت ابعاد محل حریق زده و آثار دوده ذغال در اینمورد راهنمای خوبی خواهد بود باید همیشه بخاطر داشت که طبعاً آتش بطور عمودی و بطرف بالا پیشرفت می کند .
اسلاید 5 :
آتش حبس شده :
اگر هوای داخلی اطاقی برای اشتعال کافی نباشد سوختن اجسام قابل اشتعال بکندی صورت می گیرد و گاهی تحت شرایطی متوقف می شود ، در این حالت رنگ و وضع چوبها بطور ناقص تدریجاً تعلیل می رود و اطاق از دود سیاه و تهوع نورگیری مملوع می گردد نه وقتی روی کناره های سرد پنجره می نشیند بصورت ورقه قهوه ای رنگی در می آید ، در اینحالت می بایست توجه داشت اگر پنجره محل آتش سوزی دفعتاً باز و یا شکسته گشته و هوا داخل گردد تمام اطاق یک مرتبه تبدیل بشعله های آتش خواهد گردید و در صورت عدم رعایت فاصله با حریق امکان خطرات سوختگی افراد خواهد بود . مأمورین بی تجربه ممکن است دود قهوه ای رنگی کناره های پنجره را با بعضی مواد و روغنهای مشتعله اشتباه کرده و نتایج غلطی از آن بگیرند و همچنین در این قبیل موارد ممکن است آتش از منفذی باطاق دیگر که هوای مناسب دارد سرایت نموده و آنجا را بسوزاند و مأمورین تحقیق تصور نمایند که آتش اصلی از آن اطاق بوده است .
اسلاید 6 :
علل تصادفی آتش سوزیهای غیرعمد :
برق آسمان – قاعدتاً برق نقاط و محلهائی را که بلند و با آبهای زیرزمینی ارتباط داشته باشند می زند و همچنین ممکن است در یک وهله چند محل را زده و یا از محلی به محل دیگر عبور کند ، بیشتر اوقات بوی گوگردی یا اوزونی ( اکسیژن متراکم ) در آن محل قابل تشخیص است و بعلاوه برق زدگی روی اشیاء مشخص و قابل تمیزند مخصوصاً روی اشیاء فلزی که آنها را آب کرده و یا ذرات ذوب شده روی آنها تشکیل می دهد ، همچنین اشیاء آهنی ممکن است به تبدیل به مغناطیس شده و آجرهای روی دیوار خورده شده و یا روی آنها برای گردد .
در صورت وجود سوء ظنی باید میله های برق گیر را معاینه نمود تا معلوم گردد برق به آن اصابت نموده است یا نه و در صورت اخیر بقدر کافی قوت داشته که تولید حریق نماید یا خیر ، در محلهائی که برق گیر وجود نداشته باشد می توان تحقیق کرد که در اطراف صدای رعد نشیده شده یا نه زیرا بطوریکه می دانیم همیشه برق با صدای رعد همراه است ، بهر صورت خیلی دیده شده که حریقهای عمدی که طوری ترتیب داده اند که وانمود نمایند حریق در اثر اصابت برق تولید گردیده است .
اسلاید 7 :
اشعه آفتاب :
اگر اشعه آفتاب در یک عدسی یا آئینه مقعر متمرکز و سپس روی شیئی قابل اشتعالی تابیده و یا منعکس گردد بعلت تجمع اشعه ها در یک نقطه و تمرکز حرارت تولید آتش خواهد نمود ، این عدسی ها ممکن است از لیوان ، عینک و سایر انواع شیشه بوجود آیند . البته آتش سوزی بوسیله این قبیل اشیاء خیلی بندرت پیش می آید ولی مهم اینکه خیلی از آتش های عمدی را ممکن است آتش سوزی غیرعمدی بوسیله اشعه آفتاب عنوان نموده که در اینصورت مأمور تحقیق یا کارشناس باید نهایت دقت را در وضع آفتاب در ساعت شروع آتش سوزی و همچنین محل عدسی یا آئینه مقعر و شدت و ضعف مقعر آنها و وضع زوایای تابش نور خورشید و محل شیئی قابل اشتعال بعمل بیاورد .
باید در نظر گرفت که یک عدسی در محل معینی فقط مدت کوتاهی در عرض روز اشعه آفتاب را روی شیئی معینی متمرکز می کند و در بعضی محلها حتی فقط در سال یکمرتبه این عمل امکان پذیر است .
اسلاید 8 :
جرقه های آتش :
البته می دانیم جرقه نه تنها از آتش تولید می گردد بلکه از دودکشها و لوکوموتیو و اتومبیلها و غیره هم جرقه هائی تولید می گردد که ممکن است باعث آتش سوزی بشود .
در مواردیکه ادعا می شود آتش از جرقه ای تولید شده باید حتماً تناسبی بین شروع آتش و پخش جرقه در محل موجود باشد اگر مثلاً خانه بوسیله جرقه طعمه حریق شده لابد سقف آن دارای شیروانی چوبی و یا مواد قابل اشتعال دیگر مانند سقفهای کاذب و یا یک قسمت ساختمان باز بوده که جرقه بداخل آن اصابت نموده و سبب اشتعال مواد قابل اشتعال فوق الذکر شده است.
در رابطه با جرقه اگزوز اتومبیلها و تریلرها در داخل اجناس متراکم انبارها اغلب مسئله انگیز بوده و تجربه وقوع آتش سوزیهای متعددی را ثابت کرده است .
اسلاید 9 :
احتراق :
مواردیکه ممکن است باعث اشتعال و حریق محلی گردند عبارتند از : مواد محترقه بی ثبات ، وسایل آتش بازی ، نفت چراغ ، چراغهای بنزینی ، گازهای آشپزخانه ، بنزین ، الکل ، اتر ، استیلن ، گرد آرد ، شکر ، گرد نشاسته ، گرد چوب ، سیلیسیم ، گرد منیزیم ، آلومینیوم .
این قبیل مواد اگر بدون حفاظ در محلی قرار داده شوند با کوچکترین بی احتیاطی مشتعل شده و تولید انفجار حریق خواهند نمود ، مثلاً اگر لوله گاز در منازل خراب گردد و نشتی پیدا نماید مقداری گاز در هوا منتشر و پس از رسیدن تراکم گاز بحد اشتعال و با کوچکترین جرقه ای انفجار و حریق تولید خواهد بود . بدیهی است اینگونه حریقها اغلب با تخریب محل همراه بوده ، در حریق های عمدی کمتر مواد محترقه بکار برده می شود ولی در حریقهائیکه طرف مدعی است بوسیله مواد محترقه ایجاد شده ، مأمور تحقیق باید با نهایت دقت محل مواد مزبور را قبل از ایجاد حریق و همچنین آثار آن ماده محترقه را بعد از حریق تعیین نماید ، برای اینکار بعضی اوقات تجزیه آزمایش بقایای مواد مزبور با مواد دیگر اطراف آن لازم می گردد که در این صورت کمک متخصصین فنی لازم خواهد گردید ، تجربه حریقهای عمدی را با پخش مایعات قابل اشتعال مانند ( بنزین و نفت و غیره ) در یک یا چند نقطه مجزا از یکدیگر نشان می دهد .
اسلاید 10 :
حیوانات :
باید دانست تمام حیوانات از آتش ترس دارند بطوریکه از نزدیک شدن به آن خودداری می کنند به این ترتیب خیلی بندرت حیوانات باعث آتش سوزی می گردند . ولی بعضی اوقات سگ یا گربه ای در خانه ممکن است چراغی را واژگون نموده و یا در قصبات و ده ، گاو و گوسفند در سرخرمنها و انبار کاه و علوفه سبب واژگون نمودن چراغ یا وسیله حرارتی مربوط به پخت و پز شده و در نتیجه سبب آتش سوزی می گردند معمولاً چراغهای نفتی پس از واژگون شدن خاموش می گردند مگر در مواقعی که نفت داخل مخزن بشدت گرم شده و گاز آن متصاعد شده باشد و اگر هم تصادفاً محترق شوند آثار احتراق و بقایای چراغ در محل باقی می ماند در چند مورد هم دیده شده که پرنده ها یا موشها و حتی حشرات روی دو سیم لخت نشسته و در نتیجه اتصال برق تولید حریق نموده اند ، در این رابطه عیناً مشاهده شده که گربه ای به سبب اتصال مدارهای برق فشار قوی موجب آتش سوزی گردیده که در اینصورت لاشه حیوان بصورت سوخته در کانون حریق بایستی وجود داشته باشد
سابق بر این عقیده داشتند که موش در آشپزخانه بوسیله جویدن نوک کبریت تولید حریق می کند ولی امروزه این موضوع با تجربه باطل شده زیرا ثابت گردیده که موش اصلاً از جویدن نوک کبریت احتراز می کند .
اسلاید 11 :
اشتعال خودبخود :
علامت مخصوص این قبیل حریقها عبارت از دود ضخیم و گاز تند می باشد و بعلاوه موادیکه مشتعل شده و باعث حریق گردیده بعضی اوقات کاملاً سوخته و بقایای آن بدست می آید که کاملاً قابل تشخیص هستند ، فضولاتی را که با روغن برزک آلوده می کنند (بمنظور سوخت ) پس از سوخته شدن بشکل مخصوصی شبیه لانه پرندگان در می آیند که قابل تشخیصند از آن طرف این فضولات موقع اشتعال دود و بوی مخصوصی دارند که اطرافیان را حتماً سوختنی خواهند نمود .
اگر آتش سوزی در مراحل اولیه خاموش شده باشد می توان زمان اشتعال موادیکه باعث حریق شده تخمین زد بدین ترتیب که در شرایط مساوی از آن مواد در همان محل با درجه حرارت مساوی با وضع قبل از آتش در اطاق یا محل حریق قرار می دهند و زمان اشتعال آنها را با همدیگر مقایسه می کنند ، بعضی اشیاء هستند که اکسیژن هوا را گرفته در روی خود متمرکز نگاه می دارند و این موضوع تولید حرارت نموده و بواسطه فقدان جریان هوا بالاخره شیئی را مشتعمل می کند .
گرد ذغال سنگ ، ذغال ، آرد ، علف خشک ، گندم و سایر گیاهان طبیعی و یا روغنهای نباتی مثل روغن برزک که روی کاغذ یا پنبه ریخته شده موادی هستند که ممکن است خودبخود مشتعل گردند .
اسلاید 12 :
در اینجا باید متذکر بود که بعضی از مواد هستند که تحت شرایط خاصی در درجه حرارت خیلی کمتر از درجه حرارت اشتعال معمولی آن ماده مشتعمل می گردند ، مثلاٌ چوب که طبیعتاً در درجه حرارت 570 فارنهایت ( 218 ) درجه سانتیگراد بحالت اشتعال در می آید اکثر این چوب را کنار دیواری که بوسیله ای گرم شده یا کنار اجاق برای خشک شدن بچینند در حرارتهای خیلی کمتری مثلاً 250 فارنهایت ممکن است مشتعل گردد ، در این موارد روی چوب ابتدا ورقه ذغالی تولید می گردد که اول به رنگ قهوه ای بوده و تدریجاً تبدیل به رنگ سیاه می گردد و این ورقه ذغالی است که بوسیله هوا اکسیده شده و درجه حرارت چوب را با آن قدر بالا می برد که به 570 فارنهایت برسد و شعله شروع گردد ، باسلولوید که اصل ترکیب آن از سلولز و کافور بوده و در درجه حرارت 450 فارنهایت مشتعل می گردد اگر مدت معینی در درجه حرارت 160 فارنهایت قرار داده شود بخودی خود مشتعل خواهد گشت .
اسلاید 13 :
در مورد علف خشک اشتعال علف مثل مواد دیگر نیست زیرا در اینجا تکوین حرارت بستگی به تخمیر علف دارد که فقط موقعی صورت می گیرد که علف قبل از خشک شدن کامل در یکجا توده شده باشد ، در اینجا حرارت ابتدا از طبقات زیرین علف شروع شده و اول بوی تند از علف متصاعد سپس در همان طبقات زیرین به آرامی شروع به اشتعال می کنند و بالاخره آتش به بیرون سرایت نموده و شعله ور می گردد ، در آتش سوزیها علفها و سبزیجات باید معلوم گردد چه روزی علفها چیده شده اند و چطور خشک شده اند و همچنین موقع جمع و انبار کردن آنها وضع هوا چگونه بوده است ، اگر علفها هنوز خشک نشده بودند از بوی تخمیر که از آنها متصاعد بوده و یا قسمتی از توده علف باصطلاح نشسته بوده باید معلوم گردد ، همچنین باید فاصله زمانی چیدن علفها و توده کردن آنها و آتش گرفتن آنها بدقت معلوم گردد ، اگر همسایه هائی هستند که در همان روز علف چیده و تحت شرایط مشابهی
بطور کلی اشتعال خودبخود در توده های علف قبل از 8 الی 10 روز بعد از توده کردن و بعد از 70 الی 80 روز بعد از توده کردن غیرممکن است .
ذغال سنگ نیز ممکن است بخودی خود معترق گردد مخصوصاٌ اگر آنرا الک نموده و بمقدار زیاد در محل جمع کنند ، بطور کلی توده ذغال سنگ ریز در ارتفاع دو سه متری و توده ذغال سنگ درشت در ارتفاع 4 الی 5 متری خطر احتراق دارد .
اسلاید 14 :
برای کشف حقیقت در حریقهای ناشیه از این احتراق ممکن است از همان نوع ذغال سنگ در محلی جمع نموده و با شرایط مساوی نگهداشت تا محترق گردد و نمونه های آنرا برای آزمایش به آزمایشگاه فرستاد ، ضمناً باید دانست ذغال سنگ نوع ( کوب ) بخودی خود محترق نمی گردد ، ذغال معمولی که تازه تهیه شده ولی سرد شده باشد اغلب بخودی خود محترق می گردد و علت آنهم اینست که ذغال هنوز در داخل می سوزد ولی ذغال معمولی کهنه هم گاهی و با حذف اکسیژن هوا خودبخود محترق می گردد ، اگر روی آهک آب ندیه که به قدر زیاد در محلی توده شده آب ریخته شود حرارت بسیار زیادی تولید خواهد نمود ( در حدود 600 درجه حرارت ) و اگر اشیاء قابل اشتعالی در معرض این حرارت قرار گیرند بسهولت مشتعل شده و تولید آتش سوزی خواهند نمود ، در چند واقعه علل آتش سوزی به احتراق خودی خود اشیاء عجیبی منتهی شده است ، مثلاً در یک واقعه مرکب مخصوص کارخانجات رنگرزی در داخل بطری محترق شده و سطح پارچه یا کاغذی که در نزدیکی آن قرار داشته سرایت و باعث آتش سوزی محل گردیده .
مرکب کارخانجات رنگرزی و چاپخانه ها را به سرکه حل مقداری نیترات دارژان در آمونیاک که خیلی قابل احتراق است باقی می ماند و چون داخل مرکب مقداری هم صمغ غربی وجود دارد نیترات دارژان خودبخود در اثر صمغ عربی محترق می گردد در نقطه دیگری دوای مرگ موش باعث آتش سوزی شده بود داروی مرگ موش عبارت است :
اسلاید 15 :
محلول فسفر در آب ملایم می باشد که آنرا با آرد مخلوط نموده و آنقدر بهم می زنند که بشکل اش مانندی در بیاید .
در واقعه ایکه ذکر شد این دوا را در انبار گذاشته و فراموش کرده بودند بعد از ده سال که دوا کاملاً خشک شده بود بواسطه تابش آفتاب از پنجره فسفر آن آتش گرفته و بطرف بنزین که در نزدیکی آن بوده سرایت و در نتیجه محل را آتش زده بود .
صورت ریز اشیائی را که ممکن است بخودی خود محتوی گردند با درجه احتراق آنها نشان می دهد .
اسلاید 19 :
بخاری و دودکشهای معیوب :
اگر تشخیص داده شود که شروع آتش سوزی از بخاری یا دودکشهای معیوب بعمل آمده باید موقعیت بخاری نسبت به دیوار ساختمان آن و محلهائی از لوله که چکه می کرده یا اشتباهاتیکه در ساختمان بخاری بکار رفته و همچنین موقعیت اشیاء قابل اشتعال را نسبت به بخاری و لوله مربوطه تعیین و میزان مصرف سوخت حرارت و شعله را مورد بررسی قرار داد .
اگر بخاری بوسیله گاز روشن می گردد باید طرز عمل بخاری و موقعیت ( شیر گاز ) و دستگاه مشتعله آن تعیین و همچنین معلوم گردد قبل از شروع آتس سوزی بوی گاز استشمام می شده یا نه ؟ و بالاخره امکان سرایت آتش از محلی به محل دیگر باید در مورد دودکش چه داخلی و چه خارجی باید خیلی دقت کرد اغلب پس از آتش سوزی هم نقاط معیوب دودکش را که باعث آتش سوزی شده بوسیله سیاهی آثار خروج دود و غیره می توان معین کرد .
اسلاید 20 :
جریان برق :
امروزه تقریباً عادت شده که در یک آتش سوزی وقتی هیچگونه علت و سببی پیدا نکردند آنرا بجریان برق نسبت داده و می گویند برق باعث آتش سوزی شده است در حالیکه اگر سیم کشی طبق استاندارد و تازه انجام گرفته و فیوزها خوب کار بکنند و بهره برداری از برق بخوبی انجام پذیرد احتمال آتش سوزی از جریان برق خیلی ضعیف است برای امتحانات دستگاه برق و سیم کشی آن در آتش سوزیها اطلاعات دقیق لازم است که بهتر است آنها را به متخصص برق واگذار نمود .
آتش سوزیهایی که بوسیله جریان برق تولید می کردند ممکن است بعلل زیر انجام گیرد :
1. تحمیل بر ظرفیت
2. اتصالهای اشتباهی
3. جرقه ( در اثر جریانهای کوتاه ) اتصال زمین یا بریدن اتصال دست می دهد
4. بی احتیاطی در حمل و نقل و استفاده از دستگاه الکتریکی
مهمترین نقطه ای که در آتش سوزیهای تولید شده از برق باید مورد دقت قرار گیرد وضعیت فیوزها است باید دید فیوزها عمل نموده اند یا خیر ، چه تغییراتی در سیم بندی آنها حاصل شده است ، آیا سیم آنها قبلاً عوض نشده یا روی سیم آنها روپوش کشیده شده است ؟
