بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
برنامه ریزی و مدیریت جنگل
اسلاید 2 :
انواع روشها در جنگلداری
روش دانه زاد، روش شاخه زاد، روش شاخه و دانه زاد
1. مالک خصوصی، مالک خصوصی بالا ترین درآمد سرمایه را طالب میباشد. لذا برای این نوع مالکین
روش شاخهزاد و شاخه و دانهزاد با دورههای کوتاه طبق اصول موقع بهرهبرداری بازرگانی مناسب است.
2. دولت، دولت باید جنگلهای خود را با توجه به موارد ذیل به روش دانهزاد منظم (جور) یا دانهزاد تک گزیده (ناجور) تربیت نماید.
1. شرایط کاشت
جنس درخت، وقتی تربیت درختانی از قبیل راش، سوزنی برگان مورد نظر باشد باید روشدانه زاد را انتخاب کرد.
زمین، با توجه به اینکه با روش دانهزاد زمین بهتر حمایت و تقویت میشود لذا برای زمینهائی که بمحض لخت شدن
در معرض خطر خشکی واقع میشوند و آنهائی که خاک زراعی کم عمق دارند و مانند زمینهای شنی خیلی سبک
میباشند بخصوص بطرف جنوب و غرب واقع شدهاند روش دانه زاد مناسب است ولی اگر زمین خوب باشد روش شاخهزاد
مشکلی ندارد ولی روش دانهزاد بر حاصلخیزی آن میافزاید.
آب و هوا، در آب و هوای خیلی گرم و سخت تنها روش مناسب روش دانهزاد است ولی در آب و هوای معتدل برقراری دو روش دیگر یعنی روش شاخهزاد و روش شاخه و دانه زاد ممکن است.
جنگل دانهزاد منظم یا جور و جنگل دانهزاد نامنظم یا تک گزیده اثر زیادی در آب و هوا و تنظیم آبها و جلوگیری
از شسته شدن و ریزش خاک و غیره دارند بنابراین تربیت جنگلها به روش دانهزاد ( منظم، تک گزیده) برای دولت
که نفع عموم را در نظر دارد لازم می باشد.
اسلاید 3 :
2. شرایط اقتصادی
محصولات چوبی، با روش دانهزاد محصولات چوبی در واحد زمان کمتر از روش شاخهزاد ساده بدست میآید ولی اگر کیفیت
چوب را در نظر بگیریم از لحاظ کمیّت نباید اهمیت زیادی برای این موضوع قائل شد.
جنس محصولات، از جنگلهای دانهزاد بیشترین مقدار چوب صنعتی و با کیفیت بدست میآید و دولت باید چوبهای
صنعتی بخصوص چوب های صنعتی قطور تهیه نماید.
وضعیت محصولات، از جنگلهای دانهزاد زیباترین و سالمترین چوبهای صنعتی بدست میآید.
کیفیت محصولات، جنگلهای دانهزاد و شاخه و دانهزاد چوبهای صنعتی خوب، سفت، خوش الیاف و مقاوم تولید
میکنند که برای صنایع مختلف مناسب بوده و کار با آنها آسان است
3. شرایط مالی
این شرایط فرعی بوده و اگر بازده جنگلهای دانهزاد از لحاظ مالی زیاد است بر عکس درصد درآمد حاصل از سرمایه کم است.
دولت چون مالک دائمی است (در ایران) لذا میتواند در جنگلهای دانهزاد خود طولانیترین دورهها را معمول دارد و با امید به آتیه قطورترین چوبها را تهیه کند.
ولی در محلهائی که روش شاخه و دانهزاد مناسب باشد دولت میتواند با احداث این نوع جنگلها اقدام کند، مشروط بر اینکه بخش اندوخته و یا بخش دانهزاد این جنگلها دارای درختان زیاد و قطور باشد بدین ترتیب اینگونه جنگلها با جنگلهای دانهزاد اختلاف زیادی نخواهد داشت.
اسلاید 4 :
جنگلداری جنگلهای شاخهزاد ساده
ابتدا باید آمار عمومی و نقشه عمومی جنگل را تهیه کرد و سپس نوع روش و طرز تربیت درختان معلوم نمود
بنابراین با فرض اینکه جنگل بطریق شاخهزاد ساده منظم یا جور تربیت خواهد شد باید نسبت به قطعهبندی که در جنگلهای شاخهزاد خیلی ساده میباشد اقدام شود
قطعات باید نسبتا یکنواخت یا همگن بوده و حدود آنها بوسیله خطوط طبیعی یا مصنوعی زمین مانند خط الرأس، خط القعر، درهها و گودالها، جادهها و غیره و یا حدود محوطههای برش که قبلا بهرهبرداری شدهاند تعیین شوند. در صورت لزوم جنگل به سریهای بهرهبرداری نه خیلی بزرگ و نه خیلی کوچک که هر یک شامل درختانی (پاجوشهایی) باشند که از لحاظ سن طبق طول دوره درجهبندی یا منظم شدهاند تقسیم میگردد
مثلا،
در مورد جنگلهای شاخهزاد ساده بید برای تهیه ترکه بمنظور سبد بافی و شاخهزادهای درختان دیگر برای تهیه پایه چپر و پوست بلوط برای استخراج مازو و یا تانن موقع بهرهبرداری فنی را در نظر گرفت و طول دوره را بترتیب یکسال و 12 تا 15 سال و 15 تا 21 سال منظور کرد.
اولین قدم
قطعه بندی
مشخصات قطعات
تعیین سن بهره برداری
موقع بهرهبرداری و طول دوره با در نظر گرفتن نوع مالک، نوع گونه و هدف متفاوت است.
اسلاید 5 :
/. پس از تعیین طول دوره بهرهبرداری، تقسیمبندی سری به محوطههای برش سالیانه برای هر سری تنظیم میشود
/. محوطههای برش باید پیدرپی ترتیب داده شوند به طوری که بهرهبرداری از محوطه برش مخالف بادهای دائمی
شروع و به محوطه برش مجاورجهت باد پایان یابد این امر اهمیت خاصی در جنگلهای شاخهزاد دارد چون که پاجوشها
نسبتا جوان بوده و اگر رعایت نشود خسارات زیادی از لحاظ باد، عبورومرور و تخلیه چوب وارد خواهند آمد.
/. سطح محوطه های برش در صورتیکه جنگل از لحاظ حاصلخیزی یکسان باشد مساوی یا معادل خواهد بود در غیر
اینصورت باید به نسبت عکس حاصلخیزی تقسیمبندی شوند تا تولید مستمر و حداکثر ادامه یابد.
نکات مربوط به روش شاخه زاد
/. در شاخهزاد هم مسائل پرورشی داریم، مثلا جائی که تجدید حیات نشده باید نهال بکاریم، یا مسیرهای خروج چوب
را مشخص کنیم.
/. در طرح تجدید نظر ممکن است طول دوره تغییر کند و یا گاهی تبدیل شاخهزاد به شاخه و دانهزاد و یا دانهزاد تک گزیده صورت بگیرد.
اسلاید 6 :
سطح محوطۀ برش در حالت حاصلخیزی یکسان ؛
سطح محوطه برش s s = S / R
سطح سری S
دورۀ بهره برداری R
ولی رودخانه کوچکی این سری را بدو قسمت شیبدار تقسیم نموده است و سطح یکی از این قسمتهای شیبدار
که حاصلخیزتر از دیگری است 60 هکتار و سطح دیگری که کمتر حاصلخیز است 90 هکتار میباشد، سطح محوطۀ
برش برای هر قسمت چقدر است.
/. فرض کنیم جنگل شاخهزادی با دوره 30 ساله دارای محوطههای برش پی در پی باشد و نوبت بهره برداری محوطه برشی که پاجوشهای آن سی ساله نبوده و بیست سالهاند رسیده باشد و اگر پاجوشهای این محوطه برش قطع شوند قربانی بهرهبرداری زیادی میشود و اگر در دورۀ دوم بهرهبرداری شوند 50 ساله شده و خیلی پیر خواهند بود چه راه حلی میتوان انجام داد تا کمترین ضرر را شامل شود؟
به جای دورۀ 30 ساله دورۀ متوسط یعنی 25 سال در نظر گرفته میشود و بدین ترتیب هم قاعدۀ بهرهبرداری بطور پیدرپی رعایت شده و هم قربانی بهرهبرداری زیاد نخواهد بود.
در اینصورت سطح قسمت شیب دار اولی را مثلا به 10 محوطه برش 6 هکتاری و سطح قسمت شیبدار دومی را مثلا به 12 محوطه برش 7.5 هکتاری تقسیم میکنند.
در حالت غیر یکنواخت
/. فرض کنیم سطح سری جنگل شاخهزاد سادهای 150 هکتار و طول دوره 22 سال باشد سطح متوسط هر محوطه
برش در صورت یکسان بودن حاصلخیزی کلیه نقاط سری سطح محوطۀ برش چقدر است؟
22 / 150 = 6/8 هکتار
اسلاید 7 :
جنگل اندوخته، بخش اندوخته، درختان اندوخته
جنگل اندوخته یا بخش اندوخته یا درختان اندوخته ازلحاظ اقتصاد جنگل، قسمتی از مواد چوبی را تشکیل می دهد
که ذخیره شده و درمواقع غیرعادی که محصولات عادی پیش بینی شده در طرح جنگلداری تکافوی احتیاجات را
نمی کنند ازاین بخش ازجنگل یا درختان اندوخته استفاده می گردد.
اندوخته گیری
1. اندوخته گیری اقتصادی 2. اندوخته گیری فنی
اندوخته گیری اقتصادی در مواقعی است که محصولات سالانه نتواند تکافوی نیاز جامعه مصرف کننده محصولات
جنگلی را بدهد (مصرف بالا برود، قیمت ناگهان بالا برود .) و بیشتر در جنگلهای شاخه زاد بکار می رود.
2. اندوخته گیری فنی
معمولا برای جبران اشتباهی که در محاسبات مربوط به موجودی و یا رویش احتمالا رخ داده و یا موارد دیگر از قبیل
خسارات ناشی از طوفان، .. و بیشتر در جنگلهای دانه زاد استفاده می شود.
بدو طریق می توان بخش اندوخته یا جنگل اندوخته یا درختان اندوخته را ترتیب داد؛
1. بخش اندوخته ثابت
2. بخش اندوخته متحرک
1. اندوخته گیری اقتصادی
اسلاید 8 :
بخش اندوخته ثابت
درصورتیکه برای همیشه قسمت یا قسمتهایی از جنگل را محدود کرده و بمحوطه های برش عادی تقسیم کنند
بخش اندوخته ثابت بوجود می آید و در مواقع احتیاج بطور فوق العاده از آن استفاده می شود. این بخش ممکن است
یکباره و یا بتدریج در چند بهرهبرداری برداشت شود.
مثال؛
فرض کنیم جنگل شاخهزادی به سطح صد هکتار داشته باشیم که طول دوره آن 20 سال باشد و میخواهیم بخش اندوخته ثابتی بسطح 10 هکتار داشته باشیم، به چه صورت باید عمل کرد؟
در حالت عادی باید آنرا به 20 محوطه برش سالیانه 5 هکتاری تقسیم کنیم،
اما در اینجا قسمتی از جنگل بسطح 10 هکتار را محدود نموده و با آن بخش اندوخته ثابت ترتیب می دهیم و بقیه جنگل را به 20 قسمت بسطح 4.5 هکتار تقسیم می نمائیم و هر وقت احتیاج به چوب بیشتر داشته باشیم از بخش اندوخته استفاده می نمائیم
ولی بهتر است که بخش اندوخته را هم بقسمتهایی تقسیم کنیم و هر چند سال یکبار یکی از محوطه های برش آنرا بهره برداری نمائیم. مثلا قسمت 10 هکتاری را به 5 قسمت دو هکتاری تقسیم نموده و هر چند سال یکبار علاوه بر بهره برداری محوطه عادی یکی از محوطه های برش این بخش را بطور فوق العاده بهره برداری کنیم.
بخش اندوخته متحرک
اگر هر سال از قطع قسمتی از امکان جنگل یا برداشتنی صرفنظر نموده و درختان را سرپا نگاه داریم بخش اندوخته
متحرک تشکیل می شود و محوطههای برش بسته به نیاز و سن مورد بهره برداری قرار می گیرد
اسلاید 9 :
امکان برداشت اندوخته ممکن است برحسب حجم یا بر حسب سطح یا بر حسب درخت باشد.
مثال،
اگرامکان جنگلی 300 مترمکعب در سال در نظر گرفته شود و حجم درختان اندوخته را یکسوم امکان در نظر
بگیریم چگونه باید برشها انجام گیرد؟
در صورتیکه امکان بخش اندوخته متحرک برحسب سطح باشد باید بترتیب زیر عمل نمود؛
/. مثلا اگر جنگل شاخه زادی داشته باشیم که سطح آن 100 هکتار ودوره آن 20 سال باشد؟
بجای آنکه جنگل را به 20 محوطه 5 هکتاری تقسیم کنیم به 25 محوطه برش 4 هکتاری تقسیم می نمائیم و اگر سالی احتیاج به چوب بیشتری داشته باشیم بجای بهره برداری یک محوطه برش عادی دو یا سه محوطه را بهره برداری می کنیم و یا آنکه هرچهار سال یکبار بجای یک محوطه برش 2 محوطه برش را بهره برداری می کنیم.
اگر اندوخته بر حسب حجم باشد
در اینصورت همه ساله بجای قطع 300 متر مکعب 200 متر مکعب قطع کرده و 100 متر مکعب باقیمانده درختان اندوخته را تشکیل می دهند و چون همیشه درختان مسن تر قبل از دیگران قطع می شوند لذا هر سال قطع درختان جوانتر عقب می افتد و بهمین جهت این نوع اندوخته را متحرک نامند.
اسلاید 10 :
روش شاخه زاد ناهمسال
جستهای محوطه برش برداشت میشود . 1/n دراین روش بجای برداشت یکباره محوطه برش سالیانه
مثلا اگر 1/4 را برداریم باید چهار بار هر محوطه را برداریم که در کل بعد از 4 بار کل محوطه را برداشته ایم
(تعداد محوطه های برش 4 برابر کم می شود).
جنگل شاخه زادی به مساحت 100 هکتار به روش شاخه زاد ناهمسال مدیریت می شود. اگر قرار بر برداشت 1/4
جست ها باشد با طول دوره 20 سال به چه صورت باید انجام گیرد.
20 * ¼ = 5 تعداد محوطه برش
طول چرخش به سال (سیکل برش ) = تعداد محوطه های برش = R * 1/n
s= S * n / R سطح محوطه برش
s= 100 * 4 / 20 = 20 ha سطح محوطه برش
R / n = 20 / 4 = 5 سیکل چرخش سال
1 2 3 4 5
4 بار 4بار 4 بار 4بار 4 بار
20 هکتار
