بخشی از مقاله
چکیده
در فراسوي ساختارهاي ناب طبیعت نظم، زندگی و کمال نهفته شده ا ست. مهارت در جذب و به کار گیري این خصوصیات و انتقال آن به درون آموخته هاي انسانی سرآغاز ظهور گرایشی است که ریشه هاي آن را از گذشته می توان مشاهده نمود. امروزه رهاورد این آموخته ها در غالب علم "بیونیک" بیان می گردد.در سالهاي اخیر الهام و استعاره از طبیعت وارد حوزه ي معماري نیز گردیده است تا دغدغه رسیدن به یک معماري کامل را هموار سازد. آنچه که امروزه به نام "معماري بیونیک" خوانده می شود ماحصل تلاش معمارانی است که با نگرش جدید به معماري و سازه در غالب هاي طبیعی سعی در بر طرف ساختن نقص ها و خطاهاي انسانی در امر ساخت و ساز دارند.
این مقاله سعی دارد ضمن معرفی این نوع از معماري و الهام گیري از طبیعت، نمونه هایی از مواجهه معماران و طراحان با مسایل سازه اي و معماري را بیان کند.
واژه هاي کلیدي: علم بیونیک، معماري بیونیک، سازه هاي طبیعت گرا
-1 دکتراي شهرسازي و کارشناس ارشد معماري، عضو هیأت علمی دانشکده معماري و هنر دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
Seyyedalirezashojaei@gmail.com
-2 کارشناس معماري، دانشگاه آزاد اسلامی واحد مشهد
اولین همایش ملی و چهارمین همایش مؤسسه آموزش عالی خاوران
» فناوریهاي نوین در علوم مهندسی«
اردیبهشت مشهد- 1389
-1 مقدمه
در دنیاي امروز، هرگاه که سخن از فناوري و تکنولوژي به میان می آید، تصویر دستاورد هاي مهم تکنولوژیک که پاسخ نیاز هاي اساي بشر امروز و آینده است در ذهن تداعی می گردد. اما با کمی دقت می توان دریافت که منشاء بیشتر این پدیده ها چه در حوزه هاي صنعتی و چه ساختمانی الگوهاي زنده طبیعی هستند.
طبیعت؛ این معلم بزرگ همواره به انسان درس نظم و تکامل آموخته است. آنچنان که "گالیله" گفته است: » کتـاب طبیعت را به زبان ریاضی نوشته اند« و افزوده است که » الفباي این زبان مثلث ها، دایره ها و سایر اشکال هندسـی انـد که بدون آن ها در هزار توي ظلمانی سر در گم می شویم.«
سال هاست که محققان در پـی اثبـات علـت و موجودیـت ارتبـاط بـین تکنولـوژي و طبیعـت هسـتند تـا از طریـق آن چگونگی شکل گرفتن سیستم هاي مختلف زندگی را بررسی کنند و آن ها هستند که از رهاورد این تحقیقـات علـم
»بیونیک« را به عنوان دانشی که مسایل فنی را از راه حل هاي زیستی حل می کند بنا نهاده اند و این علم هرچنـد نوپـا به عنوان یکی از سه علم برتر جهان ( IT, NANI, BIONIC) معرفـی گردیـده اسـت. پـر واضـح اسـت کـه تقلیـد از طبیعت مزایاي بسیاري دارد. می توان اینگونه فرض کرد که هر جانـدار کنـونی، محصـول چنـد میلیـون سـال تکامـل است. در این فاصله زمانی بسیار زیاد طبیعت هر آنچه را کـه بـا هـدفش سـازگاري نداشـته از بـین بـرده اسـت و ایـن امیدواري را به وجود آورده که بشر بتواند بـا مطالعـه ي فـر آینـد تکامـل، مکانیسـم هـاي جدیـد فنـاوري را از روي موجودات زنده نسخه برداري کند.
در حوزه ي معماري نیز مانند سایر حوزه ها این امر تا حدودي تحقق یافته است. بشر از ابتدا سعی داشـته اسـت بـراي ساخت و طراحی مکان ها و وسایل خود از طبیعت و محیط زیست اطراف خود الهام گیرد.بـه عنـوان مثـال سـاختمان بدن خفاش براي» لئوناردو داوینچی« ایده اي بود که بتواند ماشین پرنده را طراحی کند. یا نیروي عضلانی و در عـین حال سرعت زیاد دلفین ها جرقه اي براي ساختمان زیر دریایی بود. یا تارهایی که عنکبوت ها می بافند براي سـاخت نماشگاه مونترال اثر»فراي اتو« به کار گرفته شد.
معماري بارها از ساختار ها و اشکال طبیعی و طبیعت الهام گرفته است که اخیرا ایـن رونـد بیشـتر در منطـق درونـی و مورفولوژي (ریخت شناسی) پروسه هاي طبیعی دیده می شود تا ظاهر آن ها، علاوه بر فضاهاي شبیه سازي شده بایـد به محیط هایی که معماري آن به عنوان بخشی از طبیعت نمود پیدا می کند توجه شود.
معماران بیونیک و طبیعت گرا نگاهی جدید به سازه و نما دارند. نگاهی که غریبه را آشـنا مـی کنـد و غیـر ممکـن را ممکن ساخته و راه حل هایی مبتکرانه براي حل مسائل و مشکلات سایت ابداع می کند.
این نوع نگرش ارتباط میان »سازه« و »معماري« را متعادل ساخته و در نهایت منجـر بـه همـاهنگی میـان » معمـاري« و »طبیعت« می گردد. [1] از آنجا که امروزه غالبا ارزش هاي معماري با رویکردي مصرف گرا به ساخت، فـرم هـاي قرار دادي و با دلمشغولی هاي شخصی و بدون توجه به محیط اطراف آن، گستره
اولین همایش ملی و چهارمین همایش مؤسسه آموزش عالی خاوران
» فناوریهاي نوین در علوم مهندسی«
اردیبهشت مشهد- 1389
فرم هاي طبیعی را به دست فراموشی سپرده است، دامنه آسیب ها به زندگی بشر و محیط طبیعی نیز وسیع تر گردیـده که نتیجه ي آن جز به ضرر انسان امروز و آیندگان وي نخواهد بود. این امر، اهمیت توجه بـه طبیعـت و بهـره گیـري همه جانبه از ایده هاي آن را صد چندان می کند.
-2 علم بیونیک :
واژه »بیونیک« نخستین بار در سال 1959 به وسیله ي افسر نیروي هوایی ارتش آمریکا جک اي. استیل به کار برده شد. وي علم سیستم هایی را که شالوده آن ها سیستم هاي زنده است یا خصوصیات سیستم هاي زنده را دارد و یا بـه آن ها شبیه است را علم » بیونیک« نامید.
در واقع هدف از ابداع نام »بیونیک«، شناساندن آن به عنوان علم رابط جدید براي بـه کـارگیري دانـش سیسـتم هـاي زنده در حل مسائل فنی است که به روابط موجودات زنده و ماشـین هـا از طریـق گـرد آوري پـژوهش هـاي زیسـت شناسان، روان شناسان و مهندسان و ریاضی دانان می نگرد.
بیونیک دانان معمولا به صورت گروه هایی متشکل از مهندسان و زیست شناسان کار می کننـد کـه هـدف مشـترکی دارند. این علم یک درس دانشگاهی به معناي متعارف نیست. در حـال حاضـر مرکـز اصـلی مطالعـات دانشـگاهی در زمینه بیونیک اجلاسیه ها،کنگره ها و سمپوزیوم هایی است که در آنها کار آزمایشـگاه هـاي گونـاگون مـورد بحـث قرار می گیرد و تبادل نظر ها انجام می پذیرد. در واقع علم بیونیک زبان مشترکی بین متخصصان رشته هاي گوناگون مانند زیست شناسی و مهندسی است. [1]
