بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
اپیدمیولوژی و پیشگیری
اسلاید 2 :
سطوح پیشگیری
با توجه به مراحل مختلف ایجاد بیماری چهار سطح پیشگیری را میتوان مشخص کرد.
این چهار سطح عبارتند از :
پیشگیری ابتدایی (Primordial prevention )
پیشگیری سطح اول (Primary prevention )
پیشگیری سطح دوم (Secondary prevention )
پیشگیری سطح سوم (Tertiary prevention )
تمام سطوح پیشگیری مهم و مکمل یکدیگرند اما پیشگیری ابتدایی
و سطح اول بیشتر در سلامت و رفاه کل جامعه سهیم می باشند.
اسلاید 3 :
پیشگیری ابتدایی (Primordial prevention )
تعریف :
پیشگیری ابتدایی بر روی عوامل زمینه ای منتج به بیماری تاثیر میگذارد و از پیدایش، برقراری و گسترش عوامل خطر (Risk factor ) جلوگیری می نماید.
گروه هدف در پیشگیری ابتدایی کل جامعه و یا گروه های منتخبی از جامعه میباشد. به عبارت دیگر در این سطح از پیشگیری آن دسته از الگوهای اجتماعی،اقتصادی و فرهنگی که نقش شناخته شده ای در افزایش خطر بیماری ها دارند اصلاح میگردند.
اسلاید 4 :
پیشگیری ابتدایی (Primordial prevention )
از مثال هایی که نیاز به پیشگیری ابتدایی را نشان میدهد:
آلودگی هوای شهری و اثرات جهانی آن (اثر گلخانه ای،باران های اسیدی و نابودی لایه اوزون ) و اثرات بهداشتی دود شهری ( بیماری های قلبی و ریوی ) را می توان نام برد.
پیشگیری ابتدایی برای بیماری عروق کرونر قلب شامل سیاست و برنامه های ملی در زمینه ی تغذیه است که بخش کشاورزی ، صنایع غذایی و بخش صادرات و واردات مواد غذایی را در بر میگیرد. ترویج سیاست جامع عدم استعمال دخانیات ، برنامه پیشگیری از پر فشاری خون و برنامه ترویج فعالیت فیزیکی منظم، سایر راهکار های لازم میباشد.
اسلاید 5 :
پیشگیری ابتدایی (Primordial prevention )
سوال ) کدامیک از موارد زیر پیشگیری ابتدایی است؟
الف) واکسیناسیون علیه هپاتیت B برای کادر پزشکی
ب) کلر زدن آب آشامیدنی
ج) مصرف غذای کم نمک برای پیشگیری از پر فشاری خون در افراد سالم
د) ایجاد عادات غذایی صحیح برای رشد و نمو
پاسخ : د
اسلاید 6 :
پیشگیری نوع اول (Primary prevention )
تعریف :
پیشگیری نوع اول بر روی علل خاص و عوامل خطر ( Risk factor ) تاثیر میگذارد. در این سطح از پیشگیری، مداخله قبل از ایجاد بیماری صورت میگیرد و گروه هدف کل جامعه و یا گروه های منتخبی از آن به ویژه افراد سالم می باشد.
به عنوان مثال : در ارتباط سطح کلسترول سرم و خطر بیماری عروق کرونر قلب پیشگیری نوع اول کاهش سطح کلسترول سرم میباشد.
پیشگیری نوع اول برای بیماری تب روماتیسمی شامل موارد زیر میباشد :
تشخیص گلودرد استرپتوکوکی، درمان گلودرد استرپتوکوکی با آنتی بیوتیک و آموزش خطر ابتلا به تب روماتیسمی پس از گلو درد استرپتوکوکی
اسلاید 7 :
( دو راهبرد در پیشگیری نوع اول )
راهبرد جمعیتی : بر روی تمام جمعیت به منظور کاهش متوسط خطر
راهبرد افراد در خطر بالا : بر روی افراد در معرض خطر بالاتر برای بیماری های خاص
مطالعات اپیدمیولوژی نشان داده است با وجودی که راهبرد افراد در خطر بالا که هدف آن محافظت افراد مستعد است برای افراد در معرض بالاترین خطر، موثر ترین است ولی ممکن است این افراد فقط بخش کوچکی از کل بار سنگین این بیماری را به دوش بکشند. در این مورد راهبرد جمعیتی یا ترکیبی از هردو باید به کار برده شود.
اسلاید 8 :
50 16
40 14
30 12
20 10
10 8
0 6
370 mg/dl 340 310 280 250 220 190 160
Serum cholesterol
mmol/l 9 8 7 6 5
Prevalence %
CHD death per 1000 per anuum
ارتباط بین کلسترول سرم (هیستوگرام) و مرگ ناشی از بیماری عروق کرونر قلب(خط منقطع)در مردان 64-55 ساله
اسلاید 9 :
پیشگیری نوع اول (Primary prevention )
سوال ) پیشگیری نوع اول :
الف) در مرحله بروز بیماری ها انجام میگیرد و هدف آن ارتقای سطح سلامتی و پیشگیری اختصاصی است
ب) در مرحله شیوع بیماری انجام میگیرد و هدف آن پیشگیری از پیشرفت بیماری است.
ج) روی هر سه راس مثلث بیماری زا اعمال میگردد و هر مرحله شیوع بیماری برای جلوگیری از گسترش بیماری انجام میشود.
د)در مرحله قبل از بروز بیماری ها انجام میگیرد که روی هر سه جز مثلث بیماری زا اعمال شده،هدف آن ارتقای سطح سلامتی است.
پاسخ : د
اسلاید 10 :
پیشگیری نوع دوم ( Secondary prevention )
تعریف :
اهداف پیشگیری نوع دوم کاهش پیامد های شدید تر بیماری از طریق تشخیص به موقع و درمان می باشد. پیشگیری نوع دوم را می توان به صورت راهکار های موجود برای تشخیص اولیه به موقع بیماری و مداخله موثر و قاطع برای بهبود وضع سلامت چه در سطح فردی و چه در سطح اجتماعی تعریف کرد.
پیشگیری سطح دوم نیازمند یک دوره زمانی اولیه در سیر طبیعی بیماری است که در آن دوره تشخیص و پیشگیری بیماری به سادگی امکان پذیر باشد.
اسلاید 11 :
پیشگیری نوع دوم (Secondary prevention )
دو اصل اساسی پیشگیری نوع دوم مفید :
وجود روش های درست و بی خطر برای کشف بیماری ترجیحاً در مرحله اولیه و قبل از بروز بیماری
در دسترس بودن روش درمانی موثر
غربالگری برای بیماری فنیل کتونوری در نوزادان، مثالی از پیشگیری نوع دوم است.
اسلاید 12 :
پیشگیری نوع دوم (Secondary prevention )
سوال ) بیماری پر فشاری خون یک بیماری خاموش و بدون علامت است و در صورت عدم درمان طی چند سال آسیب های شدید عروقی را در بر دارد خصوصا در ارگان هایی مانند قلب مغز و کلیه، فعالیت هایی که برای تشخیص و درمان این بیماری انجام میشود در واقع مصداقی از چه سطحی از پیشگیری می باشد؟
الف ) سطح اول ب) سطح دوم ج)سطح سوم د) سطح چهارم
پاسخ : ب
اسلاید 13 :
پیشگیری نوع سوم (Tertiary prevention )
تعریف :
هدف پیشگیری نوع سوم کاهش پیشرفت یا عوارض بیماریها میباشد و یکی از جنبه های مهم طب در زمینه های درمان و نوتوانی است. پیشگیری نوع سوم شامل اقدامات در دسترس برای کاهش نقص ها و ناتوانی ها، به حداقل رسیدن عوارض مربوط به بیماری و افزایش تطابق بیمار با حالات غیر قابل درمان میباشد.
افتراق بین پیشگیری نوع سوم و درمان معمولا مشکل است زیرا یکی از اهداف اصلی درمان بیماری مزمن پیشگیری از بازگشت و عود آن است.
اسلاید 14 :
پیشگیری نوع سوم (Tertiary prevention )
مثال ) نوتوانی بیماران مبتلا به فلج اطفال، سکته مغزی، آسیب ها، کوری و غیره برای پیشگیری از کاهش توانایی شرکت در زندگی اجتماعی روز مره
سوال ) کدامیک از اقدامات زیر پیشگیری نوع سوم است؟
الف) واکسیناسیون کامل در کودکان
ب) پروفیلاکسی دارویی برای مالاریا
ج) فیزیوترپی اندام های صدمه دیده
د) درمان به موقع بیماری های واگیر دار
پاسخ : ج
اسلاید 15 :
انواع پیشگیری
اسلاید 16 :
غربالگری ( Screening )
تعریف :
غربالگری فرآیندی است که در آن با استفاده از آزمون هایی که به سرعت در مقیاس وسیع قابل استفاده باشند یک بیماری یا عارضه نامشهود شناسایی میگردد. غربالگری، افراد ظاهرا سالم را که مبتلا هستند از افرادی که مبتلا نیستند جدا میکند.
غربالگری دارای انواع متفاوتی است که هدف های هرکدام نیز با یکدیگر تفاوت می کند.
اسلاید 17 :
انواع غربالگری ( Types of screening )
الف) غربالگری همگانی(Mass screening ):
شامل غربالگری یک جمعیت کامل است.
ب) غربالگری چند گانه یا چند مرحله ای(Multiple or multiphasic screening ):
در آن از چند آزمون غربالگری در یک زمان معین استفاده میشود.
ج) غربالگری هدف دار( Targeted screening ) :
در گروهی با مواجهه های ویژه که اغلب در بهداشت محیطی و شغلی به کار می رود.
د)بیماری یابی یا غربالگری فرصت طلبانه(Case finding or opportunistic screening ) :
نوعی غربالگری است که به بیمارانی محدود می شود که به منظور دیگری به پزشک مراجعه میکنند.
اسلاید 18 :
معیار های انتخاب برنامه غربالگری
اسلاید 19 :
غربالگری ( Screening )
زمان اضافه ( Lead time ) : بیماری مورد غربالگری باید به طور معقول زمان اضافه طولانی داشته باشد ، یعنی فاصله بین زمانی که بیماری معمولا از روی علایم تشخیص داده می شود و زمانی که با غربالگری میتوان آن را تشخیص داد طولانی باشد.
بیماری فشار خون بالا و کاهش شنوایی ناشی از صدا زمان اضافه
سرطان لوزالمعده زمان اضافه
سوگرایی (Length bias ) یا سوگرایی مدت/زمان (Length/time bias ):
اگر درمان به موقع موثر نباشد، تشخیص به موقع فقط دوره زمانی را که شخص از بیماری خود آگاه میشود را افزایش میدهد.
اسلاید 20 :
نحوه تاثیر زمان بر بقای پس از غربالگری
زمان
شروع
غربال نشده تشخیص معمول مرگ
شروع زمان اضافه
غربال شده تشخیص زود مرگ
درمان به موقع موثر نیست
شروع افزایش بقا
غربال شده تشخیص زود مرگ
درمان به موقع موثر است
