بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
تعيين اندازه ذرات با استفاده از میکروسکوپ الکترونی عبوری، بحث مقدماتي در تشكيل تصوير
اسلاید 2 :
روشهای شناسایی نانوساختارها
میکروسکوپهای الکترونی
TEM 4
اسلاید 3 :
مقدمه
روش های تعیین اندازه نانوذرات یکی از مهمترین روشهای آنالیزی است که در مطالعه نانوذرات بسیار مورد توجه قرار می گیرد.
در حال حاضر روشهاي متعددي شامل .
روش میکروسکوپ الکترونی روبشی عبوری (STEM)، روش تفرق اشعه ایکس (XRD) ، روش جذب اشعه ایکس (EXAFS)، روش پروب جذب مولکولی (Probe Molecule Absorption) ، روشهای مغناطیسی و روشهای نوری
را مي توان براي تعيين اندازه ذرات بكار برد.
استفاده از میکروسکوپ های الکترونی، مهمترین و
معمولترین روش های تعیین اندازه می باشد. در این
روش ها تعیین اندازه با مشاهده ذرات و انجام
عملیات های آماری بر روی تصاویر انجام میپذیرد.
اسلاید 4 :
مقدمه
معمولاً آماده سازي ذرات براي مطالعه به وسيله TEM به دو روش صورت مي گيرد:
1- فروبردن گريد (ْgrid) در نمونه پودري
2- افزودن يك قطره از محلول معلق نانو ذرات بر روي گريد.
■ در اين مورد گاهي اوقات نمونه قبل از آماده سازي تحت محیط التراسونیک قرار گرفته تا ذرات مجزا از هم توليد شود.
■ اگر نانو ذرات بوسيله عوامل سطحی از هم مجزا شده باشند، بايد به گونهای این عوامل را از ذرات جدا نمود، زیرا در غير اين صورت بيم الكتروني با آنها بر هم كنش کرده و باعث ايجاد مشكلاتي براي ستون خلا می گردد.
اسلاید 5 :
تصویربرداری از نانوذرات
براي آناليز ذرات تكنيك هاي تصوير برداري متعددی مورد استفاده قرار مي گيرد:
تصویربرداری زمینه روشن (Bright field)،
تصویربرداری زمینه تاریک (Dark field) و
تصویربرداری تفکیک فازی (Phase Contrast Imaging).
به دلیل نقص اجتناب ناپذير در ساخت لنزهاي الكترومغناطيس، بيشتر میکروسکوپهای TEM مرسوم دارای انحراف (aberration) در لنزها است، كه باعث نقصان در وضوح تصویر مي شود.
اين نقصها شامل انحراف کروی، انحراف کرومانیک و انحراف آستیگمات مي باشد.
شديدترين نوع، انحراف کروی میباشد که باعث عدم استقرار يا عدم توانايي براي تعريف مكان نقاط تصوير میشود، كه در اين صورت نقاط به صورت ديسكي لكه دار مشاهده مي شوند.
عدم استقرار يا لكه دار شدن تصاوير، باعث محدوديت در وضوح تصویر و قابليت تفسير تصوير مي شود.
اسلاید 6 :
تصوير برداري زمینه روشن
در تصوير برداري زمینه روشن از بيم الكتروني كه از الكترونهاي پراشيده مستقيم (Direct Electron Beam) تشکیل شده است، استفاده مي شود.
اين بيم الكتروني به صورت غير الاستيك پراكنده شده و مسير آن موازي بيم تابيده شده است و شامل الكترونهايي است كه از نمونه عبور كرده اند.
تصوير زمینه روشن را عموماً مي توان با الحاق روزنه شیئی (aperture) تشكيل داد.
اين روزنه باید به اندازه كافي كوچك باشد تا فقط اجازه عبور بيم الكتروني مستقيم را دهد.
در تشكيل تصوير زمینه روشن مي توان كنتراست بين زمينه و نمونه را با تغییر پارامترهای زیر افزايش داد:
افزايش ضخامت نمونه
افزايش چگالي ماده در ضخامت ثابت
كريستالي بودن نمونه در جهتي كه قانون براگ برقرار است.
اسلاید 7 :
تصوير برداري زمینه روشن
براي ذرات كوچكتر از 2 نانومتر ، تمام مكانيزم هاي پراكندگي مینيمم مي باشد و كنتراست بين زمينه (معمولاً فيلمي از كربن آمورف) و نانوذرات محدود مي باشد که به دليل محدوديت تعداد مراكز پراكندگي ذرات نسبت به تعداد مراكز پراكندگي در زمينه مي باشد.
براي اينكه الكترون هاي پراشيده شده به دامنه كنتراست قابل بررسی تبديل شود، بايد .
بيم مستقيم يا بيم پراشيده شده در ناحيه پراش انتخاب شده (selected area diffraction pattern) را انتخاب کرده تا تصوير زمینه روشن يا تصویر زمینه تاریک به ترتيب تشكيل شود.
اگر بدون روزنه تصوير تشكيل شود: كنتراست كاهش مي يابد و اين به دليل تعداد زياد بيمهاي الکترونی است كه در تشكيل تصوير شركت مي كنند.
انحراف الكترون هاي خارج از محور، تشكيل تصوير را غير ممكن میسازد.
دقت در انتخاب اندازه روزنه، شركت الكترون ها در تشكيل تصوير را كنترل کرده و در نتيجه كنتراست قابل كنترل میگردد.
اسلاید 8 :
تصوير برداري به روش تفکیک فازی
تصوير برداري به روش تفکیک فازی مشابه روش زمینه روشن مي باشد.
در این روش روزنه شیئی بزرگ يا برداشتن كلي روزنه به کار میرود تا هم پرتوهای الکترونی مستقيم و هم پرتوهای الکترونی پراشيده شده براگ براي توليد تصوير بكار رود.
روزنه بزرگ اين اجازه را مي دهد تا بيم پراكنده شده بيشتري در تشكيل تصوير شركت کرده در نتيجه وضوح تصوير بيشتر شود.
شكل، تصاوير تفکیک فازی از ذرات طلا بر
روي گريدي از كربن آمورف را در بزرگنمايي
مختلف نشان مي دهد.
اسلاید 9 :
تصوير برداري به روش زمینه تاریک
در تصویربرداری زمینه تاریک، الكترون هاي پراكنده شده محدود به زوايای بزرگتر از 15 میلیرادیان ميباشند.
تصوير زمینه تاریک با بكار بردن روزنه شیئی توليد می شود تا پرتو الكتروني پراشيده شده براگ را انتخاب كند، يا اینکه از حسگر حلقوي براي يافتن پرتو الكتروني پراشيده شده با محدوده زاوایای مشخص بكار رود، در حاليكه پرتوهای مستقيم و پرتوهای پراشيده شده زير محدوده را حذف نماید.
وقتي عدد اتمي افزايش مي يابد.
احتمال پراكندگي براي يك پرتو الكتروني به مقدار زيادي افزايش مي يابد. اين قضيه موجب افزايش كنتراست به مقدار قابل ملاحظه اي براي دو عنصر مورد نظر می گردد، اگر آنها در فاصله مناسبي در جدول تناوبي از هم قرار داشته باشند.
اين روش به تصویربرداری زمینه تاریک با زاویه زیاد (High Angle Annular Dark Field) يا تصوير برداري با کانتراست در جهت z (z-contrast ) معروف مي باشد.
اسلاید 10 :
تصوير برداري به روش زمینه تاریک
در شكل مثالي از كنتراست افزايش يافته بوسيله روش HAADF، از ذرات پلاتین بر روي كربن، نشان داده شده است.
اسلاید 11 :
تصوير برداري به روش زمینه تاریک
يكي ديگر از پارامترهايي كه مي تواند در افزايش كنتراست بين ذرات و زمينه نقش اساسی ایفا کند، ولتاژ شتاب دهنده مي باشد.
اين موضوع در مورد عناصر سنگين تر از Z>30 دارای اهميت بيشتری است.
با افزايش ولتاژ احتمال پراكندگي كاهش می یابد که در مورد عناصر سبكتر محسوس تر مي باشد.
با استفاده از ولتاژ شتاب دهنده بالا، كنتراست بالايي بين Pt و كربن حاصل می گردد كه این موضوع به دليل تقليل يافتن پراكندگي از كربن در مقايسه با Pt مي باشد.
با بالا بردن ولتاژ شتاب دهنده، امكان آسيب ديدن نمونه با بيم الكتروني پر قدرت نيز بالا مي رود.
در بيشتر میكروسكوپ ها بزرگنمايي نشان داده شده صوري بوده و لازم و ضروري است كه بزرگنمايي به طور مناسبي براي هر مد با استفاده از نمونه استاندارد كاليبره شود.
مشكل ديگر تصوير برداري در بزرگنمايي بالا این است که چه تعداد ذره بايد در هر تصوير وجود داشته باشد. با تعداد كمتري ذره در حوزه ديد مي توان توجه را معطوف يك ذره در مقابل ذرات ديگر نمود. معمولاً با تصوير برداري در بزرگنمايي بالا و هم در بزرگنمايي پايين اطلاعات بيشتري در اختيار کاربر قرار مي گيرد.
اسلاید 12 :
تصوير برداري به روش زمینه تاریک
يكي ديگر از مشكلات مطالعه ذرات وقتي سايز ذرات كاهش مي يابد، اين است كه در زير بيم الكتروني نانو ذرات پايداری كمتری دارند.
اين ناپايداري ذرات شامل حركت ذرات، نوسان ساختار، تجزيه و بهم چسبيدن ذرات مي باشد.
شكل، تصاوير کنتراست فازی پشت سر هم ذرات ناپايدار در زيربيم الكتروني را نشان مي دهد. مطابق شکل مشخص است كه ذرات چطور با گذشت زمان بهم مي چسبند.
براي مطالعه ناپايداري ذرات كافي است تصاوير پشت سر هم از نظر زماني ثبت شود، در اين صورت تغييرات فيزيكي، ساختاري، مكاني به راحتي قابل مشاهده مي باشد.
شدت بالاي پرتوهای الكتروني در تصاوير HRTEM باعث تغيير در ساختار و آسيب در موارد مطالعه می گردد.
اسلاید 13 :
تصوير برداري به روش زمینه تاریک
حالا زمان آن رسیده است كه تصوير تحت عملیات های ریاضی قرار گیرد. در اين جا فرض براين است كه TEM به دقت كاليبره شده و كاملا فوکوس باشد تا مقادير اعوجاج لنزی و موانع دیگر به حداقل میزان خود رسیده باشد.
عملیات ریاضی بر روی تصویر مي تواند به صورت دستي و يا با نرم افزار و به صورت كاملاً اتوماتيك انجام شود.
آناليز دستي را مي توان از طريق اندازه گيري مستقيم تصوير كاليبره شده انجام داد.
در روش اتوماتیک به كمك نرم افزارهاي پردازش تصویر كه آرايه اي از ابزارهای اندازه گيري را در اختيار کاربر قرار مي دهند، مي توان به صورت اتوماتيك تصاوير را آناليز نمود.
اسلاید 14 :
آينده TEM براي آناليز اندازه ذرات
آينده تعيين اندازه ذرات بوسيله میکروسکوپ TEM تقريباً تضمين شده مي باشد.
میكروسكوپ هایي با انحراف تصحیح شده (Aberration Corrected) افزايش يافته است.
براي هر میکروسکوپ های TEM و STEM كه در ولتاژ Kev200 کار می کنند تا سال 2006، وضوح تصویر در حدود یک انگستروم در هر دو مد DF و BF گزارش شده است.
حتي گزارش هايي وجود دارد كه وضوح تصویر براي میکروسکوپ الکترونی Kev300 به نیم انگستروم هم مي رسد.
اسلاید 15 :
نتيجه گيري
میکروسکوپ الکترونی عبوری روشي است كه براي مشاهده مستقيم ريز ساختارها تا اندازه اتمي بكار مي رود.
آناليز كيفي مناسب نانو ذرات نيازمند بهینه سازی انتخاب روش هاي مختلف تصوير برداري، بزرگنمايي و روش آناليز دستي يا اتوماتيك مي باشد كه هدف آن بهينه سازي وضوح تصویر و كنتراست بين ذرات نمونه و تعداد مناسب ذرات در هر تصوير، در حاليكه كمترين آسيب به نمونه برسد، مي باشد.
در بزرگنمايي های پايين تصوير، امکان مطالعه توزيع ذرات وجود دارد، حال آنكه در بزرگنمايي بالا تعداد زيادي از ذرات مشاهده نمي شود و فقط اطلاعاتي در زمينه جهتگيري صفحات و ساختار در اختيار ما قرار مي گيرد.
در بزرگنمايي بالا جريان الكتروني بالا موجب ناپايداري و آسيب ديدن ساختار مورد مطالعه مي شود.

