بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مبحث يازدهم
توسعه شهري و چگونگي برنامهريزي براي اقشار زير خط فقر سكونتي
اسلاید 2 :
سي سال براي اغلب شهرها 2 تا 3 طرح جامع تهيه شده و تقريباً در تمامي اين طرحها استانداردهاي بهينه سرانه كاربري اراضي پيشنهاد و تصويب شده است.
جالب اينجاست كه با وجود تفاوتهاي اساسي شهرها در اغلب سرانههاي پيشنهادي بسيار نزديك به يكديگر است يعني حدود سه مترمربع آموزشي، يك مترمربع درماني، 5/0 مترمربع مذهبي، 12 مترمربع فضاي سبز حتي سرانه زمين مسكوني پيشنهادي براي طرحهاي مختلف بسيار به هم نزديك و حدود 40 مترمربع است.
اسلاید 4 :
علل حدوث خط فقر سكونت شهري
علل مختلفي باعث بهوجود آمدن خط فقر سكونت شهري و حاشيهنشيني ميشود به طور طبيعي از همه بيشتر مهاجرين از روستاها به شهر، كساني هستند كه در معرض اين امر قرار ميگيرند. علت نيز بيش از اينكه به خود شهر مرتبط باشد ناشي از عوامل برونشهري مثل عدم يك طرح آمايش سرزمين متعادلكننده و يا عدم اجراي اينگونه طرحهاست.لاكن متأسفانه در بسياري از طرحهاي شهري، برنامهريزان شهري ميخواهند، اين نقش فراتر را كه خارج از اختياراتشان ميباشد، براي حل مسئله حاشيهنشيني ايفا نمايند. در حالي كه برنامهريزان شهري بايد فقط در چارچوب اختيارات خود به اين امر بپردازند.
اسلاید 5 :
حدود اختيارات و اثربخشي شهرسازان
براي مثال ار خط فقر سكونت شهري را A ريال فرض كرده باشيم و اين A ريال باعث شود 30 درصد جمعيت زير خط سكونت فقر قرار گيرند.در شهرسازي ميتوانيم با اقداماتي مرز اين خط فقر را جابهجا كرده به XA انتقال دهيم (براي مثال به 20 درصد يا 40 درصد تغيير كند). تنها اين ضريب X عرصه حضور شهرساز است وگرنه ديگر پيشنهادات (مثل اين كه شهر بايد رشد اقتصادي داشته باشد) اغلب خارج از اين عرصه است و روي كاغذ باقي ميماند و شهرساز را از حيطه عمل خود نيز غافل مينمايد.
اسلاید 6 :
استانداردگرائي
يكي از عواملي كه باعث ميشود اين ضريب بيش از يك باشد (يعني موجب افزايش افراد زير خط فقر سكونت شهري شود) استانداردگرايي است كه در تخصيص سرانهها، كاربريها و ديگر عوامل شهرسازانه اعمال ميشود.
مثال: اگر در طرحي سرانه فضاي سبز 15 متر
سرانه خدمات آموزشي 6 متر سرانه خدمات غيرانتفاعي 10 متر
سرانه معابر 25 متركه جمع آنها 56 مترمربع ميشود، اين 56 متر فضا سرشكن ميشود و به قيمت زميني كه مردم تملك ميكنند با تخصيص سرانههاي شهري به طور طبيعي، به مردم علاوه بر زميني كه براي سكونت احتياج دارند. هزينه تحميل ميكنيم مثلاً براي خريد هر متر زمين پول چند متر بايد بپردازند.
اسلاید 7 :
ايجاد خط فقر و استانداردگرايي
اگر برنامهريزي كنيم كه افراد زير خط فقر 60 مترمربع قدرت خريد سكونتگاه را داشته باشند. بدينترتيب 4 مترمربع قادر به خريد هستند (مترمربع 4=56-60)
با اعمال چنين جداولي كه به عنوان يك معيار بهينه مورد استفاده قرار ميگيرد، هميشه در شهرسازي خط فقر و سكونت را بالا ميبريم، به دليل اين كه اين جداول هميشه سطح متوسط در آمد شهري را درنظر ميگيرد.
اسلاید 8 :
1- استانداردگرائي در برنامهريزي شهري و اثرات آن
1-1- استانداردگرائي در طرحها
در ايران در 30 سال برنامهريزي شهري، 2 تا 3 طرح براي هر شهر تهيه شده است.
- شباهت زياد بين سرانه با وجود گونهگوني شهرها و مقاطع زماني آنها وجود دارد.
- مثلاً 3 متر آموزشي، يك متر درماني، 5/0 متر مذهبي، 12 متر سبز.
حدود 40 متر مسكوني (حتي مسكوني)
اسلاید 9 :
1-2- آيا در وضع موجود شهرها براي گروههاي مختلف سرانه كاربريها با استانداردها مشابهت دارد
انتخاب سه شهر نمونه در سه گروه زير 200 و 200 تا 500 و بالاي 500 هزار نفر نتايج ديگري ميدهد:
يك- در شهرها سرانه كاربريهاي خدماتي با افزايش جمعيت بيشتر ميشود.
- مثال آموزشي 5/1 به 2 تا 3 ميرسد.
- بهداشتي از 2/0، به 9/0 و .
اسلاید 10 :
دو- تغييرات در هر شهر با گروهبندي درآمدي
در جداول بعد نسبت تغييرات سرانه در شهرهاي زير 200 هزار نفر (ميانه) و 200 تا 500 هزار نفر (اردبيل) در محلات سكونت گروههاي بالا و پايين درآمدي آورده شده است.
اسلاید 11 :
سرانه كاربريهاي غير انتفاعي شهر ميانه در دو گروه عمده قيمت اراضي مسكوني
اسلاید 12 :
سرانه كاربريهاي غير انتفاعي شهر اردبيل در دو گروه عمده قيمت اراضي
اسلاید 13 :
سه- تهران قيمت اراضي 1367:
- ميانگين قيمت اراضي 27/1 ميليون ريال
- بيشترين در مناطق 1 و 3 و 6 بعد 2 و 7 و كمترين در مناطق 18 و 19 و 20
قيمت زمين اثرات اساسي در كاربريهاي خدماتي دارد
تغييرات 36 درصد آموزشي، 51 درصد فرهنگي، 14 درصد ورزشي و 43 درصد درماني ناشي از قيمت است.
اسلاید 14 :
جمعبندي از سرانههاي موجود
بنابراين مشاهده ميشود، در شهرهاي طبيعي سرانههاي شهري در بخشهاي مختلف درآمدي شهر متفاوت است.
اسلاید 15 :
2- يارانهها و خط فقر سكونت شهري
2-1- يارانه براي مسكن ممكن است يا خير؟
2-2- اگر ممكن باشد براي تمام افراد ممكن است يا بخشهايي؟
2-3- اگر براي بخشهايي باشد مفيد است و يا خير؟
يارانه در اغلب موارد براي مسكن ممكن نيست زيرا ما سقف معيني، از درآمد ملي را، ميتوانيم براي مسكن صرف كنيم.
چون اختصاص يارانه براي تمام ساكنين زير خط فقر ممكن نيست، سعي بر اولويتبندي ميشود. وقتي به يك بخشهايي تخصيص مييابد در بهترين شكل اين است كه به واجبترين قشر يعني فقيرترين بدهيم. نتيجه اين روش در برآوردهاي زير مشخص ميشود.
اسلاید 16 :
2-4- سهم مسكن در سبد هزينه خانوار
سهم هزينه مسكنبين 20 تا 40 درصد
جابجايي از مسكن به بخشهاي اولويتدارتر مثل غذا)
حالا اگر در بخشهاي ديگر مثل خوراك، كمبود وجود داشته باشد، اين امر غيرمنطقي تحمل نميشود و فرد مسكن خود را عوض ميكند و تفاوت قيمت را صرف هزينههاي ضروريتر مينمايد، يعني در واقع سهم مسكن را به حد مناسب خود با درآمد جديد بدل مينمايد (نمونه كوي 13 آبان به بهترين شكل اين تجربه را نشان ميدهد)
اسلاید 17 :
2-5- عدالت كور و برنامهريزي
اين عدالت كور در برنامهريزي (يعني كوشش در مثلاً عادلانه كردن سرانهها) باعث شده كه حتي در طرحهاي آمادهسازي، كه براي گروههاي كمدرآمد و درآمد متوسط ميبايد برنامهريزي ميشد. براي دستيابي به استانداردها در هر طرح درصدي از متقاضيان حذف شوند به شرح زير: در هاديشهر 5/6 درصد، در كوي رضوان اردبيل 7/10 درصد، در بليتي شوشتر 21 درصد، در سهند اردبيل 25 درصد، در مياندوآب 28 درصد و به طور متوسط 15 درصد زير خط فقر.
اسلاید 18 :
2-6- سكونت در بافتهاي فرسوده و حاشيهنشيني و خط فقر سكونت
محدوديتهاي كالبدي باعث سكونت در بافتهاي فرسوده و ايجاد حاشيهنشيني ميشود.
در بررسي 25 سال اول تهيه طرحهاي جامع، مشخص شد كه به طور متوسط 15 درصد در شهرها حاشيهنشيني داشتيم، علت كالبدي نبود چون 23 درصد در سطح شهرها اراضي ساخته نشده داشتيم. علت در مثال زير قابل توجيه است.
اسلاید 19 :
چگونگي سكونت اقشار زير خط فقر سكونتي
اگر فردي 8 ساعت كار كند، A8 درآمد داشته باشد= براي مسكن بايد A3 بگذارد، كه حداقل مسكن A5 است. بنابراين مجبور است 2 ساعت اضافهكاري كند و در واقع A2 به حقوق خود اضافه كند تا مسكن را تأمين كند.
اگر در شهر بيكاري باشد مجبور است آنقدر از شهر فاصله بگيرد تا به خانه با قيمت A3 برسد. محاسبات نشان ميدهد، اين فاصله تقريباً برابر همان مدت اضافه كاري است.
اسلاید 20 :
روش ديگر سكونت در بافت هاي فرسوده است كه مسكن با قيمت A3 در آن يافت ميشود.
