بخشی از مقاله
منابع
-١ مباني نيروگاه برق آبي کوچک دکتر مهرداد شمس ومهندس رئوفي ، سال ٨٥
-٢ گزارش سال ٩٠ مديريت آب شرکت آب منطقه اي مازندران خرداد ٩٠
-٣ ارزيابي اقتصادي سيستمهاي انرژي فتو ولتائيک ، گسترش شبکه و مولدهاي ديزلي ، آلبرت کوچري ، سمينار توسعه و کاربرد انرژي هاي نو، سال ١٣٧٦
٤- گزارش مطالعات انرژي برق آبي کوچک در ايران ، وزارت جهاد سازندگي ، مهندس نوري
٥- بخش آمار از شرکت توسعه منابع آب ايران
مقدمه
تاريخچه استفاده از نيروگاه برق آبي کوچک
مروري گذرا به سوابق نشان مي دهد ، استفاده از نيروگـاه برق آبي کوچک در جهان داراي فراز و نشيب هايي بـوده است . بطوريکـه در قـرن ١٩ بواسـطه پيشـرفت صـنعتي ، توليد برق از نيروگاههاي آبي کوچک مورد قرار گرفت ، ولي بعداً به علت فراواني و ارزانـي منـابع سـوخت هـاي فسيلي و پتانسيل هاي آبي بزرگ نيروگاههـاي بـرق آبـي کوچک رو به افول نهـاده تـا اينکـه در سـالهاي اخيـر بـه خـاطر محـدوديت منـابع انـرژي ، پيامـدهاي اجتمـاعي ، محدوديت هاي زيست محيطـي ، دوره سـاخت طـولاني نيروگاههاي بزرگ ، توجه به بهره گيري از نيروگـاه هـاي آبي کوچک در سر لوحه برنامـه هـاي مطالعـاتي برنامـه ريزان حوزه انرژي قرار داده است از جمله دلايل اصـلي اين رويکرد محدوديت منابع سوخت فسيلي و توجـه بـه منـابع انـرژي هـاي تجديدپــذير بـه لحـاظ عـدم ايجــاد مشـکلات زيسـت محيطـي ، بازگشـت سـريع سـرمايه ، ساخت آسان و عدم نياز به مهارت ويژه و همچنـين عمـر طولاني آن را اشاره نمود
وضعيت نيروگاه هـاي بـرق آبـي کوچـک در جهان
کل توان بـرق آبـي قابـل استحصـال جهـان حـدود 3000GW تخمـين زده مـي شـود [١] کـه 180GWآن مربوط به نيروگاه برق آبـي کوچـک اسـت . نکتـه قابـل توجــه ايــن اســت کــه از ايــن ظرفيــت ٧٠درصــد آن (GW١٢٦)در کشورهاي در حال توسعه قرار دارنـد [٩] و به نظر مي رسد در آينده ، بيشترين افـزايش مربـوط بـه توسعه و راه اندازي اين نيروگاه ها در کشورهاي در حال توسعه خواهد بود در حال حاضر کشور هـاي زيـادي در اين زمينه سرمايه گـذاري نمـوده انـد کـه معروفتـرين آن ،کشور چين مي باشد . در ايـن کشـور ٦١٥٩١ واحـد بـا مجموع قدرت منصوبه ٢٨٠٠٠ مگاوات درحال بهره برداري است . اين نيروگاهها برق مـورد نيـاز ٣٠٠ ميليـون نفـر را تامين و اشتغال ١٢٠٠٠٠٠ نفـر را مهيـا نمـوده اسـت [٩].
البته کشور هايي چون نروژ ، سويس ، فرانسـه ، کانـادا و هندوستان نيز در اين زمينه سرمايه گـذاري قابـل تـوجهي نموده اند.
استفاده از نيروگاه هاي برق آبي کوچک در ايران
فعاليت نيروگاه هاي برق آبـي کوچـک در ايـران بـه سال هاي آغازين انقلاب بر مي گردد از آن زمان به بعد تعداد زيـادي نيروگاههـاي بـرق آبـي کوچـک توسـط جهاد سازندگي دراستان هاي خراسان ،مازنـدران ،فـارس ،کهگيلويه وبويراحمد ولرستان احداث و مورد بهره برداري قرار گرفت .
نيروگاه برق آبي کوچک در مازندران
اولين نيروگاه برق آبي کوچک در مازنـدران بـا ظرفيت ١٠٠٠ کيلووات در دهستان جنب رودبـار رامسـر توسط جهـاد سـازندگي احـداث و در سـال ١٣٧٤ مـورد بهره برداري قـرار گرفـت . ايـن نيروگـاه ، بـرق دهسـتان مذکور را با ٢٥ روستا تامين مي نمايد . همچنين دو واحد نيروگـاه ميکـرو هـر کـدام بـه قـدرت ٥٠ کيلـو وات در دهستان سه هزار شهرستان تنکابن در روسـتاهاي مـران و درجان احداث و مورد بهره برداري قرار گرفت .
تعريف نيروگاه برق آبي کوچک
محــدوده قــدرت نيروگــاه بــرق آبــي کوچــک در کشورهاي مختلف تعاريف گوناگون دارد مثلاً در روماني، ترکيه و فيليپين تا پـنج مگـاوات ، سـازمان يونيـدو تـا ده مگاوات ، آمريکا تا ٢٠مگاوات و چين تـا ٢٥ مگـاوات را در محدوده نيروگاه آبي کوچک مي دانند [٩] اما نيروگـاه هاي برق آبي کوچک در کشور ايران بر اساس جدول زير طبقه بندي مي شود [١]
طرح کلي نيروگاه برق آبي کوچک
سازه هاي مختلف يک نيروگاه برق آبي کوچک عبارتنـد از: بنــد انحرافــي ، حوضــچه رســوبگير ،کانــال انتقــال آب ، حوضچه آبگير ، سرريز ، لوله تغذيه ، سـاختمان نيروگـاه و پاياب. مطابق شرح پيوست طرح نيروگاه برق آبـي کوچـک بدين ترتيب است که در مسير رودخانـه در محلـي مناسـب بند انحرافي احداث مي شود تا آب را از مسير اوليه منحرف کرده ، وارد کانال انتقال آب نمايد اين کانال با شيب مناسب در دامنه کوه يا تپه ادامه مي يابـد و پـس از طـي مسـافتي ، ارتفاع قابل توجهي نسبت به رودخانه پيدا مي کند ، در ايـن جا آب وارد حوضچه آبگير مي شود که کف آن لوله تغذيـه نصب شده است . آب در لوله تحت فشار است و در پـايين دست به توربين ميرسد . پـس از گـذر از تـوربين و انتقـال انرژي خود به محور توربين از زير اتـاق نيروگـاه بـه کانـال پاياب وارد شده ودرنهايتاً به بستررودخانه بازمي گردد.[١١]
ويژگي هاي نيروگاه برق آبي کوچک
نيروگاه برق آبي کوچک داراي ويژگي هاي زير مي باشد
١- عدم پيچيدگي در طراحي و احداث
-٢ عدم نياز به سوخت
-٣ عدم آلايندگي در محيط زيست
٤- چند منظوره بودن
٥- عمر طولاني
٦- بهره برداري و تعميرات آسان
٧- راندمان بسيار بالا
-٨ پايان ناپذيري منبع انرژي
٩- امکان ساخت تجهيزات در داخل کشور
٠-١ کمک به شبکه برق رساني در مناطق دوردست
١-١ هماهنگي با طرح هاي کنترل سيلاب
٢-١ سوددهي سرمايه گذاري
بررسي اقتصادي نيروگاه برق آبي کوچک
هزينه نيروگاه هاي برق آبي کوچک با توجه به عـدم نيـاز به سوخت ،بهره برداري آسـانتر ،تعميـرات کمتـر و عمـر بيشتر به مراتب کمتـر از نيروگـاه هـاي حرارتـي اسـت .
هزينه تمام شده نيروگاههاي برق آبي کوچـک بـه عوامـل زيادي از جمله به چند يا تک منظوره بودن پروژه (تـامين آب کشــاورزي ، آب آشــاميدني ، پــرورش مــاهي و... ) مستقل يا متصل بودن به شبکه سراسري ، شـرايط طبيعـي منطقه ، چگـونگي دسترسـي بـه منطقـه اجـراي پـروژه و چگونگي انتقال انرژي الکتريکـي و اتصـال آن بـه شـبکه سراسري بستگي دارد ، حداقل هزينه احداث نيروگاه برق آبي کوچک بر اساس رابطه زير که حاصل تجربه چنـدين کشور در احداث نيروگاه برق آبي در سطح دنيا ( امريکـا ، کانادا وشرق آسيا) مي باشد از رابطه زير بدست مي آيد
