پاورپوینت زبان دین کلام جدید

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

بسم الله الرحمان

اسلاید 2 :

زبان دین
کلام جدید

اسلاید 3 :

ابعاد بحث زبان دین
معناشناسی صفات الهی
نقش فرهنگ زمانه

نیازمندی به تأویل
معناداری

نمادانگاری

اسلاید 4 :

برخی از پرسش‏های مبحث زبان دین ( زبان دینی)
خدا با بندگانش به کدام زبان سخن می‏گوید؟
فرهنگ زمانه چه تأثیری ‏بر زبان وحی به جا می‏گذارد؟
مجاز و کنایه در این عرصه چه جایگاهی دارند؟
آیا زبان وحی‏ سمبولیک و نمادین است؟
آیا گزاره‏های وحیانی نیازمند تأویل‏اند؟
ما چگونه درباره خدا سخن میگوییم؟
صفاتی چون علم و قدرت (که در وصف خالق و مخلوق به کار گرفته می‏شوند) مشترک‏ لفظی‏اند، یا معنوی، و یا هیچکدام؟
با خدا چگونه راز بگوییم (بنده‏وار یا عاشقانه؟) و نیاز خود را چه‏سان از او بخواهیم؟
----
آیا می‏توان گزاره‏های دینی را معنادار دانست؟
ابعاد گوناگون
بحث از
صفات خدا

اسلاید 5 :

زبان دین یا زبان دینی؟
برخی از نویسندگان، میان دو تعبیر «زبان دین» و «زبان دینی» تمایز افکنده، به ترتیب آنها را درباره «گفت‏وگوی‏ خدا با انسان» و «سخن گفتن انسان از خدا و با خدا» به کار می‏برند.
با این همه، در زادگاه این‏ اصطلاح چنین تمایزی به چشم نمی‏خورد.

اسلاید 6 :

زبان وحی (گفت‏وگوی خدا با آدمیان) ـ 1
بسیاری از صاحب‏نظران، هدف اصلی وحی ‏را هدایت معنوی انسان و نشان دادن راه سعادت اخروی می‏دانند و با این همه، دربارة زبان به ‏کار رفته برای دستیابی به این مقصود، دیدگاه‏هایی گوناگون ارائه می‏دهند.
برای مثال، چه بسا کسانی زبان قرآن کریم در اشاره به آسمان‏های هفت‏گانه را جدَلی بدانند و از این فرضیه‏ جانبداری کنند که این کتاب الهی تعیین تعداد واقعی آسمان‏ها را مبهم گذاشته و به جای آن، مخاطبان خود را به تأمل دربارة آفرینندة آسمان (یا آسمان‏هایی که شمارَش را به غلط به ‏هفت می‏رسانند) فراخوانده است: «قل مَن ربُّ السموتِ السَبعِ و ربُّ العرشِ العظیم».

اسلاید 7 :

زبان وحی (گفت‏وگوی خدا با آدمیان) ـ 2
از سوي ديگر، ممکن است کساني با رويکردي الحادي، اساساً سعادت و شقاوت اخروي را انکار کنند و ثواب و عقابي را که اديان بر آن تأکيد مي‏ورزند، دروغي مصلحت‏آميز (شبيه قصههاي کودکانه) براي‏ دستيابي به رفاه و آسايش دنيوي بپندارند.
به هر حال، دربارة زبان وحي نکات گوناگوني‏ قابل طرح است که در اينجا به مهم‏ترين آنها اشاره مي‏کنيم.

اسلاید 8 :

تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 1
و ما اَرسَلْنا مِنْ رَسولٍ الاّ بِلسانِ قومِهِ لِیبیّنَ لَهُم.
بی‏تردید، زبان وحی آنگاه دارای اثری شایسته است که با زبان مخاطبان نخستین خود هماهنگ‏ باشد.
از این رو، پیامبرِ هر ملّتی به زبان خود آنان سخن می‏گفته است.
افزون ‏بر این، مقتضیات زمانی و مکانی نزول وحی رنگ‏وبویی ویژه به زبان آن می‏بخشد.
برای مثال، قرآن کریم مخاطبان ‏خود را ـ که غالباً برای بیابان‏گردی از «شتر» استفاده می‏کردند ـ به تأمل دربارة چگونگی آفرینش این‏ حیوان فرا می‏خواند.
همچنین قرآن کریم در بیان نعمت‏های الهی از میوه‏هایی که برای اعراب ناشناخته ‏است، نام نمی‏برد.

اسلاید 9 :

تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 2
برخی از نویسندگان پا را از آنچه گذشت فراتر نهاده و از رنگ‏پذیری وحی از فرهنگ زمانه ‏سخن گفته‏اند.
بر اساس این دیدگاه:
«نه فقط زبان اسلام، که فرهنگ آن هم عربی است».
پیامبران الهی در آموزه‏های دینی خود، ناگزیر عناصر بسیاری از فرهنگ قوم را به خدمت ‏می‏گیرند و دین‏شناس حقیقی آن است که از این آموزه‏ها «ترجمه‏ای فرهنگی» به دست دهد؛
مثالی برای ترجمة فرهنگی: امروزه ارث زن و مرد را باید با یکدیگر برابر بدانیم؛ زیرا نابرابری یادشده در قرآن کریم، ویژة جامعة مردسالار عصر بعثت است، نه حکمی جاودانی و فرا ملّی.

اسلاید 10 :

تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 3
یکی از نویسندگان معاصر:
حقیقت امّ‏الکتابی قرآن می‏خواست زن را ـ که از همه یا اکثر حقوق خود محروم بود ـ رهایی‏ بخشد.
امّا نازلة عربی قرآن در جامعه‏ای به شدّت مردسالار . تا این حدّ توانسته در راستای ‏حقیقت امّ‏الکتابی دخالت کند که . برای دختران ـ که تا آن روز از ارث چیزی به ایشان نمی‏رسید ـ سهم‏الارثی به اندازة نصف سهم‏الارث پسران مقرر بدارد.
از سوی دیگر، زن را به کسب دانش و کار و کوشش . توجیه کند، تا . جامعه به‏ مرحله‏ای برسد که زن و مرد بتوانند سهم‏الارثی مساوی داشته باشند.
پس عبارتِ «للذَّکر مثلُ‏حظِّ الاُنثیین» . نه خودِ حقیقت، بلکه نزولی عربی از حقیقت بوده است.

اسلاید 11 :

مقدمه: این تلقی از وحی و کتاب مقدس، ریشه در سخنان مسیحیان دارد.
امروزه بسیاری از مسیحیان، کامل‏ترین وحی را خود حضرت مسیح‏ علیهالسلام می‏دانند و بر تنوع نویسندگان رساله‏های عهد عتیق و جدید و پراکندگی مکانی و زمانی‏شان و نیز تأثیرپذیری آنان از فرهنگ زمانه تأکید می‏ورزند.
نتیجة تحقیقات جدید مسیحیان از دیدگاه ایان باربور:
نویسندگان [کتاب مقدس] . انسان‏های عادی‏ای هستند که از مقبولات و مسلّمات زمانة خویش برخوردارند و آنها را . با مقدار معتنابهی افسانه و مطالب افسانه‏وار ترکیب می‏کنند و به تحریر در می‏آورند.
تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 4
نقد و بررسی ـ 1

اسلاید 12 :

پیامبران الهی برای تأمین هدف هدایت‏گری، به زبان قوم خود سخن می‏گویند و به‏ پیامدهای این هم‏سخنی، تا آنجا که به گفتار باطل و ناصواب نیانجامد، گردن می‏نهند.
برای ‏مثال، برخی از فرهنگ‏های کهن بیماری روانی را به مداخلة دیوان (جنّیان) منتسب می‏نمودند و از همین رو، شخص دارای این بیماری را دیوانه و مجنون (جن‏زده) می‏نامیدند.
بی‏تردید، راهیابی چنین واژه‏هایی به کلمات وحیانی به معنای تأیید پیشینة فرهنگی آنها نیست؛ چنان‏که ‏امروزه حتی کسانی که جن را امری خرافی می‏دانند، این تعابیر را به کار می‏گیرند.
تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 5
نقد و بررسی ـ 2

اسلاید 13 :

با اين همه ـ بر خلاف آنچه برخي از نويسندگان گفته‏اند ـ هرگز نمي‏توان پذيرفت که کتابي وحياني وجود جنّيان را به رسميت نشناسد؛ ولي براي هم‏سخني با قوم، از ايمان آوردن آنان داستان ببافد (!):
قرآن فرهنگ زمانه را بازتافته است، نه لزوماً و در همة موارد، حقايق ازلي و ابدي را. .
در قرآن کريم . سخن از وجود جن مي‏رود و سوره‏اي به نام جن در شرح ايمان آوردن بعضي از آنها و استماع مجذوبانة آنان از آيات قرآني هست.
حال آنکه بعيد است علم يا عالِم امروز قايل ‏به وجود جن باشد.
تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 6
نقد و بررسی ـ 3

اسلاید 14 :

علامه طباطبايي در الميزان (ج2، ص412) در ذيل آية 275 سورة بقره (الذين يأکلون الربوا لا يقومون الا کما يقوم الذی يتخبطه الشيطن من المس) میگويد:
أن التشبيه أعني قوله «الذي يتخبطه الشيطان من المس» لا يخلو عن إشعار بجواز تحقق ذلك في مورد الجنون في الجملة؛ فان الاية وإن لم تدل على أن كل جنون هو من مس الشيطان، لكنها لا تخلو عن إشعار بأن من الجنون ما هو بمس الشيطان. . فالمتيقن من إشعار الاية ان للجن شأنا في بعض الممسوسين، ان لم يكن في كلهم.
و ما ذكره بعض المفسرين أن هذا التشبيه من قبيل المجاراة مع عامة الناس في بعض اعتقاداتهم الفاسدة . ففيه: انه تعالى أجل من أن يستند في كلامه إلى الباطل و لغو القول بأي نحو كان من الاستناد إلا مع بيان بطلانه و ردّه علی قائله.
تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 7
سخنی از علامه طباطبایی

اسلاید 15 :

پیامبران الهی بی‏مهابا با پندارهای نادرست مردم مبارزه می‏کردند و هیچ کردار ناشایستی را نمی‏پذیرفتند.
موافقت اسلام با برخی از آداب و سنن جاهلیت، نه برای همراهی ‏با قوم، بلکه به دلیل آن بوده است که این سنن:
یا از عقل و فطرت سرچشمه گرفته‏اند (همچون ‏بسیاری از احکام معاملات)؛
یا از ادیان توحیدی پیشین به یادگار مانده‏اند (مانند برخی از آداب حج).
به هر حال، پیامبری که اعتقادات اساسی مردم را به چالش می‏کشد، چگونه ممکن‏ است نتواند (در صورت نیاز) از برابری ارث زن و مرد سخن بگوید؟ و چرا باید حکمی را که ‏از سرِ اضطرار و موقّتاً به آن تن داده است، در دستورالعمل جاودانی خود (قرآن کریم) بگنجاند!
تأثیر فرهنگ زمانه بر زبان وحی ـ 8
نقد و بررسی ـ 4

اسلاید 16 :

دین و زبان نمادین ـ 1
زبان نمادین ـ در کاربردی عام ـ به معنای زبانی است که در آن، آرایه‏های ادبی (همچون مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه) به کار رفته است.
مَجاز آن است که لفظی را در معنایی که متفاوت از معنای اصلی است، ولی بیگانه با آن نیست، به کار بریم؛ چنان‏که، حافظ از «عالَم» در این بیت «اهل عالَم» را در نظر دارد: «دل عالَمی بسوزی چو عِذار برفروزی / تو از این چه سود داری که نمی‏کنی مدارا».
تشبیه همانندسازی ادعایی دو چیز را گویند و دارای چهار رکن اصلی‏ است: مُشبّه، مشبّه‏به، ادات تشبیه و وجه‏شبه؛ مثال: «همچو گلبرگ طری هست وجود تو لطیف / همچو سرو چمن‏ خلد سراپای تو خوش».
اگر از ارکان چهارگانة تشبیه، مشبّه‏به (یا مشبّه) را باقی گذاریم و بقیه را حذف کنیم، استعاره پدید می‏آید (به بیان دیگر، استعاره مجازی است که در آن، میان معنای حقیقی و مجازی علاقه مشابهت‏ برقرار باشد). مثال: «سرو چمان من چرا میل چمن نمی‏کند!».
کنایه آن است که با گفتن یک‏ عبارت، یکی از لوازم آن قصد گردد؛ مثلاً لاغری بچّه شتر کنایه از بخشندگی صاحب آن قرار گیرد.

اسلاید 17 :

دین و زبان نمادین ـ 2
در گفت‏وگوی میان انسانها و به ویژه در زبان ادبی، انتقال معانی ـ افزون بر راه رایج و بی‏پیرایه ـ با شیوه‏های دیگری نیز انجام می‏گیرد که مهم‏ترین آنها در اصطلاح علم «بیان» مجاز، تشبیه، استعاره و کنایه نام گرفته‏اند.
سؤال:
آیا آورندة وحی نیز از این صناعاتِ ‏ادبی بهره می‏گیرد، یا همواره راه ساده و بی‏پیرایه را بر می‏گزیند؟
جواب:
از قرون آغازین اسلام،کسان بسیاری در پاسخ به این پرسش، شق اول را برگزیده و برخی از آنان همچون سید رضی (359 ـ 406 ق) دربارة مجازهایی که در قرآن کریم و احادیث نبوی به کار رفته است، آثاری مستقل پدید آورده‏اند.
نام دو کتاب مورد اشاره: تلخیص البیان فی مَجازات القرآن و المَجازات النبویه.

اسلاید 18 :

دین و زبان نمادین ـ 3
نمونهای از مَجازات قرآن از نظر سید رضی:
یکی از آیات قرآن کریم بیانگر آن است که اگر موجودی سخت و ستبر چون کوه نیز مخاطب این کتاب الهی می‏گردید، از خشیت خداوند به خشوع در آمده، متلاشی‏ می‏گشت:
لو انزلنا هذا القرءانَ علی جبلٍ لَرأيتَه خٰشعاً مُتصدّعاً مِن خشية الله.
سیدرضی این سخن را مجازی می‏داند و در تفسیر آن می‏گوید: اگر کوه قدرت فهم قرآن‏ را می‏داشت، در پی شنیدنش فروتنی می‏کرد و در برابر عظمتش ـ با آن همه صلابت ـ از هم می‏گسست؛ حال آنکه انسان ـ به دلیل بهره‏مندی از علم و آگاهی ـ برای این ‏فروتنی و شکستگی سزاوارتر است.

اسلاید 19 :

دین و زبان نمادین ـ 4
ابن قتیبه (276 ـ 213ق) در کتاب تأویل مشکل القرآن:
اگر ـ چنان‏که برخی‏گفته‏اندـ مجاز را دروغ و ناروا بپنداریم، باید از بیشتر سخنان روزمره خود صرف نظر کنیم.
با این حال، باید از افراط در مجازی شمردن تعبیرات وحیانی پرهیز کرد.
برای مثال، نباید به تأویل آیاتی پرداخت که به برخی از اعمال شیاطین و جنّیان اشاره می‏کنند، یا پدیده‏هایی چون سِحر و چشم‏زخم را تأثیرگذار می‏دانند.
منشأ بسیاری از انحرافات پیروان ادیان دیگر نیز کج‏فهمی در همین مسأله [زبان وحی] است.
برای مثال، هنگامی که حضرت عیسی ‏علیه السلام‏ خدا را پدرِ خود می‏خواند، مسیحیان نباید به معنای ظاهری این سخن اعتقاد ورزند؛ به دلیل آنکه خود آن حضرت خداوند را پدر انسان‏های دیگر نیز خوانده است.

اسلاید 20 :

از دیدگاه اندیشمندان مسلمان، تودة مردم بسیاری از حقایق متعالی را جز در قالب زبان ‏تمثیلی در نمی‏یابند.
بر این اساس، پیامبرانی که بارِ هدایت همگان را به دوش می‏کشند، نه به ‏مقدار توان عقلی خود، بلکه به اندازه گنجایش ذهنی مردم با آنان سخن می‏گویند.
ما کلَّم رسولُ اللّه العبادَ بکنه عقله قطُّ (الکافی، ج1، ص23).
انّا معاشر الانبیاء اُمِرنا ان نُکلّم الناسَ علی قدر عقولِهم (همان).