دانلود مقاله حسابداری محیط زیست

بخشی از مقاله

حسابداري محيط زيست

چكيده:
در اين مقاله حسابداري محيط زيست، جايگاه آن، هزينه يابي، كاربردها و ضرورت وجود آن مورد بررسي قرار گرفته است. حسابداري محيط زيست اطلاعاتي را فراهم مي كند كه در امر ارزيابي، عملكرد، كنترل، تصميم گيري و گزارشگري به مديران كمك مي كنند در ابتداي به وجود آمدن مباحث مربوط به حسابداري محيط زيست شركتها تمايلي به افشاي زيانهاي

وارده به محيط زيست در صورتهاي مالي خود نداشتند اما بر اثر مرور زمان و افزايش ميزان خسارتها، شركتها ناگزير به رعايت اين مسائل شدند. شناخت هزينه هاي زيست محيطي مرتبط با توليدات يك شركت يا سازمان، براي تصميم گيري درست مديريت بسيار حائز اهميت مي باشد. استفاده از حسابداري محيط زيست در موضوعاتي مثل هزينه يابي، تحليل هاي

سرمايه گذاري، تمصيمات راهبردي مديريت، نمود بيشتري پيدا كرده است. امروزه بسياري از شركتها با مسائل زيست محيطي روبرو هستند و در جستجوي شيوه اي مناسب جهت گزارش و افشاي اطلاعات براي عموم مردم مي باشند. در نتيجه لزوم به كارگيري حسابداري محيط زيست به عنوان تلاشي در جهت حفاظت از محيط زيست مي باشد.
واژگان كليدي: محيط زيست - حسابداري - هزينه يابي - آلودگي محيط زيست - حفاظت از محيط زيست- افشاء

مقدمه:
با توجه به رشد روز افزون جمعيت و محدود بودن منابع طبيعي در دسترس، امروزه مسأله حفاظت از محيط زيست به عنوان يكي از مهمترين مسائل جامعه بشري مطرح شده است. با نگرش سيستمي مسأله حفظ محيط زيست نيازمند يك سيستم مديريت زيست محيطي است كه بصورت يكپارچه با ساير سيستم هاي مديريتي به اجرا در آيد.

سيستم اطلاعاتي حسابداري به عنوان جزء مهمي از سيستم اطلاعاتي مديريت مي تواند نقش بسزايي در كمك به حفاظت از محيط زيست از سوي شركتهاي توليدي آلاينده بر عهده بگيرد. اينكه مخارج مصرف شده براي محيط زيست از سوي شركت چگونه در حسابها منعكس شود يا نحوه افشاي آنها چگونه باشد مسائلي است كه حسابداري مي تواند با پرداختن به آنها رويه و اطلاعات مناسبي براي مديريت ارائه كند از طرفي روابط نزديك اقتصادي، سياسي، بازرگاني، صنعتي، فرهنگي و آموزشي ايران با برخي از كشورهاي پيشرفت

ه جهان، سبب شده است كه دامنه پيشرفت و توسعه تكنولوژي، كشورها را نيز در برگيرد.
در عصر حاضر با توجه به وجود برخي از محدويت هاي زيست محيطي به ويژه در تجارت جهاني و تنگ شدن عرصه رقابت، همگان بر اين موضوع توافق دارند كه مديران واحدهاي تجاري تحت فشار فزاينده اي هستند كه نه تنها بايد هزينه هاي عملياتي را كاهش دهند، بلكه بايد تاثيرات زيست محيطي حاصل از فعاليت هاي عملياتي خود را نيز به حداقل برسانند. اين اعمال فشار از طرف گروه هايي نظير سهامداران، دولت، رسانه هاي گروهي، مصرف كنندگان، سرمايه گذاران و ديگر سازمان ها اعمال مي شود حسابداري زيست محيطي، سازمان را به ابزاري مجهز مي كند كه در سيستم حسابداري سنتي تجديد نظر كرده و آنرا به گونه اي اصلاح نمايد كه بتواند اطلاعات مربوط به هزينه هاي زيست محيطي را پردازش و به گونه اي مناسب گزارش و در اختيار مديران قرار دهد. سيستم حسابداري زيست محيطي، مبتني بر انديشه تحول حسابداري كلاسيك و تكميل آن است در اين راستا، بايد هزينه هاي ناشي از آلودگي و رفع آن به عنوان تابعي از توليد يا خدمات نيز در كنار سود و هزينه حاصل از خود كالاها و خدمات محاسبه شود. حسابداري زيست محيطي مي تواند حلقه ارتباطي بين مديران زيست محيطي و حسابداران ايجاد و هر دو گروه را تشويق كند كه با كار در كنار يكديگر به سويي حركت كنند كه در آينده، هم عملكرد مالي و هم عملكرد زيست محيطي شركت بهتر شود.

حسابداري محيط زيست چيست؟
حسابداري محيط زيست اطلاعاتي را فراهم مي كند كه در ا

مر ارزيابي عملكرد، كنترل، تصميم گيري و گزارشگري به مديران كمك مي كنند و همچنين بر مفاهيم اقتصادي و زيست محيطي بنا شده و از آنجايي كه از ارزش هايي استفاده مي كند كه از بازار ناشي نمي شود، استفاده از آن مستلزم ايجاد تغيير در فرهنگ است. حسابداري زيست محيطي، بخشي از اين تغييرات را در سازمان و وسيعتر از آن در جامعه ارائه مي كند و با ارائه شناخت اساسي بيشتر و مشاركت در فعاليت هاي كاري روزانه، به تعيين هدف توسعه مستمر به عنوان رويكردي خاص كمك مي كند.
حسابداري محيط زيست، شاخه اي از حسابداري است كه به جمع آوري اطلاعات هزينه هاي زيست محيطي و به كارگيري اطلاعات در انجام محاسبات مر

بوط به قيمت تمام شده كالاها و خدمات مي پردازد.
از سوي ديگر حسابداري محيط زيست را مي توان شامل مجموعه فعاليت هايي دان

ست كه موجب افزايش توان سيستم هاي حسابداري در جهت شناسايي، ثبت و گزارشگري آثار ناشي از تخريب و آلودگي زيست محيطي مي شود و مبتني بر تلفيق زيست محيطي به عنوان يك منبع سرمايه و لحاظ كردن هزينه هاي زيست محيطي به عنوان يكي از هزينه هاي قابل قبول در فرآيندي اقتصادي و محاسباتي است.

تاريخچه و جايگاه حسابداري محيط زيست:
دهة هفتاد ميلادي زمان شروع اوليه طرح مباحث حسابداري محيط زيست مي باشد در آن زمان شركتهاي صنعتي با مفهوم گزارشگري بدهيهاي زيست محيطي روبرو شدند. شركتهاي مزبور در ابتدا تمايلي به افشاي زيانهاي وارده به محيط زيست در صورتهاي مالي خود نداشتند، اما بر اثر مروز زمان و افزايش ميزان خسارتها، شركتها ناگزير به رعايت اين مسائل شدند. در سال 1975 هيئت تدوين استاندارهاي حسابداري نشرية شماره 5 را تحت عنوان حسابداري رويدادهاي احتمالي، جهت كمك به شناسايي اين وضعيت منتشر كرد كه بر اساس آن مي بايست خسارتهاي احتمالي به محيط زيست در صورتهاي مالي گزارش شود. بدهيهاي جبران خسارتهاي وارده به محيط زيست به عنوان زيان احتمالي شناخته مي شد، اما به دليل مشكلات آينده كه در برآورد ميزان اين زيانها وجود داشت هيچ شركتي به درستي از رهنمود مزبور پيرو

ي نمي كرد. بنابراين نياز به تدوين رهنمود جديدي احساس مي شد. در سال 1976 ، تفسير شمارة ( 14) توسط هيئت تدوين استانداردهاي حسابداري تحت عنوان برآورد مب

لغ زيان منتشر شد ولي هيچ اظهار نظري در مورد به تاخير انداختن ثبت هزينه هاي زيست محيطي نكرد. در نهايت قانون حفاظت و بازيافت منابع محيط زيست در سال 1976 و قانون جامع مسئوليت، غرامت و بدهي محيط زيست در سال 1980 ميلادي تصويب شد. همچنين در سال 1990 ميلادي، هئيت تدوين استاندارهاي حسابداري نشريه شماره( 8 – 90) تحت عنوان سرمايه اي كردن هزينه هاي آلودگي محيط زيست را منتشر كرد در اين راستا مي شد به اين نتيجه رسيد كه مخارج بدهيهاي محيط زيست بايد بر اساس طرحي مشخص جهت كاهش آلودگي تعيين شود.
استقرار حسابداري زيست محيطي با توجه به وجود يك تغيير فرهنگي عمده مشابه در جامعه مي تواند بازتاب متفاوتي داشته باشد. از مدت ها قبل چنين نگرشي در خصوص توجه به اثرات اجتماعي و زيست محيطي فعاليتهاي تجاري وجود داشته است اما در عين حال اقتصاد پولي، عامل توسعه جوامع در طي 300 سال گذشته بوده است.
دليل استفاده از اصطلاح حسابداري زيست محيطي، بيان اين است كه اكو سيستمي وجود دارد كه محدويت هاي عملي ما در زمينه وابستگي را در مقايسه با محدويت هاي عمده امروزي مثل منافع يك شركت خاص، افراد حرفه اي، تجارت، اقتصاد يا بازار بيان مي كند.

هزينه هاي زيست محيطي و چگونگي برخورد با آن:
شناخت هزينه هاي زيست محيطي مرتبط با توليدات يك شركت يا سازمان، براي تصميم گيري درست مديريت بسيار حائز اهميت مي باشد. رسيدن به اهدافي مثل كاهش هزين

ه هاي زيست محيطي، افزايش درآمد و بهبود عملكرد زيست محيطي، مستلزم توجه به هزينه هاي زيست محيطي جاري، آتي و بالقوه مي باشد. علاوه بر اين، تشخيص هزينه هاي زيست محيطي از ديگر هزينه ها آشكار و واضح نيست. وقتي براي مؤسسه اي هزينه هاي زيست محيطي معيني در دوره جاري، محتمل
مي شود بايد براي كدام دوره حسابدراي هزينه شود؟ آيا بايد سرمايه اي تلقي گردد و يا هزينه و يا تعديل دوره قبل؟

هزينه هاي زيست محيطي كه در نتيجه مخارج جاري ايجاد مي شود به وضوح در صورتهاي مالي شناسايي خواهد شد و آندسته كه در نتيجه مخارج آينده مورد انتظار متحمل مي شود زماني در صورتهاي مالي شناسايي خواهد شد كه داراي معيارهاي شناسايي بدهي باشد. در صورتيكه هزينه زيست محيطي ناشي از تغيير در برآورد باشد، مطابق با استانداردهاي مربوط به تغيير در برآورد با آن برخورد مي شود اگر هزينه اي كه به تازگي شناسايي شده تغيير در برآورد نباشد، بررسي منافع اقتصادي مخارج با توجه به اينكه در چه دوره اي منفعت داشته يا منافعش شناسايي خواهد شد ضروري است . استاندادهاي فعلي حسابداري و اصول اساسي چارچوب گزارشگري مالي تعيين مي كنند كه كدام هزينه ها بايد براي دوره هاي قبل، دوره جاري و دوره هاي آينده در نظر گرفته شوند. هزينه زيست محيطي شناسايي شده در دوره جاري كه براي پاكسازي يا پرداخت جريمه تحمل شده است در صورتيكه بخاطر خسارت به محيط زيست در دوره هاي قبل باشد بعنوان هزينه دوره هاي قبل در نظر گرفته مي شود و آندسته از هزينه هاي محيط زيست كه بطور مستقيم يا غير مستقيم با منافع دوره جاري مرتبط هستند بايد در دوره جاري هزينه شوند همچنين هزينه هاي محيط زيست كه داراي منافع اقتصادي آتي مورد انتظار هستند بايد به عنوان هزينه هاي انتقالي يا سرمايه اي تلقي گردند.
شناسايي و تفسير هزينه هاي زيست محيطي و ارتباط آنها با فرآيند توليد محصولات و يا دارايي هاي شركت براي تصميم هاي بهينه مديريت مهم است. رسيدن به اهدافي مانند كاهش مخارج زيست محيطي، افزايش درآمدو بهبود عملكرد زيست محيطي شركت مستلزم توجه خاص مديريت به هزينه هاي زيست محيطي جاري و آينده است.
چگونگي تعريف شركت از هزينه هاي زيست محيطي به اين موضوع بستگي دارد كه مي خواهد از اين اطلاعات در چه زمينه اي استفاده كند. اگرچه بنگاههاي انتفاعي هزينه هايي را تحت موضوع زيست محيطي متحمل مي شوند اما ارائه تصويري از عملكرد زيست محيطي حاوي منافع حاصل از تحمل هزينه هاي مزبور، با توجه به ساختار موجود حسابداري، دشوار است. به همين دليل بسياري از بنگاههاي انتفاعي هزينه فعاليت زيست محيطي را بدون مقابله با منافع آن به عنوان اقلام هزينه منظور كرده و در گزارشگري مالي به گونه اي مؤثر آنها را افشاء نمي كنند. اف

شاي هزينه هاي زيست محيطي در راستاي حفظ ثروت سهامداران باعث افزايش ارزش بنگاه اقتصادي مي شود. اگر چه منافع اين هزينه ها قابل ارزيابي به ريال نيست، اما در عين حال ايجاد تمايز در بنگاه اقتصادي به عنوان يك صنعت سبز را موجب مي شود و از طريق ايجاد محبوبيت اجتماعي، آثار مفيد و مؤثري بر قيمت سهام اين بنگاه ها خواهد داشت.

كاربردهاي حسابداري محيط زيست:
توليد كنندگان هنگام تصميم گيري جهت تعيين نوع، مقدار و قيمت محصولات خود به عواملي از قبيل شرايط بازار، حفظ مشتري و رشد بلند مدت صنعت توجه مي كنند مهمترين عامل قابل بررسي در ارتباط با محصول، هزينه يابي صحيح آن است. در بيشتر موارد محصولات مختلف به شكل فرآيندهاي توليدي متفاوت توليد مي شوند و هر فرآيند توليدي هزينه زيست محيطي مربوط به خود را دارد و اين موضوع اهميت استفاده از حسابداري محيط زيست را در هزينه يابي مي رساند. حسابداري محيط زيست جهت تحليل هاي سرمايه گذاري نيز استفاده مي شود اين روش ارزيابي، به وسيله سرمايه گذاري، به ويژه سرمايه گذاران محيط زيست جهت ارزيابي دقيق تر سودآوري بالقوه سرمايه گذارهاي انجام شده مورد استفاده قرار مي گيرد. همچنين حسابداري محيط زيست از نظر شناخت هزينه هاي عملياتي بلند مدت هر واحد تجاري اهميت زيادي دارد. به همان اندازه كه مؤسسات، خود را جهت تقويت ساختار سيستمهاي خود سازماندهي مي كنند، حسابداري محيط زيست بخش جدايي ناپذير توسعه و موفقيت آنها خواهد شد. اين سيستم ها داده هاي مبتني بر حسابداري محيط زيست را جهت تدارك اطلاعات براي مديران به منظور درك بهتر اثرات تصميمات خود هماهنگ مي كند و به صورت استراتژيك جهت تحريك عملكرد زيست محيطي پيشرفته مورد استفاده قرار مي گيرد.

حسابداري محيط زيست با يك محدودة خاص:
حسابداري محيط زيست ابزار انعطاف پذيري است كه مي تو

اند چارچوب هاي مختلفي را پوشش دهد و در مقياس هاي مختلف هم مورد استفاده قرار گيرد. مقياس و درجه حسابداري زيست محيطي به منابع، نيازها و اهداف شركت بستگي دارد مقياس حسابداري محيط زيست، از چارچوب و دامنه كاربرد آن منتج مي شود. اولين سوال در اين مورد اين است كه آيا حسابداري محيط زيست هزينه هاي ستني را به

اندازه اي گسترش مي دهد تا شامل هزينه هاي مخفي نيز بشوند؟ سوال ديگر اين است كه آيا شركتها تنها هزينه هاي زيست محيطي را مورد توجه قرار مي دهند كه بطور مستقيم بر سود يا زيان آنها تأثير مي گذارد يا اين كه مي خواهند هزينه هاي زيست محيطي قابل محاسبه وناشي از فعاليت هاي خود را نيز شناسايي كنند؟ بنابراين چارچوب حسابداري محيط زيست به انواع هزينه هاي زيست محيطي اشاره مي كند.

نتيجه گيري و ضرورت تدوين و اجراي حسابداري محيط زيست در ايران:
امروزه بسياري از شركتها با مسائل زيست محيطي روبرو هستند و در جستجوي شيوه اي مناسب جهت گزارش و افشاي اطلاعات براي عموم مردم مي باشند. مسئله آلودگي محيط زيست به عنوان يكي از مهمترين معضلات جامعه بشري امروز، در ايران به قدري شدت يافته كه پايتخت آن به عنوان يكي از آلوده ترين شهرهاي جهان شناخته شده است. اين موضوع، لزوم به كارگيري حسابداري محيط زيست را به عنوان تلاشي در جهت حفاظت از محيط زيست توجيه مي كند.
در صورت استقرار نظام مطلوب حسابداري محيط زيست در كشور، حسابداران مي توانند بازوي قدرتمندي براي دولت در ارتباط با كنترل هاي اقتصادي و مالي باشند. در اين راستا مجامع حرفه اي ذيصلاح بايد كار تدوين و تنظيم ضوابط حرفه اي به ويژه استاندا

رهاي حسابداري محيط زيست را به عهده گيرند تا از اين طريق شركتها ملزم به رعايت رويه هاي مصوب باشند. دولت نيز از طريق اصلاح قوانين موجود، تصويت قوانين جديد و وضع مجازات هاي قانوني براي شركتهاي آلوده كننده محيط زيست مي تواند موجبات كاهش آلودگي را فراهم سازد و در نهايت متوليان مسائل زيست محيطي نيز بايد به فكر نهادينه

كردن فرهنگ رعايت مقررات زيست محيطي در جامعه باشند.

فهرست منابع و ماخذ:
1- نصير زاده، فرزانه، حسابداري زيست محيطي، حسابدار، شماره 183، صفحه 24.
2- شاه ويسي، فرهاد، حسابداري محيط زيست: هزينه ها و كاربردها در تصميم گيري، حسابدار، شماره 185، صفحه 31.
3- سجادي، سيد حسين، حسابداري زيست محيطي، حسابدار، شمارة 186، صفحه 19.