بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
سازمان حفاظت محيط زيست
معاونت محيط زيست انساني
دفتر پايش فراگير محيط زيست
پایش پسماندهای بیمارستانی ، مراکز درمانی و بهداشتی
اسلاید 2 :
حفظ سلامت عمومي و محيط زيست در مقابل اثرات نامطلوب پسماندهاي پزشكي مستلزم ايجاد رويه اي ضابطه مند براي توليد، حمل و نگهداري ، بي خطر سازي و دفع پسماندهاي پزشكي مي باشد.
اسلاید 3 :
تعاریف و اصطلاحات
پسماند: به مواد جامد، مايع و گاز (غير از فاضلاب) گفته مي شود كه به طور مستقيم يا غيرمستقيم حاصل از فعاليت انسان بوده و از نظر توليد كننده، زائد تلقي مي شود.
پسماندها به پنج گروه تقسيم مي شوند:
-1 پسماندهای عادی:
-2 پسماندهای پزشکی ( بیمارستانی) :
-3 پسماندهای ویژه:
-4 پسماندهای کشاورزی:
-5 پسماندهای صنعتی:
اسلاید 4 :
پسماندهای پزشکی
پسماندهای پزشکی به چهار دسته اصلی تقسيم مي شوند:
1- پسماند عفوني 2- پسماند تيز و برنده 3- پسماند شيميايي و دارويي 4- پسماند عادي.
در يك طبقه بندي كلي پسماند پزشكي در دو دسته پسماند دسته بندي مي شود :
عادي) شبه خانگي(
پسماندهاي ناشي از مراقبتهاي پزشكي( پسماند پزشكي ويژه (.
اسلاید 5 :
پسماندهاي عادي:
پسماندهاي ناشي از كاركردهاي خانه داري و مديريت اجرايي اين مراكز مي باشند كه شامل: پسماندهاي آشپزخانه، آبدارخانه، قسمت اداري مالي، ايستگاه هاي پرستاري، باغباني و از اين قبيل است. اين پسماندها بخش بزرگي از پسماندهاي توليدشده در مراكز بهداشتي درماني را تشكيل مي دهد و بايد نسبت به جداسازي آنها درمبدا توليد اقدام شود . مديريت اين دسته از پسماندها مربوط به شهرداري ها، دهياري ها و بخشداري ها مي باشد.
پسماند پزشكي ويژه:
كليه پسماندهاي توليد شده در مراكز ارائه دهنده خدمات بهداشتي درماني)نظير بيمارستانها، پلي كلينيكها، درمانگاهها، سازمان انتقال خون، مطب ها، خانه هاي بهداشت و.(،مراكز تحقيقات پزشكي و آزمايشگا ههاي تشخيص طبي كه به دليل بالا بودن حداقل يكي از خواص خطرناك از قبيل سميت، بيماريزايي، قابليت انفجار يا اشتعال، خورندگي و مشابه آن به مراقبت ومديريت ويژه نياز دارند، پسماند پزشكي ويژه خوانده مي شود. مدیریت اجرایی پسماندهای ویژه به عهده تولید کننده خواهد بود .درصورت برطرف نمودن عامل خطرساز مدیریت آن با عهده شهرداریها، دهیاریها و بخشداریها خواهد بود.
اسلاید 6 :
طبقه بندی پسماند های پزشکی ویژه :
پسماند عفوني: پسماندهاي مظنون به داشتن عوامل زنده بيماري زامانند محيط هاي كشت ميكروبي آزمايشگاه، بافتها،(سواب آلوده)، مواد يا تجهيزاتي كه با فرد مبتلا به بيماري عفوني تماس داشته اند و مواد دفع شده از اين بيماران.
پسماندهای آسیب شناسی: مانند بافت ها و آبگونه هاي انساني، تكه هايي از بدن انسان، خون و ساير آبگونه هاي بدن، جنين.
پسماند نوك تيز و برنده: وسايل و لوازم با قابليت بريدن يا سوراخ كردن مانند سوزن تزريق، آنفوزيون،دستگاه(set) ، تیغه چاقو، چاقو، تيغ، شيشه هاي شكسته
پسماند دارويي خطرناک: مانند داروهاي تاريخ گذشته يا غيرلازم (اقلامي كه حاوي دارو يا اقلامي كه به دارو آلوده شده اند مانند قوطي ها و شيشه هاي داروي) که در صورت آزاد شدن در محيط براي محيط و انسان مضرباشد
پسماند ژنوتوكسيك:مانند پسماندهاي داراي موادي با خصوصيات سمي براي ژن ها، از جمله پسماندهاي داراي سايتوتوكسيك (كه بيشتر در درمان سرطان به كارمي روند)، و مواد شيميايي سمي براي ژن ها.
پسماند شيميايي خطرناک: كه محتوي مواد شيميايي مانند معرف هاي آزمايشگاهي، داروي ثبوت و ظهور فيلم، مواد ضدعفوني كننده و گندزداي تاريخ گذشته يا غير لازم و حلال ها مي باشند كه در صورت آزاد شدن در محيط براي محيط و انسان مضر باشد.
پسماندهاي داراي فلزات سنگين:مانند باتري ها، ترمومترهاي شكسته، وسايل داراي جيوه براي اندازه گيري فشار خون و.
ظرفهاي تحت فشار:مانند سيلندرهاي گازها، كارتريج گاز و قوطي افشان
پسماندهاي پرتوساز: پسماندهاي محتوي مواد راديو اكتيو شامل مقررات خاص خود مي شود و از شمول اين ضوابط خارج است.
اسلاید 7 :
قوانين و مقررات مديريت پسماند پزشكي
در هر كشوري براي بهبود وضعيت مديريت پسماند پزشكي، وجود قوانين و مقررات الزامي است.
مبناي قانوني مديريت پسماند پزشكي در ایران
قانون مديريت پسماندها كه در سال1383 به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد
آيين نامه اجرايي مديريت پسماندها در سال 1384 در هیات وزیران مطرح و تصویب گردید
درسال 1386 ضوابط و روش های مدیریت اجرایی پسماند های پزشکی و پسماندهای وابسته در کمیسیون امور زیربنایی ، صنت و محیط زیست تصویب گردید.
اسلاید 8 :
مدیریت اجرایی پسماند : شخصیت حقیقی یا حقوقی است که مسؤول برنامه ریزی، ساماندهی، مراقبت و عملیات اجرایی مربوط به تولید، جمع آوری، ذخیره سازی، جداسازی، حمل و نقل، بازیافت، پردازش و دفع پسماندها و همچنین آموزش و اطلاع رسانی در این زمینه می باشد.
مدیریت اجرایی کلیه پسماندها غیر از صنعتی و ویژه در شهرها و روستاها و حریم آنها به عهده شهرداری ها و دهیاری ها و در خارج از حوزه و وظایف شهرداری ها و دهیاری ها به عهده بخشداری ها می باشد . مدیریت اجرایی پسماندهای صنعتی و ویژه به عهده تولیدکننده خواهد بود .درصورت تبدیل آن به پسماند عادی به عهده شهرداریها، دهیاریها و بخشداریها خواهد بود.
اسلاید 9 :
اجزاي مديريت پسماند پزشكي
-1 توليد پسماند
-2 جداسازي، بسته بندي و برچسب زني
-3 كاهش كميت و خطر
-4 جمع آوري، جابجايي و نگهداري در محل توليد
-5 حمل و نقل در خارج از محل توليد
-6 عمليات بي خطرسازي و دفع نهايي
اسلاید 10 :
توليد پسماند پزشكي
- پسماند عادي: 80 درصد
- پسماند عفوني و پاتولوژيك: 15 درصد
- پسماند نوك تيز و برنده:1درصد
- پسماند شيميايي و دارويي:3 درصد
- ساير اجزاء پسماند: حدود 1 درصد
اسلاید 11 :
دستورالعمل جداسازي، بسته بندي و برچسب زني زباله هاي بيمارستاني در محل تولید
اسلاید 12 :
جداسازي، بسته بندي و برچسب زني در محل تولید
هريك از پسماندهاي پزشكي در مرحله توليد با رعايت موارد زير تفكيك، بستهبندي و برچسب زنی مي گردند:
پسماند عفوني : اين نوع پسماند در كيسه پلاستيكي مقاوم به رنگ زرد با ظرفيت دو سوم كيسه جمع آوري گردد.
پسماند تيز و برنده: اين نوع پسماند در ظروف ايمن (safety Box) به رنگ زرد با درب قرمز جمع آوري شود.
پسماندهاي دارويي و شيميايي:اين نوع پسماند در كيسه پلاستيكي مقاوم به رنگ سفيد يا قهوه اي جمع آوري گردد.
پسماند هاي عادي:اين نوع پسماند با كاركرد خانگي مي باشد و در مبداء توليد در كيسه هاي مشكي جمع آوري گردد.
اسلاید 13 :
جمع آوري، جابجايي
بمنظور جلوگيري از انباشته شدن پسماند در داخل ساختمان، پسماندها بايد بطور منظم جمع آوري شده و به محل نگهداري مركزي انتقال يابند
وقتي سه چهارم ظروف وكيسه هاي محتوي پسماند پزشكي ويژه پر شد، بايد پس از بستن، آنها را جمع آوري نمود.
پسماندهاي عفوني و عادي بايد همه روزه (يا در صورت لزوم چند بار در روز) جمع آوري و به محل تعيين شده براي ذخيره موقت پسماند، حمل شوند.
مسئولان حمل و نقل پسماند، موظفند از تحويل گرفتن پسماندهاي فاقد برچسب خود داري نمايند.
بايد جاي كيسه ها و ظروف مصرف شده بلافاصله كيسه ها و ظروفي ازهمان نوع قرار داده شود.
سطل هاي زباله پس از خارج كردن كيسه هاي پر شده پسماند، بلافاصله شستشو و گندزدايي شوند.
اسلاید 14 :
محل نگهداري و ضوابط استقرار تجهيزات بي خطر ساز
مدت زمان نگهداري پسماند در محل نگهداري، در صورت عدم وجود سيستم سرد كننده، زمان نگهداري موقت پسماندهاي عفوني (فاصله زماني بين توليد و بي خطر سازي) در شرايط آب و هواي گرم 24 ساعت و سرد 48 ساعت مي باشد در برخي موارد ( مطابق ضوابط و روشهاي مديريت اجرايي پسماندهاي پزشكي و پسماندهاي وابسته) اين زمان قابل تغيير است.
هر نوع پسماند بصورت جداگانه نگهداري شود بخصوص پسماند هاي عفوني، سيستوتوكسيك، شيميايي و راديو اكتيو به هيچ وجه در تماس با يكديگر قرار نگيرند.
كيسه هاي زرد مربوط به پسماند عفوني در سطل هاي مخصوص زرد رنگ نگهداري و برچسب "پسماند عفوني" بر روي آنها نصب گردد.
ظروف ايمن (safety Box) در سطل هاي مخصوص زرد رنگ نگهداری و برچسب" تيز و برنده – داراي خطر زيست محيطي" بر روي آنها نصب گردد.
كيسه هاي سفيد يا قهوه اي مربوط به پسماند دارويي و شيميايي در سطل هاي مخصوص سفيد يا قهوه اي رنگ نگهداري مي شوند و برچسب" پسماند دارويي و شيميايي"بر روي آنها نصب گردد.
کيسه هاي مشكي مربوط به پسماند عادي در سطل هاي مشكي يا آبي رنگ نگهداري و برچسب "پسماند عادي" بر روي آنها نصب مي گردد.
اسلاید 15 :
محل نگهداري و ضوابط استقرار تجهيزات بي خطر ساز
ظروف ايمن (safety Box) در سطل هاي مخصوص زرد رنگ نگهداري و برچسب" تيز و برنده – داراي خطر زيست محيطي" بر روي آنها نصب گردد.
كيسه هاي سفيد يا قهوه اي مربوط به پسماند دارويي و شيميايي در سطل هاي مخصوص سفيد يا قهوه اي رنگ نگهداري مي شوند و برچسب" پسماند دارويي و شيميايي"بر روي آنها نصب گردد.
کيسه هاي مشكي مربوط به پسماند عادي در سطل هاي مشكي يا آبي رنگ نگهداري و برچسب "پسماند عادي" بر روي آنها نصب مي گردد.
مراكز توليد كننده پسماندهاي پزشكي موظفند بمنظور جلوگيري از هرگونه دخل و تصرف در پسماندهاي پزشكي بي خطر شده، محموله مذكور را پلمپ و به نحوه مطلوب (با نشانه بي خطر شده) نشانه گذاري نمايند.
جايگاه نگهداري پسماندهاي پزشكي و دستگاه بي خطر ساز ي پسماندهاي عفوني بدور از محل خدمت كاركنان، سيستم تهويه و تبريد، آشپزخانه و محل رفت و آمد پرسنل بيمارستاني و مراجعان مي باشد.
لازم است جايگاه نگهداري پسماندها و دستگاه بي خطر ساز ي پسماندهاي عفوني در برابر شرايط نامساعد آب و هوايي مانند باران، برف ، گرما، تابش خورشيد و غيره محافظت گردد و امكان كنترل دما و نور كافي ، داراي سقف محكم و سيستم فاضلاب باشد. دسترسي، حمل و نقل پسماند آسان و امكان بارگيري توسط خودروهاي باربري وجود داشته باشد، محل بايستي مجهز به سيستم آب گرم و سرد و كفشوي باشدو امكان تميز كردن و ضدعفوني كردن محل و آلودگي زدايي وجود داشته باشد.
.
اسلاید 16 :
محل نگهداري و ضوابط استقرار تجهيزات بي خطر ساز
چنانچه بي خطر سازي در محل اتاقك نگهداري توليد انجام مي شود بايد فضاي كافي براي استقرار سيستمهاي مورد نظر در محل نگهداري پسماند فراهم باشد.
مكان استقرار بي خطر ساز پسماند هاي عفوني در شهرهاي متوسط و بزرگ، در مراكز عمده توليد كننده مانند بيمارستانها مي باشد تا از مخاطرات ناشي از حمل و نقل جلوگيري شده و هزينه هاي مربوطه به حداقل برسد.
در شهرهاي كوچك، روستاها و مراكز كوچك، پسماند ها مي توانند در سايت مركزي بي خطر گردند.
ساير مراكز توليد پسماند عفوني اعم از درمانگاهها، مراكز بهداشت، آزمايشگاهها، مراكز تزريق، راديولوژيها، دندانپزشكيها، فيزيوتراپيها، مطبها و غيره ميتوانند در سايتهاي منطقهاي يا مركزي، زباله توليدي را بيخطر كنند يا از امكانات بيخطرساز بيمارستانهاي مجاور استفاده كنند و مستندات مربوطه را به سازمان ارائه نمايند.
مكان استقرار سيستم مورد استفاده در خصوص سيستم هاي متمركز از نظر فني و خروجي آلاينده ها به تاييد سازمان برسد.
اسلاید 17 :
محل نگهداري و ضوابط استقرار تجهيزات بي خطر ساز
تحويل پسماند عفوني جهت بي خطر سازي به واحدهاي مركزي فاقد مجوز محيط زيست ممنوع است.
حمل و نقل در واحد توليد كننده پسماند مطابق مواد مندرج در فصل هفتم ضوابط و روشهاي مديريت اجرايي پسماندهاي پزشكي و پسماند هاي وابسته مي باشد.
حداكثر زمان نگهداري پسماند در محل ذخيره سازي مركزي به شرح زير است:
در مناطق معتدل : 72 ساعت در زمستان و 48 ساعت در تابستان
در مناطق گرم: 48 ساعت در زمستان و 24 ساعت در تابستان
اما اگر محل نگهداري مركزي مجهز به يخچال باشد، مي توان پسماند را مدت بيشتري در اين مكان ذخيره نمود
براي جابجايي كيسه ها و ظروف پسماند در مراكز ارائه دهنده خدمات بهداشتي درماني بزرگ )مانند بيمارستانها كه ميزان بيشتري پسماند تولید میشود( بايد از چرخ دستي استفاده شود.چرخ دستي پسماند نبايد براي كارهاي ديگر استفاده شود. چرخ دستي پسماند بايد براحتي بارگيري و تخليه شود، لبه هاي تيز نداشته باشد و براحتي تميز شود. اين وسيله بايد هر روز شستشو و گندزدايي گردد.
اسلاید 18 :
بي خطرسازي ميكروبي پسماندهاي عفوني مراكز پزشكي
بي خطرسازي: اقداماتي كه ويژگي خطرناك بودن پسماند پزشكي را رفع نمايد.
با استفاده از انديكاتورهاي باكتريايي مي توان بي خطر شدن ميكروبي پسماند هاي پزشكي را صحه گذاري نمود هر دستگاه بي خطر ساز بايد قابليت غيرفعالسازي ميكروبي اسپورهاي باكتري به ميزان حداقل تا 6 كاهش لگاريتمي در پايه 10 را داشته باشد (10log6).
روشهاي غيرفعالسازي ميكروبی:
ضدعفونی به سطح از نابودی یا غیر فعال نمودن باکترهای بیماریزا اشاره دارد سطوح ضدعفونی می تواند از سطح پایین تا سطح بالا استریلیزاسیون را در بر بگیرد. استریلیزاسیون بالاترین سطح از ضد عفونی در بی خطر سازی نمودن در پزشکی است.
سطح يك غيرفعالسازي ميكروبی: این سطح برای غیرفعال سازی قارچ ها، برخی باکتریها و ویروسها می باشد در این سطح مایکوباکتری ها( باکتریهایی که بیماری سل را ایجاد می کنند) و اسپور ها غیر فعال نمی شوند و برای بی خطر سازی پسماند پزشکی کافی نمی باشد.
سطح دو غيرفعالسازي ميكروبي: این سطح برای غیر فعال سازی همه مایکو باکتریها، ویروس ها، قارچ ها و برخی باکتریها می باشد ولی در برگیرنده بی خطر سازی اسپورهای باکتریایی نمی باشند.
سطح سه غيرفعالسازي ميكروبی: در این سطح انواع فرم های میکروبی موجود در پسماند بیمارستانی در حد قابل ملاحظه ای از بین می روندو بار میکروبی بجا مانده خطر قابل ملاحظه ای برای سلامتی انسان و محیط زیست ندارد این سطح، سطح قابل قبول به شمار می آید و در این سطح کاهش 10 Log 4 معادل 99/99% می باشد.
سطح چهار غيرفعالسازي ميكروبی(استریلیزاسیون): در این سطح تمام فرم های میکروبی موجود در پسماند از بین می روند و کلیه فر های میکروبی کاملا غیر فعال می شوند و استریلیزاسیون در این سطح با حداقل کاهش 10 Log 6 از اسپورهای باسیلوس استئارو ترموفیلوس ثابت شده است.
اسلاید 19 :
تنظیم سطوح کاهش
اسلاید 20 :
بيخطرسازي پسماند پزشكي ويژه عبارتند:
كپسوله كردن و خنثی سازي:
در روش كپسوله كردن، ابتدا زباله هارا درون ظرفي ريخته شده و سپس يك ماده تثبيت كننده اضافه گرديده و درب ظرف بسته مي شد. در اين روش از قوطي هاي فلزي و پلاستيكي بعنوان ظرف كپسوله كردن استفاده مي گرديد. پس از قرار دادن پسماند در ظرف، كپسوله كردن با استفاده از فوم پلاستيك، دوغاب سيمان، گل و. انجام مي شد. پس از خشك شدن ماده تثبيت كننده، در ظرف بسته شده و در محل دفن دفع مي گرديد.
خنثی سازي :
اختلاط زباله با سيمان، آهك و آب قبل از دفن است. خنثي سازي خطر انتشار آلاينده ها در محيط و آلودگي آبهاي سطحي و زيرزميني را كاهش مي دهد.اين روش براي بي خطرسازي پسماند شيميايي، دارويي و خاكستر زباله سوز بكار برده مي شد. اين روش ها به علل مختلف از جمله كارايي پايين در از بين بردن خطر بهداشتي و زيست محيطي پسماند پزشكي، مشكلات اجرايي و قابليت كاربرد پايين منسوخ شده اند.
