بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
قانون اساسی ایران
اسلاید 2 :
قوه مقننه (مجلس قانون گذاری)
اسلاید 3 :
وظیفه قوه مقننه به طور کلی
1- به نمایندگی از همه مردم قانون وضع می کند
2- بر دیگر سازمانها، قوا و نهادهای حکومتی نظارت دارد
انواع قوه مقننه از نظرتعداد مجالس
قوه مقننه دو مجلسی
1- مجلس اول را مجلس نمایندگان، مجلس ایالات، مجلس ملی، مجلس سفلی
« پایین » می نامند.
2- مجلس دوم را مجلس سنا، مجلس اعیان، مجلس لوردان، مجلس عالی
اسلاید 4 :
مثلا: آمریکا دارای 2مجلس نمایندگان و سنا است.اعضای مجلس نمایندگان به وسیله همه مردم ایالات به نسبت جمعیت آنها انتخاب می شود و برای مجلس دوم نیز بدون توجه به جمعیت از هر ایالت دو سناتور انتخاب می شود. هر دو مجلس از نظر قانون گذاری دارای حقوق مساوی اند
مگر
1- نظارت بر سیاست خارجی
2- روابط و مناسبات بین اعضا
3- رفع اختلافات احتمالی
با مجلس دوم است.
ب: قوه مقننه یک مجلسی: این نوع مقننه دارای یک مجلس است که به طور مستقیم توسط مردم
انتخاب می شوند.
اسلاید 5 :
انتقادات
برنظام
دومجلسی
1- در نظام دو مجلسی روند تصویب قوانین بسیار کند است.
2- تجزیه قوه مقننه به دو مجلس موجب می شود بین آنها رقابت ایجاد گردد و حاکمیت ملی ناتوان و متزلزل گردد.
ایرادات
سیستم
یک مجلسی
1- قانون گذاری مستلزم تعمق و احتیاط است و باید وضع
قانون با مطالعه و بررسی مشکل را حل می کند.
2- مجلس واحد ممکن است بر کشور مسلط و خودکامگی در پیش گیرد.
3- در نظام یک مجلسی احتمال بروز اختلاف بین مجلس واحد و قوه مجریه زیاد است اما با وجود اختلاف در نظام دو مجلسی ، مجلس دیگر با میانجیگری و وساطت بیشتر صورت گیرد
اسلاید 6 :
قوه مقننه و ترکیب آن در نظام جمهوری اسلامی ایران
قوه مقننه در ایران مظهر اراده عام ملت است که در آن سرنوشت اجتماعی، اقتصادی، سیاسی،
فرهنگی، مردم رقم می خورد.
حاکمیت قوه مقننه در ایران
1- اعمال مستقیم: اعمال قوه مقننه از راه همه پرسی و مراجعه
مستقیم به آرای مردم انجام شود.
2- اعمال غیر مستقیم: مصوبا مجلس پس از طی مراحل قانونی برای اجرا به قوه مجریه و قضائیه ابلاغ می شود
اسلاید 7 :
قوه مقننه در ایران مبتنی بر نظام یک مجلسی اما دو رکنی است.یک مجلسی بدین گونه
قابل توجیه است که در کشور ما صرف نظر از هرگونه تمایز طبقاتی، قبیله ای نژادی، قوه
مقننه یک مجلسی را ناشی از یکپارچگی ملت و حقوق مساوی مردم بدانیم.دو رکنی یعنی
چه؟ این نهاد مرکب از دو رکن کاملا متمایز از یکدیگر یعنی مجلس و شورای نگهبان است.
یعنی اعمال مجلس بدون وجود اعضای شورای نگهبان اعتبار ندارد. ( اصل 93 ق. ا )
رکن اول : مجلس شورای اسلامی
انتخابات مجلس شورای اسلامی
الف) زمان انتخابات و دوره نمایندگی: انتخابات زمانی است که قبل از اتمام مجلس قبلی است به طوری که
قبل از دوره 4 ساله نمایندگان حاضر، نمایندگان جدید انتخاب شوند یعنی باید به گونه ای باشد که کشور
بدون مجلس نباشد.
ب) تعداد نمایندگان مجلس: طبق اصل 64 قانون اساسی 270 نفر بوده است که پس از هر 10 سال به
نسبت هر 150 هزار نفر یک نماینده به مجلس افزوده می شود.
اسلاید 8 :
ج) مراحل انتخابات:
1- مرحله اعلام تاریخ انتخابات و تشکیل هیئت های اجرایی و نظارت:
3ماه قبل از انتخابات وزارت کشور زمان انتخابات را اعلام می کند و در همین زمان وزیر کشور طی دستور
کتبی شروع انتخابات را به مسئولان اجرایی ابلاغ می کند.بعداز ابلاغ وزیر کشور حداکثر ظرف 6روز هیات
اجرایی تشکیل می شود.
تشکیلات هیئت اجرایی
1- فرماندار رئیس
2 - رئیس اداره ثبت و احوال معاون
3 - دادستان و 9 نفر از معتمدان بومی که از میان 3 نفر معتمدان مورد تایید هیات نظارت شورای نگهبان انتخاب شده اند.
اسلاید 9 :
نظارت شورای نگهبان
تشکیلات هیات مرکزی
1- پنج نفر عضو که پیش از شروع انتخابات توسط اعضای شورای نگهبان
انتخاب می شوند.
2- از پنج نفر عضو حداقل یک نفر عضو شورای نگهبان باشد
3- ریاست این پنج نفر با یکی از اعضای شورای نگهبان است
4- این پنج نفر هیات مرکزی نظارت پنج نفر را برای هر استان مشخص واین هیات های
هر استان سه نفر را با موافقت هیات مرکزی نظارت تعیین می کند
2- مرحله ثبت نام:
باید هفت روز از تاریخ انتشار دستور شروع انتخابات از سوی وزارت کشور اعلام و شخص با مراجعه به فرمانداری
و بخشداری حوزه انتخابی پرسشنامه مخصوص اعلام داوطلبی را دریافت و تکمیل نماید.
اسلاید 10 :
شرایط داوطلبان
1- اعتقاد و التزام به اسلام و نظام جمهوری اسلامی ایران
2- تابعیت ایران
3- ابراز وفاداری به قانون اساسی
4- دارا بودن کارشناسی ارشد یا معادل آن
5- نداشتن سوء شهرت در حوزه انتخابی
6- حداقل سن 30 سال و حداکثر 75 سال
7- سلامت جسم در حد بینایی، شنوایی، گویایی
یادآوری 1: اقلیت های دینی قید شده در قانون اساسی از التزام عملی به اسلام مستثنی بوده ولی
باید در دین خود ثابت العقیده باشد.
یادآوری 2: هر دوره نمایندگی معادل یک مقطع تحصیلی فقط برای شرکت در انتخابات است.
اسلاید 11 :
3- مرحله بررسی صلاحیت ها
2قسمت دارد
1- هیات های اجرایی: وزارت کشور و شورای نگهبان فهرست کاندیداها را به وزارت اطلاعات،
دادستانی کل، سازمان ثبت احوال، اداره تشخیص هویت و پلیس بین الملل ارسال می کند و
مراکز ذکر شده ظرف 5 روز نتیجه را به وزارت کشور و شورای نگهبان اعلام و اینها به
فرمانداران و بخشداران حوزه قضایی خود اعلام می کنند.
2- هیات نظارت: نامزدهایی که صلاحیت آنها رد شده است ظرف 4 روز از ابلاغ رد، آنها مهلت
شکایت با هیات نظارت دارند و هیات نظارت ظرف 7روز پس از پایان مهلت دریافت به شکایت
آنها رسیدگی می کند و چنانچه رد آنها در جلسه هیات نظارت استان تاییدشد هیات نظارت
مرکزی باید اطلاع دهد. نامزد رد شده می تواند شکایت خود را به شورای نگهبان اعلام و شورای
نگهبان موظف است ظرف 20 روز نظر قطعی خود را به وزارت کشور اعلام کند.
اسلاید 12 :
4- مرحله تبلیغات:
8روز پیش از اخذ رای آغاز و تا 24ساعت قبل از اخذ رای ادامه خواهد داشت.
5- مرحله رای گیری:
انتخابات به طور مستقیم و عمومی و با رای مخفی خواهد بود. انتخابات در یک روز تعطیل رسمی و مدت
آن حداقل 10 ساعت خواهد بود و در صورت ضرورت توسط وزارت کشور تمدید خواهد شد.
6- نظارت بر انتخابات:
نظارت بر عهده شورای نگهبان است و نظارت او نظارت عام، مطلق، و استصوابی است. یعنی تمام مراحل
انتخابات باید به تایید شورای نگهبان برسد
علت نظارت
شورای نگهبان
1- احراز نمایندگی کسب قدرت سیاسی است و احتمال رقابت ناسالم وجود دارد.
2- انتخاب نماینده مشارکت مردم در جامعه است به همین دلیل باید به دور از هر گونه اشکالی باشد
3-امکان دخالت قوه مجریه به عنوان مسئول اجرای انتخابات وجود دارد.
اسلاید 13 :
7- شمارش آراء و تنظیم صورت جلسه آن:
پس از انقضاء مدت اخذ رای مراتب در صورت جلسه قید و اعضای شعبه با حضور نماینده هیات نظارت،
نماینده فرماندار یا بخشدار و بازرس وزارت کشور به شمارش آراء می پردازند.
8- صدور اعتبار نامه:
صدور اعتبار نامه منتخبان موکول به عدم ابطال انتخابات از سوی شورای نگهبان است.کسانی که از چگونگی
برگزاری انتخابات شکایت دارند ظرف 7روز از تاریخ اخذ رای شکایت مستند خود را به دبیرخانه شورای
نگهبان تسلیم می کنند.
9- افتتاح مجلس:
وقتی اعتبارنامه دو سوم نمایندگان از ستاد انتخابات به اداره قوانین مجلس رسید این اداره مراتب را به وزیر
کشور می رساند و وزیر کشور از منتخبین دعوت می کند که ظرف 5روز از تاریخ دعوت خود را به اداره کل
قونین مجلس معرفی کنند.
اسلاید 14 :
وظایف و اختیارات مجلس شورای اسلامی
الف) قانون گذاری:
تصویب قوانین عادی در حدود شرع مقدس اسلام و قانون اساسی به عهده مجلس شورای اسلامی است.
سوال: چه سازمانها و نهادها حق دارند قوانین را برای تصویب به مجلس پیشنهاد کنند؟
پیش نویس قوانین تحت
2 عنوان به مجلس
می رود
1- لایحه: مصوباتی که از طرف دولت برای تصویب به مجلس داده می شود
2- طرح: پیشنهادهایی است که توسط نمایندگان مجلس و شورای عالی استانها به مجلس
ارائه می شود.
اسلاید 15 :
نکته: اصل بر عادی بودن رسیدگی به طرح و لوایح است اما ممکن است طرح و لوایح به صورمتفاوت تقدیم مجلس شود.
1- یک فوریتی
2- دو فوریتی
3- سه فوریتی
ب) شرح و تفسیر قوانین عادی:
قانون ممکن است در عمل و اجراء با ابهام، اجمال، تناقض قوانین روبرو شود به گونه ای که مقصود قانون گذار روشن نباشد.
برای جلوگیری از تفسیرهای مختلف از قوانین، قانون اساسی مفسر قوانین عادی را مجلس معرفی کرده است.
اسلاید 16 :
ج) نظارت بر امور کشور و ارزیابی آن:
اجرایی و قضایی به دو روش است
1- نظارت استطلاعی: یعنی نمایندگان حق دارند از چگونگی روند کار نهادها
و سازمانهای اجرایی و قضایی آگاهی داشته باشد.
این اطلاع از طریق : سوال، تحقیق، تفحص صورت می گیرد .
2- نظارت استصوابی: یعنی برخی اعمال زیر نظر مستقیم و با تصویب و صلاحدید
ناظر صورت می گیرد و بدون موافقت ناظر اعتبار قانونی ندارد.
موارد نظارت استصوابی
1- نظارت تاسیسی: بر شروع کار دولت با رای و عدم رای به وزراء تقسیم می شود .
2- نظارت سیاسی: بر رفتار و کردار سیاسی اعضای قوه مجریه با استیضاح نظارت دارد.
3 – نظارت مالی
1- تصویب بودجه سالانه که پس از تهیه در هیات دولت برای تصویب نهایی
به مجلس فرستاده می شود.
2- نظارت بر اجرای بودجه سالانه از طریق دیوان محاسبات.
اسلاید 17 :
رکن دوم : شورای نگهبان
مرجعی است تخصصی متشکل از فقها و حقوقدانان برای نظارت بر قانون گذاری تا مبادا مصوبات با احکام اسلامی و قانون اساسی مغایرت نداشته باشد
اعضای شورای نگهبان
1- فقها: 6 نفر برای مدت 6 سال توسط رهبری انتخاب می شوند که باید : 1- فقیه
2-عادل
3- آگاه به مقتضیات زمان
2- حقوقدانان: 6نفر از میان حقوقدانانی که توسط رئیس قوه قضائیه به مجلس معرفی می شوند،
با رای نمایندگان انتخاب می شوند
اسلاید 18 :
وظایف و اختیارا ت
شورای نگهبان
1- نظارت بر مصوبات مجلس: شورای نگهبان موظف است ظرف 10روز از تاریخ وصول مصوبات
مجلس نظر خود را اعلام و گرنه مصوبه قابل اجراست.
2- تفسیر قانون اساسی: با تصویب 9نفر از 12نفر اعضاء انجام می شود.در رای گیری باید همه
اعضاء حضور داشته باشند و 9 نفر به تفسیر قانون اساسی رای موافق بدهند.
نکته: اگر تفسیر حد نصاب لازم را نیاورد ولی بر مبنای رای اکثریت اعضای شورای نگهبان
شورای نگهبان باشد نظر مشورتی است که می تواند مورد عمل دستگاههای اجرایی قرار گیرد.
3- عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام
4- عضویت در شورای بازنگری در قانون اساسی
5- تایید توقف انتخابات در زمان جنگ: به پیشنهاد رئیس جمهور و تصویب سه چهارم نمایندگان
و تایید شورای نگهبان اتفاق می افتد و در صورت عدم تشکیل مجلس جدید، مجلس قدیم به کار
خود ادامه می دهد.
6- عضویت یکی از فقها در شورای موقت رهبری: در صورت فوت، عزل، برکناری و. رهبر نتواند وظایف
خود را انجام دهد، خبرگان رهبری موظف به تعیین رهبر هستند ولی این کار ممکن است زمان ببرد.
اسلاید 19 :
شورای رهبری
متشکل از
1- رئیس جمهور
2- رئیس قوه قضائیه
3- یکی از فقهای شورای نگهبان به انتخاب مجمع تشخیص مجمع
7-حضور در مجلس شورای اسلامی
1- اختیاری
2- اجباری
1- دوفوریتی
2- سه فوریتی
8- نظارت بر انتخابات
اسلاید 20 :
سوال: دلایل استصوابی بودن نظارت شورای نگهبان چیست؟
1- قانون اساسی: در قانون اساسی در چندین مورد نظارت استصوابی اشاراتی شده است.
2- تفسیر شورای نگهبان: تفسیر قانون اساسی بر عهده شورای نگهبان است. این شورا بر همین اساس تفسیر خود،
نظارت خود را اینگونه اعلام کرده است.
3- قانون عادی: مجلس در قانون انتخابات نظارت استصوابی و عام و مطلق بودن نظارت شورای نگهبان راتاکید
کرده است.
4- فقدان قید و مطلق بودن نظارت: در اصل 99 قانون اساسی هیچ قیدی برای نظارت نیامده است پس ازعموم و
اطلاق نظارت می توان دریافت مراد قانون گذاری نظارت بر تمام انتخابات است.
5- عرف بین المللی:در هر جای دنیا ناظری برای قانون اساسی در نظر گرفته اند و به صورت استصوابی است
6- حق مسئولیت شورای نگهبان: در اصل 99 قانون اساسی حق مسئولیت برای شورای نگهبان درنظرگرفته است
و بی شک مسئولیت در جایی است که ضمانت اجرا در کار باشد
