بخشی از مقاله
بررسي زيباييشناسي معماري مدرن
رساله حاضر با عنوان «بررسي زيباييشناسي معماري مدرن»، تلاشي است براي شناخت بيشترمعماري مدرن در زمينه اصول زيباييشناسي آن. اين كه آيا معماري مدرن يك سبك با قوانين زيباييشناسي خاص و معين است يا يك سبك با قوانين زيباييشناسي منعطف و متغير برخاسته از زمان و مكان؟ و اين كه آيا فرهنگ و سنت در معماري و زيباييشناسي آن موثر بوده است يا خير؟
نظريه و فرض رساله بر اين است كه معماري مدرن و به طور خاص زيباييشناسي آن، علي‌رغم اظهار رهايي و جدايي از فرهنگ وسنت، از آنها تأثيرپذير بوده است؛ و در هر زمان و در هر مكان كه به اين دو توجه داشته، نتيجه آثار موفق‌تري بوده است. اين رساله، زيباييشناسي معماري مدرن را به وسيله نقد و تحليل آثاري منتخب از آن، در چهارچوب نظريه زيباييشناسي گشتالت مورد بررسي قرار داده است. با توجه به اهداف رساله سعي بر آن بوده كه آثار و بناهاي منتخب از دوره‌هاي مختلف معماري مدرن و از نقاط مختلف باشند، تا بتوان با مقايسه و تحليل آنها به وسيله اصول و مبناهاي نظريه زيباييشناسي گشتالت به نتايج مورد نظر رسيد.
از لحاظ روش‌شناسي تحقيق، مي‌توان اين رساله را تحقيقي مقايسه‌اي، بنيادي و توصيفي دانست. رساله براي رسيدن به اهداف و نتايج از بررسي نمونه‌هاي موردي استفاده مي‌كند؛ هدف از رساله بررسي و تحليل اهداف و نظريه‌هاست و گردآوري اطلاعات به كمك منابع نوشتاري صورت گرفته است. چهارچوب نظري رساله نيز بر پايه نظريه گشتالت استوار مي‌باشد و از اصول اين نظريه براي مقايسه و تحليل آثار منتخب استفاده شده است. در پايان و پس از بررسي نتايج بدست آمده، خواهيم ديد كه معماري مدرن و معيارهاي زيباييشناسي آن، علي‌رغم گف
ته‌هاي منتقدين، وابسته به فرهنگ و سنت و متاثر از آنهاست.
معماري مدرن با توجه به همزماني آن با انقلاب صنعتي، با دگرگوني و تغييرات عمده فرهنگ اروپاي غرب همزمان بود. ظهور يك فرهنگ نوگرا كه دليل اصلي آن صنعت بود، اجتماع و معماري را تحت تاثير خود قرار داد. سنت فرهنگ جديد كهنه‌زدايي بود. معماري مدرن بر اساس اين فرهنگ و سنت نو شكل گرفت و شرايط آن دوره ايجاب مي‌كرد كه چنين سبك معماري به وجود آيد. اگر معماري مدرن و استفاده از آن، در فرهنگهاي ديگر مشكلاتي را به وجود آورده، علت عدم تلفيق و يا تناسب اصول معماري مدرن و پارامترهاي آن فرهنگ و سنت است. فرهنگي كه در آن انقلاب صنعتي به معناي واقعي صورت نگرفته باشد، چگونه مي‌تواند به معناي واقعي معماري مدرن را درك نمايد؛ مطمئناً در استفاده از اين معماري دچار مشكل خواهد شد.
معماري مدرن هنگامي به وجود آمد كه تفكر «انسان آزاد» به تازگي شكل گرفته بود. اين معماري نيز تحت تاثير اين تفكر قرار گرفت؛ اصول و معيارهاي معماري مدرن ثابت نيستند بلكه بسته به فرهنگ و تفكر طراح متفاوت هستند. به عنوان مثال رايت، لوكوربوزيه و آندو هر سه معماراني مدرن و طبيعت‌گرا هستند ولي اين خصايص نه تنها باعث نشده معماري آنها م
شابه باشد بلكه مي‌توان گفت كه معماري آنها در تقابل با يكديگر است.
در ايران نيز معماري مدرن بدين دليل مقبوليت نيافت كه هيچ كدام از شرايط اوليه ظهور آن وجود نداشت؛ صنعت، مصالح اوليه، نحوه تفكر آزاد، هيچ كدام به آن صورت كه در اروپاي غرب وجود داشت در ايران وجود نداشت. از سوي ديگر هيچ تلاشي براي تحليل اصول معماري مدرن و تطبيق آنها با فرهنگ و باورهاي اجتماع ايران صورت نگرفت، و نتيجه آن شد كه معماري مدرن جايگاهي در معماري ايران نيافت.
فهرست مطالب
فهرست تصاویر ........................................................................................................................ 7
فهرست جداول و نمودارها ...................................................................................................... 9
مقدمه 10
1- طرح موضوع 12
1-1- اهداف 13
1-2- فرضيه 13
1-3- روش تحقيق 14
1-4- متدولوژي تحقيق 16
2- مباني نظري 17
2-1- نظريه زيباييشناسي گشتالت 17
2-1-1- اصول تركيب 18
2-1-2- نظم و بي‌نظمي 19
2-1-3- تناسبات و طرحواره‌ها 19
2 -1-4- گشتالت بيان 20
2 -1-5- اصول و معيارهاي نظريه گشتالت 21
3- بررسي نمونه‌هاي موردي 22
3-1- ويلاساوا 22
3-1-1-اصول تركيب 23
3-1-2- نظم و بي‌نظمي 26
3-1-3- تناسبات و طرحواره‌ها 27
3-1-4- گشتالت بيان 30
3-2- كليساي رونشان 32
3-2-1-اصول تركيب 33
3-2-2- نظم و بي‌نظمي 36
3-2-3- تناسبات و طرحواره‌ها 37
3-2-4- گشتالت بيان 38
3-3- ويلا فارنزورث 41
3-3-1-اصول تركيب 42
3-3-2- نظم و بي‌نظمي 45
3-3-3- تناسبات و طرحواره‌ها 45
3-3-4- گشتالت بيان 47
3-4- خانه آبشار 49
3-4-1-اصول تركيب 51
3-4-2- نظم و بي‌نظمي 53
3-4-3- تناسبات و طرحواره‌ها 54
3-4-4- گشتالت بيان 57
3-5- كليساي نور 59
3-5-1-اصول تركيب 60
3-5-2- نظم و بي‌نظمي 63
3-5-3- تناسبات و طرحواره‌ها 65
3-5-4- گشتالت بيان 66
4- بررسي نتايج 70
فهرست منابع 77
پیوست1 .................................................................................................................................. 80
پیوست2 ...................................................................................................................................82
پیوست3 ...................................................................................................................................84
پیوست4 ...................................................................................................................................86
پیوست5 ..................................................................................................................................91.
فهرست تصاویر
تصویر 3- 1- ویلا ساوا – جبهه شمالی…………………………………… 21
تصویر 3- 2- ویلا ساوا – ساختار فضایی…………………………………. 23
تصویر 3- 3 – ویلا ساوا – ترکیب فضایی طبقه همکف ……………………../ 23
تصویر 3- 4 – ویلا ساوا – رامپ……………………………………….. 24
تصویر 3- 5 – ویلا ساوا – پله گرد………………………………………… 24
تصویر 3- 6 – ویلا ساوا – بازشوها و دست انداز بام………………………….. 25
تصویر 3- 7 – ویلا ساوا – بام….…………………………………………. 26
تصویر 3- 8 – ویلا ساوا – جبهه ورود………
……………………………… 28
تصویر 3- 9 – کلیسای رونشان - فرم پلاستیک بنا…………………………… 31
تصویر 3- 10 – کلیسای رونشان – موقع………………………………........ 32
تصویر 3- 11 – کلیسای رونشان- ورودی و جبهه شمالی………………………. 33
تصویر 3- 12 – کلیسای رونشان – پلان مجموع
ه…………………………….. 34
تصویر 3- 13 – کلیسای رونشان – دید داخلی از بازشوهای دیوار جنوبی…………. 36
تصویر 3-14 – کلیسای رونشان – حجم بیرونی تداعی گر قلعه است……………. 38
تصویر 3- 15 – ویلا فارنزورث – پلان……………………………………. 40
تصویر 3- 16 – ویلا فارنزورث – فضای زندگی ساده بین دو ورقه آویزان بتونی........ 41
تصویر 3- 17 – ویلا فارنز ورث – سادگی و زیبایی آبستره………………......... 43
تصویر 3- 18 – ویلا فارنزورث – تداخل فضایی محیط بی
رونی و درونی………….. 45
تصویر 3- 19 – ویلا فارنزورث – فضای داخلی و انعطاف پذیری آن……………. 47
تصویر 3- 20 – خانه آبشار – معبدی در دامن طبیعت………………………… 49
تصویر 3- 21 – خانه آبشار – پلان……………………………………….. 49
تصویر 3- 22 – خانه آبشار – مقاطع و نماها……………………………….. 51
تصویر 3- 23 – خانه آبشار – ترکیب افقی حجم…………………………….. 53
تصویر 3- 24 – خانه آبشار – استفاده از دیوارهای روستایی……………………. 55
تصویر 3- 25 – خانه آبشار – ترکیب معنایی عناصر اولیه……………………… 57
تصویر 3- 26 – کلیسای نور – پلان و مقاطع……………………………….. 58
تصویر 3- 27 – کلیسای نور – هندسه فضا و ترکیب نور……………………… 60
تصویر 3- 28 – کلیسای نور – ترکیب دو فضای برآمده از شبکه………………… 62
تصویر 3- 29 – کلیسای نور – کیفیت معنایی فضای داخلی…………………….. 63
تصویر 3- 30 – کلیسای نور - تجربه فضایی فرهنگ ذن : نسبت میان معماری و نور…. 64
تصویر 3- 31 – کلیسای نور – تقابل تجرید هندسی و طبیعت……...……………. 66
تصویر 3- 32 – کلسیای نور – طرحواره……………………………………. 68
¬تصویر 4- 33 – آثار منتخب معماری مدرن……..…………………………… 69
فهرست جداول و نمودارها
نمودار1-1- مدل مفهومي .............................................................................................15
جدول 4-1- مقايسه آثار معماري مدرن بر اساس اصول نظريه گشتالت.
......................71
مقدمه
رساله حاضر تحت عنوان «بررسي زيباييشناسي معماري مدرن»، تلاشي است براي بازنمايي ترسيمي ديگر از سيماي معماري مدرن.
مي‌توان گفت كه زيباييشناسي معماري مدرن، شاخصه‌اي از آن است كه تحت بيشترين انتقادات قرار گرفته و عمده اين انتقادات در مورد عدم توجه به فرهنگ و سنت در معماري مدرن به ويژه در زيباييشناسي آن است. محور اصلي بحث اين رساله، بررسي و تحليل اين نقد است و سعي بر آن دارد تا با نقد آثاري از معماري مدرن به فهم درستي يا نادرستي اين نقد قدمي نزديكتر
گردد.
آنچه كه اهميت اين رساله و موضوع آن را مشخص مي‌سازد اين است كه علي‌رغم انتقاد از زيباييشناسي معماري مدرن، در مورد عدم توجه آن به فرهنگ و سنت، از سوي صاحبنظران و منتقدان سبكهاي معماري پس از مدرن، امروزه شاهد آن هستيم كه زيباييشناسي سبكهاي معماري نه‌تنها فرهنگ‌گريز و سنت‌زدا هستند، بلكه تا حد افكار شخصي نزول يافته‌اند. مي‌توان گفت معضل تمام سبكهاي معماري رايج امروزه در زيباييشناسي آنها نهفته است. با توجه به اين كه قريب به اتفاق سبكهاي معماري امروز، ميراث‌خوار و نوادگان معماري مدرن هستند، به طور يقين بررسي اين سبك و معماري- و در اين رساله بررسي زيباييشناسي آن ـ باعث آشنايي بيشتر با مسائل معماري امروز خواهد شد.
در مورد زيباييشناسي معماري مدرن مطالعات بسياري صورت گرفته است. نظريه‌پردازان و معماراني چون، يورگ گروتر، رابرت ونتوري، آلن ايزاك، كريستين نوربرگ شولتز، چارلز جنكز و بسياري ديگر، اين مساله را از جنبه‌هاي مختلف مورد بررسي قرار داده‌اند. آنچه كه جاي بحث دارد اين است كه در كشور ما، علي‌رغم بكارگيري معماري مدرن، تقريباً هيچ مطالعه جامع و برنامه‌ريزي شده‌ا
ي در مورد تحليل اين مسأله صورت نگرفته است. جاي آن است كه صاحبنظران معماري ايران با توجه به اهميت موضوع، آن را مورد تحليل و بررسي قرار دهند.
رساله حاضر براي برداشتن قدمي در اين راه، مطالبي را در مورد اين مسأله گرد هم آورده است؛ بخش نخست رساله به طرح موضوع و بررسي روش تحقيق اختصاص دارد؛ در بخش دوم نيم‌ن
گاهي به مباني نظري و اصول نظريه گشتالت شده است؛ بخش سوم، به عنوان بخش اصلي، اختصاص به نقد آثار منتخب معماري مدرن دارد؛ و در بخش پاياني نتايج نقد و تحليل و بررسي اهداف و نظريه‌ها گنجانده شده است.
و اين آستانه راهي است كه در آن قدم گذاشته‌ايم. تا چه قبول افتد و چه در نظر آيد.
فصل اول
1- طرح موضوع
امروزه گفتن «مرگ بر معماري مدرن» بسيار متداول است. اين در حالي است كه اين نهضت در تحولات معماري نقش وسيعي داشته و با توسعه افكار اجتماعي ـ سياسي صد سال اخير همگام بوده است. نهضت جديد با الهام از جنبش‌هاي اجتماعي و نوع دوستانه قرن نوزدهم ميلادي، انقلاب صنعتي و تحولات سياسي و هنري كه به همراه آن ظهور كرد، الگوهاي معماري مورد استفاده در طراحي ساختمانها، محلات مسكوني، و زير‌ساخت‌هاي شهري را دگرگون ساخت. اين نهضت فن‌آوري جديد ساختمان را معرفي كرده و آن توسعه داد؛ و شايد مهمتر از آن، معماران و طراحان محيط را به مسائل اجتماعي طراحي مسكن و فضاهاي عمومي متوجه ساخت. در امر آموزش، از نهضت مدرن رويكردهاي كهنه دانشگاهي دوري جست و بيشتر آثار معماري آن به پيروي از اصول طراحي پيشگامان نهضت ساخته شد. بسياري از ساختمانها و مكانهاي شهري كه به اين ترتيب به وجود آمدند فضاهاي بسياري دلپذيري هستند. در عين حال بسياري از انگاره‌هاي مدرنيسم، آن گونه كه پيش‌بيني مي‌شد، به انجام نرسيدند. اصول زيباييشناسي معماري مدرن، يكي از ابعاد اين سبك معماري است كه نتوانست مقبوليت اجتماعي پيدا كند. بسياري از منتقدان معماري مدرن، دليل اصلي اين عدم مقبوليت را سنت‌زدايي و فرهنگ‌گريزي اين سبك معماري مي‌دانند. اين نحوه تفكر را مي‌توان در مكاتب پس از مدرن، كه به جاي ايجاد تغييرات بنيادين فكري به ارائه شيوه‌هاي نوين زيباييشناسي بودند، مشاهده نمود.
نكته‌اي كه قابل توجه به نظر مي‌رسد، اين است كه هيچ كدام از اين مكاتب نيز نتواستند آن چنان كه بايد ـ حتي تا حد معماري مدرن ـ مقبوليت يابند. معماري مدرن، در دوران خود، در اكثريت ممالك و فرهنگها رسوخ نمود و آثار مدرن در تمام نقاط دنيا قابل مشاهده بود؛ ولي قريب به اتفاق مكاتب معماري پس از مدرن چنين فراگيري را نداشته‌اند.
با توجه به اين كه معماري مدرن در كشور ما نيز به كار گرفته شده است، جاي آن است كه بسي چند به معيارهاي زيباييشناسي آن توجه شود و كوركورانه نظريات منتقدين در اين مورد پذيرفته نشود.
اين رساله تلاش بر اين دارد تا اصول زيباييشناسي معماري مدرن را از طريق بررسي آثاري از آن، از فرهنگها و نقاط مختلف، به وسيله يكي از نظريه‌هاي ريبايي‌شناسي مطرح، يعني نظريه «گشتالت»، مورد تحليل قرار دهد.
1-1- اهداف
اين رساله سعي بر آن دارد تا با بررسي آثار معماري مدرن ساخته شده در فرهنگهاي مختلف، تاثير يا عدم تاثير فرهنگ را بر اصول زيباييشناسي معماري مدرن بررسي نمايد.
ـ آيا معماري مدرن يك سبك با معيارهاي زيباييشناسي خاص و معين است يا يك سبك با قوانين زيباييشناسي منعطف و متغير؟
- آيا فرهنگ و سنت بر معماري مدرن و معيارهاي زيباييشناسي آن موثر بوده است يا خير؟
- آيا معماري مدرن در ايران تحت تاثير فرهنگ و سنت آن قرار گرفته و يا همان گونه با هويت غربي خود مورد استفاده قرار گرفته است؟
امروزه اين بحث مطرح است كه معماري مدرن به دليل عدم توجه به فرهنگ و سنت، با بحران مواجه گرديد. آيا اين مساله بطور كامل صحيح است و يا اينكه برداشتهاي نادرستي كه بعضي فرهنگها از آن نمودند اين شبهه را به وجود آورده است؟
1-2- فرضيه
فرض اين رساله بر اين است كه معماري مدرن و بطور خاص معيارهاي زيباييشناسي آن، علي‌رغم گفته‌هاي منتقدين، وابسته به فرهنگ و سنت و متاثر از آنها بوده است.
با توجه به زمان و مكان پيدايش معماري مدرن، كه دوران انقلاب صنعتي و اروپاي غرب بوده است، مي‌توان اين مساله را چنين تحليل نمود كه فرهنگ آن دوره يك فرهنگ نوگرا و سنت‌زدا بوده است. صنعت و توليدات آن، اجتماع و نحوه تفكر آن را تحت تأثير آني قرار داده بود و پس از قرون متمادي سلطه سنت، مردم خواستار تجدد بوده‌اند. معماري مدرن نيز با توجه به اين فرهنگ نو و صنعت (شيوه‌هاي نوين ساخت، مصالح نو و...) خواسته‌هاي مردم را اجابت نمود.
ساير فرهنگها و تمدنهايي كه معماري مدرن در آنها رسوخ نمود، از جمله اروپاي شرقي، خاور دور (بالاخص ژاپن) و ايران، به دليل اين كه تاثيرات اين انقلاب صنعتي هنوز فرهنگ و سنت آنها را تحت تاثير قرار نداده بود و يا بدين دليل كه فرهنگ و سنت آنها بسي ريشه‌دارتر از اين بود كه اين تحولات نوين بخواهد تغييري در آنها ايجاد نمايد، در كاربرد معماري مدرن دچار بحران شدند.
از نمونه‌هاي موفق تلفيق فرهنگ و اصول معماري مدرن، مي‌توان ايالات متحده، در سالهاي آغازين كاربرد معماري مدرن در آن، را نام برد. با توجه به استقلال نو پاي اين كشور از ممالك اروپاي غربي، اصول معماري مدرن با محافظه‌كاري بكار گرفته شد و آن را مطابق با فرهنگ و نيازهاي خود تغيير دادند، كه نتيجه يك معماري موفق بود. اگر چه پس از ورود معماران اروپاي غربي به اين كشور، ساخت و سازهايي متفاوت از دوره نخست و مشابه اروپاي غرب انجام گرفت.
1-3- روش تحقيق
در اين بخش روش تحقيق انجام گرفته در مورد اين رساله، به اختصار توضيح داده خواهد شد.
هر رساله تحقيقي داراي موضوع، اهداف، فرضيه‌ها (زمينه‌ها)، چهارچوب نظري، مدل مفهومي، آزمون مدل، مباني نظري و ... مي‌باشد. در مورد اين پارامترها براي رسيدن به نتايج مطلوب مي‌بايست از روشهاي شناخته شده تحقيق، استفاده شود. اين پارامترها در مورد اين رساله، در زير توضيح داده شده است.
عنوان رساله: بررسي زيباييشناسي در معماري مدرن
اهداف: آيا معماري مدرن يك سبك معماري با اصول زيباييشناسي خاص و معين است و يا يك سبك معماري با اصول زيباييشناسي منعطف و متغير؟
آيا فرهنگ و سنت در معماري مدرن و اصول زيباييشناسي آن موثر بوده است يا خير؟
عدم مقبوليت معماري مدرن در ايران به چه دليل بوده است؟ آيا معماري مدرن در ايران از فرهنگ و سنت آن تاثير پذيرفت؟
نظريه: معماري مدرن و بالاخص اصول زيباييشناسي آن، از فرهنگ و سنت متاثر بوده است.
اصول زيباييشناسي معماري مدرن، بسته به زمان و مكان مورد استفاده متفاوت بوده است.
معماري مدرن هرگاه از فرهنگ و سنت تأثير پذيرفته، نتيجه آثار معماري موفق‌تري بوده است.
معماري مدرن در ايران به دليل عدم استفاده صحيح از اصول آن و عدم تطبيق آن با باورها و فرهنگ اجتماع، مقبوليت عمومي نيافت.
چهارچوب نظري: در اين رساله، آثارمنتخب معماري مدرن در چهارچوب اصول نظريه زيباييشناسي گشتالت، مورد تحليل و بررسي قرار خواهند گرفت.
نمودار-1 1- مدل مفهومي
آزمون مدل: در اين قسمت، مدل مفهومي ارائه شده، توسط روش منتخب (بررسي نمونه‌ها) مورد تحليل قرار مي گيرد.
نتايج: موارد و نتايج حاصل از تحليل مدل، در اين بخش توضيح داده خواهد شد.
1-4- متدولوژي تحقيق
هر تحقيقي براي موفقيت نياز به روش‌شناسي دارد.
رساله حاضر از نظر استراتژي تحقيق، با توجه به مطالعه بر روي نمونه هاي موردي و تحليل آنها، تحقيقي مقايسه‌اي است.
از لحاظ اهداف تحقيق نيز، با توجه به حكميت اهداف و نظريه‌ها، اين رساله تحقيقي بنيادي است.
از لحاظ گردآوري اطلاعات نيز مي‌توان، اين رساله را، تحقيقي توصيفي دانست.
