بخشی از پاورپوینت
اسلاید 2 :
مورفولوژي
تعريف: چگونه كلمات از واحدهاي كوچكتر به نام تكواژ (morphemes) تشكيل مي شوند.
تكواژ (morpheme): كوچكترين واحد دربردارنده معنا در زبان
دو دستة عمدة تكواژها:
ريشه ها (stems): تكواژ اصلي كلمه كه دربردارندة معناي اصلي كلمه است.
وندها (affixes): تكواژهايي كه معناهاي ديگري به ريشه اضافه مي كنند.
وندها: پسوندها (suffixex)، پيشوندها (prefixes)، ميانوندها (infixes)
اسلاید 3 :
مورفولوژي
Concatenative morphology
وندها به ريشه متصل مي شوند
Non-Concatenative morphology
وندها به نحو پيچيده تري با ريشه تركيب مي شوند
Templatic morphology
اسلاید 4 :
چرا مورفولوژي؟
ليست كردن تمام شكل هاي مختلف لغات در مجموعه واژگان از لحاظ محاسباتي غيربهينه است.
در زبان هايي كه مورفولوژي پيچيده دارند، ليست كردن تمام اشكال مختلف يك كلمه در عمل غيرممكن است.
مثال از فارسي:
انقلابي ترينهايشانند: انقلابي + ترين + ها + شان + َند
* برادرمند
در فارسي يك اسم مانند ”كتاب“ داراي 189 صورت مختلف صرفي است.
مثال از تركي:
uygarlaştıramadıklarımızdanmışsınızcasına
اسلاید 5 :
چرا مورفولوژي؟
تجزيه يك كلمه به تكواژهاي تشكيل دهندة آن (morphological parsing)
توليد صورت هاي مختلف (صرفي و اشتقاقي) يك كلمه با داشتن ريشة آن
اسلاید 6 :
انواع مورفولوژي
مورفولوژي تصريفي (inflectional)
تركيب ريشة كلمه با وندها به طوري كه مقولة نحوي و معناي كلي كلمه تغيير نكند.
مورفولوژي اشتقاقي (derivational)
تركيب ريشه كلمه با وندها به طوري كه معناي جديدي توليد شود و احتمالاً مقولة نحوي كلمه تغيير كند.
اسلاید 7 :
مورفولوژي تصريفي
در زبان انگليسي به طور عمده شامل:
اتصال پسوند s (براي جمع) و ‘s (براي مالکيت) به انتهاي اسم
اتصال پسوندهاي ed، ing و s به انتهاي فعل
Regular Noun + s → Plural Noun
book + s → books
fox + s → foxes
Regular Verb stem + ed → past verb
walk + ed → walked
beg + ed → begged
اسلاید 8 :
مورفولوژي تصريفي
در زبان فارسي شامل:
اتصال پسوندهاي جمع، نکره، اضافه، ضماير متصل و واژه بست هاي ربطي به انتهاي اسم، صفت، ضمير و عدد.
شکل هاي مختلف تصريف فعل با زمان ها و شخص هاي مختلف
اتصال تکواژ جمع (ان):
مرد + ان : مردان
گدا + ان : گدايان
فرشته + ان : فرشتگان
اتصال تکواژ نکره ساز (اي):
مرد + اي : مردي
گدا + اي : گدايي
فرشته + اي : فرشته اي
اسلاید 9 :
مورفولوژي تصريفي در فارسي: کلمات غيرفعل
چشممخانه ام
چشمتخانه ات
چشمش خانه اش
چشممان خانه مان
چشمتان خانه تان
چشمشان خانه شان
اسلاید 10 :
مورفولوژي تصريفي در فارسي: کلمات غيرفعل
مشغولمخسته ام
مشغوليخسته اي
مشغولست خسته است
مشغوليم خسته ايم
مشغوليد خسته ايد
مشغولند خسته اند
اسلاید 11 :
مورفولوژي تصريفي: افعال
Indicative
Infinitival : رفتن
PresentParticiple : رونده
PastParticiple : رفته
Present : مي روم
Preterite : رفتم
Imperfect : مي رفتم
Perfect : رفته ام
Pluperfect : رفته بودم
Compound Imperfect : مي رفته ام
DoubleCompound : رفته بوده ام
Future : خواهم رفت
اسلاید 12 :
مورفولوژي تصريفي در فارسي: افعال
Subjunctive
Present : بروم
CompoundPast : رفته باشم
Imperative
Present : برو
اسلاید 13 :
مورفولوژي اشتقاقي
در فارسي و انگليسي: اتصال پسوندها و پيشوندهاي مختلف به اسم، صفت و قيد
compute + ation → computation
un + believe + able → unbelievable
کار + گر ← کارگر
دانش + مند ← دانشمند
اسلاید 14 :
Morphological Parsing
تجزيه يك كلمه به تكواژهاي تشكيل دهندة آن
براي تجزيه مورفولوژيکي حداقل به سه جزء زير نيازمنديم:
Lexicon: مجموعه اي از ريشه هاي کلمات و وندها به همراه اطلاعاتي در مورد آنها
Morphotactics: مجموعه اي از قوانين مورفولوژي که نوع وندهاي قابل اتصال به هر ريشه و ترتيب اتصال آنها را بيان مي کند.
Orthographic rules: مجموعه اي از قوانين املايي که نوع تغيير در املاي کلمه را هنگام اتصال وندها بيان مي کند.
