بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مباحث مقدماتی
حدیث افتراق الامه
دسته بندی فرق
عوامل مهم در ایجاد فرقهها
منابع فرق کلامی
اسلاید 2 :
دستهبندي فرق کلامي بر اساس چهار منبع
نکته: برخي از خاورشناسان مانند مادلونگ، نويسندة کتاب بيان الاديان را سني حنفي ميدانند؛ اما در برخي از منابع، شواهدي
براي شيعي بودن وي گردآوري شده است؛ از جمله اينکه در کتاب مذکور، حديث انشعاب امت به هفتاد و سه فرقه، در ضمن
جريان غدير و در کنار حديث ثقلين قرار گرفته است؛ به گونهاي که اهل نجات بودن پيروان اهلبيت را به خواننده القاء ميکند.
اسلاید 3 :
فرقه هاي مسلمان بر اساس کتاب مقالات الاسلاميين
نکته: اشعري آمار دقيقي از انشعابات مربوط به مرجئه و فرقههاي بعد از آن ارائه نميدهد؛ تنها به بيان نکاتي از اين دست بسنده
ميکند: «اختلفت المرجئة فى الايمان ما هو و هم اثنتاعشرة فرقة» يا: «اختلفت المرجئة فى الكفر ما هو و هم سبع فرق».
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 4 :
فرقههاي مسلمان بر اساس کتاب الفرق بين الفرق
نکته: بغدادي (429) در کتاب فوق، گروههايي چون کامليه، يونسيه و شيطانيه را ـ که در برخي از آثار در زمرة غاليان قرار گرفتهاند ـ
از فرق اماميه ميشمارد. در همين کتاب، برخي ديگر از اهل غلو، ذيل عنوان «الفرق التى انتسبت الى الاسلام و ليست منها» آمدهاند.
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 5 :
فرقههاي مسلمان بر اساس کتاب بيان الاديان
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 6 :
فرقههاي مسلمان بر اساس کتاب الملل و النحل (شهرستانی)
اسلاید 7 :
انشعابات معتزله از دیدگاه شهرستانی
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 8 :
فرقههاي جبريه از ديدگاه شهرستاني
اسلاید 9 :
انشعابات صفاتيه از ديدگاه شهرستاني
اسلاید 10 :
انشعابات خوارج از ديدگاه شهرستاني
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 11 :
انشعابات مرجئه از ديدگاه شهرستاني
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 12 :
فرقههاي اصلي شيعه از ديدگاه شهرستاني
اسلاید 13 :
انشعابات کيسانيه از ديدگاه شهرستاني
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 14 :
انشعابات زيديه از ديدگاه شهرستاني
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 15 :
انشعابات اماميه از ديدگاه شهرستاني(با اندکي تصرف در دستهبندي)
نکته: به چهار فرقة واقفه در اين نمودار توجه شود: باقريه واقفه، جعفريه واقفه، اسماعيليه واقفه، و موسويه واقفه.
اسلاید 16 :
فرقههاي غاليه از دیدگاه شهرستانی
صرفاً براي مطالعه
اسلاید 17 :
نکتهاي دربارة قرار دادن غاليان در زمرة شيعيان
برخلاف روشي که بسياري از نويسندگان کتب ملل و نحل در پيش گرفتهاند، غالياني که انحرافشان در حد کفر باشد، نبايد اساسا جزو فرقههاي مسلمان (از جمله شيعه) به حساب آيند.
به ويژه آنکه برخي از افراد و گروههايي که جزو غاليان به شمار آمدهاند، به تنقيص امام علي نيز پرداخته و حتي تا تکفير او نيز پيش رفتهاند! (آيا ميتوان گفت: گروهي از شيعيان علي کساني هستند که او را تکفير کردهاند!)
چنانکه شهرستاني دربارة فرقة «کامليه» که خود آنها را از شيعيان غالي شمرده است، مينويسد:
الکاملية: أصحاب أبيكامل. أكفر جميع الصحابة بتركها بيعة علي (رضي اللّه عنه) و طعن في علي أيضا بتركه طلب حقه، و لم يعذره في القعود.
فخرالدين رازي (606) نيز دربارة اين گروه مينويسد:
و زعمت الكاملية (و هم أصحاب أبىكامل مُعاذ بن الحُصين النَّبهانى): أن الصحابة كفرت بمخالفتهم النص الجلى؛ و أن عليا (عليهالسلام) كفر بترك القتال معهم (المحصل).
اسلاید 18 :
مقايسة فرقههاي اصلي کلامي مطرحشده در چهار کتاب
نکته: بکریه که در دو منبع نخست به عنوان یکی از فرقههاي اصلي مطرح شده است، در دو منبع ديگر حتي به عنوان فرقهاي فرعي نيز نيامده است. به هر حال، اشعري يکي از اعتقادات آنها را چنين ميداند: «ان مرتكب الكبيرة من اهل الصلاة . منافق فى الدرك الاسفل من النار . و هو مع ذلك مؤمن مسلم»!
اسلاید 19 :
فرقههای مهم اشاره نشده در کتب فرق
فرقه ظاهریه
فرقه ماتریدیه
در جای خود از این دو فرقه سخن خواهیم گفت.
اسلاید 20 :
دستهبندي فرق کلامي در کتاب بحوث في الملل و النحل ـ 1
آيهالله سبحاني (مدظله) در آغاز کتاب «بحوث في الملل و النحل» براي آنکه عشرة کاملهاي تشکيل دهد، فرق کلامي را به صورت زير دستهبندي کرده است:
اهلالحديث و الحنابلة (السلفية)؛
الاشاعرة؛
الحركات الرجعية في القرون الأُولى كالمرجئة و الجهمية و الكرامية و الظاهرية؛
القدرية (اسلاف المعتزلة)؛
الماتريدية؛
المعتزلة؛
الخوارج؛
الوهابية؛
مقصود از حرکات رجعي:
و نعني بها الحركات الفكرية الّتي ظهرت بين المسلمين بين القرنين الثاني و الثالث؛ و هي ترمي إلى إرجاع الأُمّة إلى العقائد السائدة في العصر الجاهلي بين المشركين و أهل الكتاب، من القول بالجبر و التجسيم إلى غير ذلك.