پاورپوینت روانشناسی عمومی جلسه 2-رشد روانی

بخشی از پاورپوینت

اسلاید 1 :

نام درس: روانشناسي عمومي جلسه 2

اسلاید 2 :

فصل سوم – رشد روانی
* روانشناسان رشد با چگونگی و چرايی جنبههای مختلف رشد و تحول كنشهای انسان در طول زندگی سروكار دارند.
* آنها بر رشد جسمانی مانند تغييرات قد و وزن و كسب مهارتهای حركتی، رشد شناختی مانند تغييرات فرايندهای تفكر، حافظه و تواناييهای زبانی، رشد اجتماعی و شخصيت مانند تغييرات خودپنداره، هويت جنسيتي و رابطه با ديگران تمركز يافتهاند.
* دو پرسش اساسی در مورد رشد روانی: الف) در تعيين جريان رشد، نحوهی تعامل زيستی با رويدادهای محيط زندگی كودك چگونه است؟
ب) آيا رشد را بايد فرايند تغيير تدريجی و پيوسته دانست يا فرايندی متشكل از سلسله مراحل ناپيوستهای كه از نظر كيفی از هم متمايزند؟

اسلاید 3 :

جان لاك مخالف اين ديدگاه رايج زمانه خود بود كه كودكان، بزرگسالان كوچكی هستند كه با دانش و تواناييهای لازم به دنيا میآيند و فقط بايد بزرگ شوند تا اين ويژگيهای ذاتی درآنان بروز كنند.
نظريه تحولی داروين كه بر بنياد زيستی رشد انسان تأكيد داشت، باعث شد بسياری از نظريهپردازان بر وراثت تأكيدی جديد كنند. اما در قرن بيستم با رواج رفتارگرايی مجدداً محيطگرايان مسلط شدند.
امروزه اغلب روانشناسان نه سرشت و نه تربيت، هيچ كدام را به تنهايی عامل اصلی رشد نمیدانند بلكه معتقدند اين دو در جهت هدايت رشد دايماً با هم در تعاملند.
رشد بسياری از صفات شخصيتی مانند اجتماعی بودن و ثبات عاطفی تقريباً به يك اندازه از وراثت و محيط اثر میپذيرند. در مورد بيماريهای روانی هم وضعيت به همين صورت است.
سرشت و تربيت

اسلاید 4 :

مراحل رشد
* به نظر روانشناسان در هر مرحله از رشد: الف) رفتارها حول موضوعی بارز يا مجموعه خصوصيات بهم پيوستهای سازمان يافتهاند. ب) رفتارهای هر مرحله با رفتارهای مراحل قبل و بعد تفاوت كيفی دارند. پ) اين مراحل و ترتيب توالی آنها در مورد همه كودكان يكسان است.
در ارتباط با مفهوم مراحل، مفهوم دورههای حساس (دورههای سرنوشتسازی در زندگی فرد كه طی آنها بايد رويدادهای خاصی صورت گيرد تا رشد طبيعی ميسر شود) در رشد انسان مطرح است.
مثلاً شش تا هفت هفتگی بعد از لقاح، دوره حساسی برای رشد طبيعی اندامهای جنسی محسوب میشود. دوره حساس برای رشد بينايی تا هفت سالگی است. سال اول زندگی دوره مهمی برای شكلگيری دلبستگيهای صميمانه بين فردی و سالهای پيشدبستانی ممكن است به ويژه برای رشد فكری و اكتساب زبان دوره مهمی باشد.

اسلاید 5 :

رشد قبل از تولد
تخم پس از كاشته شدن در رحم، شروع به تقسيم شدن كرده و در اين مرحله ”نوجنين“ نام دارد.
بيشتر اعضاي مهم و سيستم فيزيولوژي بدن، دستگاه عصبي است. در اين مرحله سلولهاي تروفوبلاست كه سلولهاي لايه خارجي توده سلولي اوليه است به سه قسمت تقسيم ميشود:
1- لايه اكتودرم: كه بوجود آورنده قسمت بيروني پوست، ناخنها، بخشي از دندانها، غدههاي پوستي و سيستم عصبي است.
2- لايه مزودرم: كه بوجود آورنده قسمتهاي مياني پوست، ماهيچهها، استخوانها، گردش خون و اعضاي دفع مواد زايد است.
3- لايه آندودرم: كه لايهاي دروني است و منشا دستگاه كامل گوارش، ريهها، كبد، لوزالعمده، غدد بزاقي، غدهي تيروييد است.

اسلاید 6 :

رشد قبل از تولد
نوجنين در اخر هفته هشتم يعني 2 ماهگي، تبديل به جنين ميشود. جنين يك حالات تعادل دروني دارد كه به طور مداوم با محيط درون رحمي در تعامل است.
آسيب در مرحله جنيني معمولاً كليتر از آسيبهاي پس از تولد است و اعضايي كه رشد سريع دارند، آسيبپذير هستند.
رشد سلسله اعصاب جنين از 16 روزگي شروع ميشود.
قشر مخ در حدود 10 هفتگي رشد ميكند اما لايههاي آن تا ماه ششم حاملگي ظاهر نميشود.
پژوهشها نشان داده است كه مادران داراي اضطراب بالا، كودكان بيشفعال و تحريكپذير به دنيا ميآورند كه بدخواب، بدخوراك و كم وزن هستند.
مادر تحت استرس، كورتيكو استروييد ترشح ميكند كه بر دستگاه قلبي – عروقي جنين وي تاثير ميگذارد.

اسلاید 7 :

تواناييهای نوزاد
* ويليام جيمز معتقد بود كه نوزاد دنيا را به صورت صحنهی آشفتهای از صوت و تصوير تجربه میكند. اما اكنون میدانيم كه در همان بدو تولد تمام دستگاههای حسی نوزاد فعالاند و او كاملاً آماده يادگيری محيط جديد خود است.
* روانشناسان برای بررسی تواناييهای نوزادان به ابداع برخی شيوههای ابتكاری پرداختهاند. اساس اين روشها ايجاد تغييراتی به شيوه خاص در محيط كودك و مشاهده پاسخهای كودك است. مثلاً ممكن است صوت يا نور چشمكزنی ارائه كند و ببيند كه ضربان قلب كودك تغيير میكند يا سرش را بر میگرداند.
* پژوهشگر دو محرك همزمان ارائه میكند تا ببيند آيا كودك به يكی از آنها مدت طولانیتری نگاه میكند يا نه.

اسلاید 8 :

بينايی
* نوزادان از دقت بينايی كمی برخوردارند. بسيار نزديكبين هستند بطوريكه، رشدنايافتهترين حس آنها ميباشد و توانايی آنها در تغيير نقطه تمركز چشم محدود است. ديد كودكان در دو سالگی به خوبی ديد بزرگسالان میشود اما تا 6 ماهگي، تيزبيني كودك به طور چشمگيري افزايش مييابد.
* نوزادان مجذوب قسمتهايی از محيط خود میشوند كه از بيشترين تضاد برخوردارند، مثل لبههای اشيا. آنها به جای وارسی كل شئ به قسمتی از آن نگاه میكنند كه بيشترين لبه را دارد.
* نوزادان طرحهای پيچيده را بر طرحهای ساده و طرحهای انحنادار را بر طرحهای متشكل از خطوط مستقيم ترجيح میدهند.
* نوزاذان صرفاً مجذوب چهره آدمی نمیشوند، بلكه مجذوب خصوصيات برانگيزنده از قبيل خطهای منحنی، تضاد زياد، لبههای جالب و حركت و پيچيدگی میشوند كه همه در چهره آدمی ديده میشوند.
نوزادان بيشتر به خطوط پيرامونی چهره نگاه میكنند و تا دو ماهگی توجه آنها بيشتر بر اجزای چهره از قبيل چشم، بينی و دهان متمركز میشود.

اسلاید 9 :

شنوايی
* نوزادان در برابر صدای بلند يكه میخورند و سرشان را به سوی منبع صدا بر میگردانند. اين پاسخ (بازتابی و تحت كنترل منطقه زير قشری مغز) در حدود شش هفتگی ناپديد میشود و تا 3 يا 4 ماهگی، يعنی شروع مرحله جستجوی چشمی منبع صدا (كوشش ارادی) ديده نمیشود.
* در 4 ماهگی حتی در تاريكی هم دست خود را در جهت منبع صدا حركت میدهند.
* در 6 ماهگی به صداهايی كه با مناظر جالب همراه باشند، توجه فراوان نشان میدهند.
* نوزادان صدای انسان را از ديگر صداها تميز میدهند. همچنين میتوانند خصوصيات متنوع گفتار انسانی را نيز تميز دهند. صداهای مشابه مثل ”پا - با“ و“را – لا“.
* با رسيدن به 6 ماهگی اطلاعات او درباره زبان به حدی است كه میتواند اصواتی كه در زبانش رايج نيستند، بكار نبرد.

اسلاید 10 :

يادگيری و حافظه
* نوزادان در سه ماهگی حافظه خوبی دارند. در يك بررسی وقتی شئ متحركی بالای گهواره نوزادان سه ماهه با ريسمانی به دست يا پای آنها بسته شد آنها به سرعت كشف كردند كه كدام دست يا پايشان شئ را به حركت در میآورد.
* نوزادان صدای ضربان قلب و صدای زنان را بر مردان و صدای مادرخود را بر صدای زنان ديگر ترجيح میدهند، ولی صدای پدر را بر صداهای مردهای ديگر ترجيح نمیدهند.
* پژوهشهای انجام شده مخالف اين ديدگاه است كه جهان در نظر نوزاد انبوهی از سر و صدا يا شكلهای بیمعنا است يا اينكه كودك همانند لوح سفيد نانوشتهای پا به دنيا مینهد. كودك به هنگام تولد آماده درك و يادگيری است.

اسلاید 11 :

تقليد در نوزادان
* تقليد، مستلزم توانايي در رمزگرداني حالت مورد تقليد، تبديل اين ادراك به دستورالعمل حركتي و عملي كردن دستورالعملهاست.
به اين ترتيب، در اوايل زندگي با توجه به ديد محدود نوزاد، توانايي تقليد وجود ندارد. پياژه معتقد بود كه كودكان از 18 ماهگي به بعد توانايي تقليد مييابند.
اما آزمايشات اخير نشان داده است كه نوزادان قادر به تقليد از حالات چهره و حتي حركات سر هستند و برانگيختن تقليد در نوزادان، آسانتر از برانگيختن تقليد در كودكان 2 يا 3 ماهه است.
ملتزوف و مور، دريافتند كه كودكان 2 يا 3 ماه هم به خوبي ميتوانند تقليد كنند ولي در مقايسه با نوزادان توانايي كمتري در تقليد دارند كه با بزرگسالان به بازيهاي اجتماعي ميپردازند.

اسلاید 12 :

رشد شناختي در دوران كودكي: نظريه مرحلهای پياژه
* پياژه بر تعامل رشد طبيعی استعدادهای كودك با پيوندهای وی با محيط تأكيد كرد.
* پيازه به جای اينكه كودك را پذيرنده نافعال مقتضيات رشد زيستی يا محركهای تحميل شده از بيرون بداند، وی را در اين فرايند بيشتر مشاركت كنندهای فعال میدانست.
* در مواجهه با هر شئ يا رويداد تازه، كودك سعی میكند آن را درونسازی كند يعنی آن را در چارچوب طرحواره (نحوه عمل دنيای فيزيكی و اجتماعی) موجود خود درك كند اگر تجربه جديد با طرحواره موجود انطباق كافی نداشته باشد، كودك همانند دانشمندان در طرحواره تغييراتی وارد میكند و از اين راه جهانبينی خود را گسترش میدهد. پياژه اين فرايند را انطباق يا برونسازی ناميد.
* مشاهدات پياژه او را متقاعد كرد كه رشد تواناييهای تفكر و استدلال كودكان تابع سلسله مراحلی است كه از نظر كيفی از يكديگر متمايزند.
* پياژه رشد شناختی را به چهار مرحله عمده و هر مرحله را به چند مرحله فرعی تقسيم كرد.

اسلاید 13 :

1- مرحله حسی – حركتی (دو سال اول)
* مرحلهای كه كودكان در آن سرگرم كشف رابطه بين اعمال خود و پيامدهای آن اعمال هستند.
* كشف مهم كودك در اين مرحله دستيابی به مفهوم پايداری شئ (آگاهی از اينكه اشيا حتی وقتی در معرض حواس نيستند باز هم وجود دارند) در 10 ماهگی است.
* در 8 ماهگی اگر اسباببازی را با پارچهای بپوشانيم كودك دست از كار میكشد.
* در 10 ماهگی شئ را كه زير پارچه پنهان شده فعالانه جستجو میكند.
* در يك سالگی است كه كودك صرفنظر از اينكه در كوششهای قبلی چه اتفاقی افتاده، همواره اسباببازی را در محلی كه آخرين بار از نظرش پنهان شده جستجو میكند.

اسلاید 14 :

2- مرحله پيشعملياتی (3 – 7 سالگی)
عمليات: روش ذهنی جداسازی، تركيب و يا تغيير دادن اطلاعات به شيوه منطقی است.
* درك كودكان از برگشتپذيری و عمليات ذهنی ديگر يا ضعيف و يا وجود ندارد.
* كودكان پيشعملياتی هنوز به نگهداری ذهنی (درك اينكه مقدار ماده حتی وقتی شكل آن تغيير میيابد باز هم ثابت میماند) نرسيدهاند.
* پياژه معتقد بود كه تفكر اين مرحله زير سلطه تأثرات بصری است.
* خصوصيت كليدی ديگر كودكان پيشعملياتی، خودمحوری است. كودكان اين مرحله به جز چشمانداز خودشان از چشماندازهای ديگر ناآگاهند و نمیتوانند نقطهنظرهايی به جز نقطه نظر خود را درك كنند.

اسلاید 15 :

مرحله عمليات عينی (7 – 12 سالگی)
* كودكان بر مفاهيم گوناگون نگهداری ذهنی تسلط میيابند و دستكاريهای منطقی ديگری را آغاز میكنند.
* كودكان پنج ساله میتوانند راه خانه دوست خود را پيدا كنند ولی نمیتوانند راه رسيدن به آنجا را به كسی توضيح دهند يا روی كاغذ رسم كنند. حال آنكه كودكان هشت ساله به راحتی میتوانند نقشه مسير را رسم كنند.
* هر چند كودكان اين مرحله واژههای انتزاعی بكار میبرند اما محدوده كاربرد اين واژهها اشيايی است كه مستقيماً حس میشوند، يعنی اشيايی كه دسترسی مستقيم حسی به آنها دارند.

اسلاید 16 :

عمليات صوری (12 سالگی به بعد)
* كودكان در اين مرحله به شيوه تفكر بزرگسالانه دست میيابند.
* عمليات صوری يا ذهنی يعنی مرحلهای كه نوجوان میتواند به صورت كاملاً نمادی استدلال كند.
* نوجوانان با توانايی ذهنی حتی متوسط میتوانند سلسله فرضيههايی طرح كنند و با روشی نظامدار به آزمون فرضيهها بپردازند.
* در نظر گرفتن همه موارد احتمالی، يعنی وارسی پيامدهای هر فرضيه و تأييد يا رد اين پيامدها، اساس تفكر عمليات صوری است.
فرضيهسازی و توجه به احتمالات، تفكر انتزاعی، استدلال قياسی، ظهور استعدادها، شك و ترديد و . از ويژگيهای اين دوره است.

اسلاید 17 :

نظريه برونر دربارهي رشد
* نظريه برونر، تحت تاثير پياژه بوده و از مفاهيمي چون طرحهاي ذهني و ساخت استفاده كرده است. روش باليني پياژه را كه حد فاصل روش مشاهدهي دقيق و روش تجربي محض است، ميپذيرد و كاري با ميزان سن كودك ندارد. مراحل شناختي برونر عبارت ست از:
1- مرحله شناخت عملي: هوش در اين مرحله كاملاً عملي است و يادگيري كودك، غيركلامي و از طريق عمل او بر اشياء صورت ميگيرد. فكر كردن همان عمل كردن است. يعني كودك فقط از طريق ابزارهاي حسي و حركتي فعاليت ميكند.
2- مرحله شناخت تصويري: اين مرحله در حدود 3 سالگي آغاز ميشود. عمدهترين ويژگي اين مرحله، شروع يادگيري زبان است. كودك از اين پس با توجه به تصورات ذهني اشياء، نياز چنداني به دستكاري مستقيم آنها ندارد. كودك از تصورات بصري ملموس سود ميجويد.

اسلاید 18 :

نظريه برونر دربارهي رشد
3- مرحله شناخت نمادي: در اين مرحله در ذهن كودك تصورات مستقلي به وجود ميآيد كه او را از تصورات بصري ملموس بينياز ميكند. اصطلاح نمادي، نشاننگر پيشرفت ساخت فكري به كمك يادگيري روش علامتي است كه بدون آن، كودك نميتواند محيط اطراف خود را دروني كند و در نتيجه قادر به فرضيهسازي و انديشيدن به ايده و قياس و پيشبيني نخواهد بود.
* بر خلاف پياژه، برونر معتقد است كه هر موضوعي را ميتوان به زبان خاص كودك تبديل كرد و آن را در قالب فكري او ريخت. آمادگي از نظر برونر، ياد دادني است و انتظار كشيدن براي آمادگي طبيعي، صحيح نيست. به نظر وي مهم است كه كاري بكنيم تا كودك از مرحلهي عمليات عيني عبور كند و حتي بيشتر از مفاهيم مجرد استفاده كند.
* برونر معتقد است كه محيط از نظر سرعت بخشيدن يا كندن كردن مراحل رشد ذهني، بيشترين سهم را دارد. او رشد ذهني را نتيجه رشد زبان ميداند در حاليكه پياژه تفكر را مقدم بر زبان ميدانست.

اسلاید 19 :

رويكردهای اجتماعی - فرهنگی
* مقصود پياژه از محيط، همان محيط فيزيكی دور و بر كودك بود. چارچوب اجتماعی و فرهنگی كه كودك درآن قرارگرفته هيچ نقشی درنظريه پياژه ندارد.
* درحالی كه بخش عمده چيزهايی كه كودك در حال رشد بايد بياموزد، شيوههای ويژه و قراردادی نگرش محيط فرهنگی او به واقعيت است؛ يعنی چيزهايی از قبيل نقشهایي كه انتظار میرود افراد مختلف يا مردان و زنان ايفا كنند و قوانين و هنجارهای حاكم بر روابط اجتماعی در فرهنگ خاص كودك.
* در رويكرد اجتماعی – فرهنگی به رشد، كودك را بايد به عنوان تازه واردی به فرهنگ خاص در نظر آورد كه با يادگيری نحوه نگاه كردن به واقعيت اجتماعی از ديد آن فرهنگ سعی میكند بومی شود.

اسلاید 20 :

ويگوتسكی (رويكرد اجتماعی – فرهنگی)
* ويگوتسكی معتقد بود كه درك و مهارت اساساً از طريق مفهوم شاگردی (كارآموزی) گسترش میيابد.
* ويگوتسكی بين دو سطح رشد شناختی تمايز قائل شد: يكی سطح رشد واقعی كه در توانايی حل مسئله و ديگری سطح رشد بالقوه كه در نوع و شيوه مسئلهگشايی كودك تحت راهنمايی ديگران تعيين میشود. پس برای درك كامل سطح رشد شناختی و فراهم آوردن آموزشهای مناسب، هم نياز به دانستن سطح واقعی كودك و هم سطح بالقوه او داريم.
* ويگوتسكی رشد زبان را مهمترين جنبه رشد كودك دانست كه در رشد شناختی نقشی اساسی دارد.
* هنگامی كه بزرگسالان و همسالان به كودك كمك میكنند تا در تكاليف جديد تسلط يابد، ارتباط بين آنها، قسمتی از انديشيدن او میشود. كودكان به هنگام تمرين هر مهارت جديد از توانايی زبانی خود برای هدايت اعمال خود (گفتار خصوصی) استفاده میكنند. آنچه كه پياژه به عنوان گفتار خودمحور تلقی میكرد، ويگوتسكی گفتار خصوصی را عنصر اساسی رشد شناختی به شمار میآورد.