بخشی از پاورپوینت
--- پاورپوینت شامل تصاویر میباشد ----
اسلاید 1 :
- آغاز تاریخچه پزشكی در ایران در واقع از دوره ای می باشد كه آریایی ها در زادگاه نخستین خود در نزدیکی خوارزم زندگی می كردند و اولین پزشك آریایی"تریتا" نامیده شده كه در واقع مانند اسكلپیوس برای یونانیان و آسكولاپیوس برای رومیان می باشد.(1) نوشته های كتابهای مختلف زبان پهلوی نشان می دهند كه"تریتا" در جراحی نیز دست داشته . تریتا از خواص دارویی گیاهان مختلف نیز آگاهی كامل داشته وبه ویژه خود عصاره ی آنها را تهیه می کرد . همانگونه که در یسنای 9 بند 10آمده است :" سومین ناموری كه گیاه هئوما را فشرد وعصاره آن را مهیا ساخت تریتا از خاندان سام بود ، آنكه صاحب دو پور دلیر یكی ارواخشیه ودیگری گرشاسب گردید" .(2)
اسلاید 2 :
نام این پزشک نه تنها در پزشكی ایران به جامانده است بلكه درمنطقهِ هندوستان نیز نخستین پزشك آریایی شناخته شده واین نشان می دهد که وی هنگامی زندگی می کرده كه آریاییان هند و ایران از هم جدانبوده اند .
پس از تریتا درناحیهِ آریاویژ درمكانی به نام "ورایماكرت" یك پزشک آریایی به نام"یما" توانست گروهی از بیماریان پوستی واستخوانی ودندانی وبسیاری از بیماران دیگر را از افراد سالم تشخیص دهد.
اسلاید 3 :
ساكنین این ناحیه جهت سلامتی خود از پرتوهای آفتاب بهره می گرفتند .. در مینوخد پرسش 60 بند 2 اشاره می نماید : ورایماكرت در ایران ویژ، ساخته یما است وهرآیین مردمان وستوران وپرندگان در آنجا به خوبی زیسته ودر آنجا از مردان وزنان هر چهل سال نسلی جدید وخانواده ای پدید آید وزندگانی آنها بسیار وایشان را درد ورنج وبیماری كمتر است" . ناگفته نماند نام یما نیز مانند تریتا در كتب هنود یادشده است .(3) بقراط ظاهراً اولین كسی بود که در تاریخ طب را بصورت منظم ومدون ارائه كرد و آن را از سحر وجادو جدا ساخت بود ( 460-355 قبل از میلاد مسیح ) . پس از وی ، جالینوس ( سال 199- 129 میلادی ) مدرسه جدیدی برای تشریح بنا كرد وآثارش برای مدت بیش هزار سال اساس عقاید طبیعی دانان قرار گرفت . طب مزاجی در واقع اساس روش درمانی بقراط وجالینوس بود. دكتر نجم آبادی در كتاب تاریخ طب در ایران ضمن اشاره به این مطلب اذعان می كند كه" مكتب طبی زرتشت خیلی پیش تر از مكاتب طبی یونان ، در عالم وجود داشته است" . اما بهرحال در میان مورخین در مورد مبدا طب مزاجی اتفاق نظر وجود ندارد.(5) آقای سیریل الگود نویسنده كتاب تاریخ پزشكی ایران در صفحه 36 این كتاب عنوان کرده است:" تا آنجا كه از اطلاعات بدست آمده معلوم می شود ، در ایران قدیم وضعیت طب پیشرفته تر از آشور بود . حتی به جرات می توان پارا فراتر نهاده گفت كه ایرانیان اصول آن چیزی را كه طب یونانی نامیده شده به یونانیان تعلیم داده اند .حتی خود یونانی ها هم فرضیه طبایع چهارگانه خود را یك فرضیه بیگانه می شناختند وبه رسم آن زمان آن را ایرانی می نامیدند .
اسلاید 4 :
در قرن چهارم میلادی بود که مردم و حتی اطباء كم كم روش بنا نهاده شده توسط بقراط وجالینوس را رها كردند وبرای درمان بیماریها به معالجه باسحر وطلسم متوسل شدند و سال های متمادی روش بقراط وجالینوس به فراموشی نهاده شده بود.
در جنگ های ایران ویونان بود که آثار طبی بقراط ودیگر اطبای یونانی بدست ایرانیان افتاد و ایرانیان از آن بهره جستند. در واقع درمدرسه جندی شابور با ترجمه آثار مهم نویسندگان یونانی ، بكمك دانشمندان ایرانی طب یونان دوباره شکوفا شد. بعد از اسلام نیز با شکوفایی ترجمه كتب طبی یونان، دانشمندان مسلمان بزرگی از جمله محمدبن زكریای رازی و ابن سیناظهور کردند . پیشرفت های علمی سریع مسلمانان موجب شگفتی جهانیان شده بود، طوریكه هر کس به دنبال علم بود پا به این سرزمین می گذاشت .اما در اروپا شرایط متفاوت بود. درآن زمان در اروپا نقاط بیمارستانی کمی وجود داشت و شیوه درمانی علمی چندان مرسوم نبود، در حالیکه در قلمرو اسلام بیمارستانهایی مجهز به بخش‌های مختلف با تخصصهای مختلف وجودداشت
اسلاید 5 :
همچنین آورده‌اند كه بیمارستانها دارا ی كتابخانه ، سالن تدریس وداروخانه بطور مجزا بوده است . در دوران پیش از رنسانس كه اروپا تحت فرمان كلیسا اداره می شد اروپائیان كار ی نمی کردند مگر با انگیزه های دینی و خرافات برگرفته از دین مسیحیت، طوریکه در درمان بیماریها نیز فقط به دعا درمانی می پرداختند. با فتح شهرهای مسلمانان توسط مسیحیان ،آثار علم وفن آوری و تمدن مسلمین در این شهرها موجب تعجب اروپائیان شد که از جملهِ این شهرها بیت المقدس بود . این مسائل موجب زمینه سازی "انقلاب رنسانس" در اروپا شد .در طی دوران رنسانس كتابهای دانشمندان مسلمان به زبانهای اروپائی ترجمه شدند و این روند باعث پیشرفت اروپایی ها شد. گفته می شود که در زمینه طب ، پس از انجیل كتاب " قانون در طب" ابن سینا متداول ترین كتاب در اروپا شد و طب ابن سینا برای مدت ها دراروپا تدریس می شد . در این دوران بود که مسلمانان دچار جنگهای داخلی و حكمفرمائی حكام نالایق وسیاستهای استعماری دولتهای اروپائی شدند و بتدریج از علوم دور ماندند
اسلاید 6 :
- یعد از رنسانس اروپائی ها به دنبال این بودند که خود را از شرمندگی تقلید دانش از مسلمانان خارج کنند و بنابراین تلاشهای بسیاری انجام دادند.برخی از آنان براندازی سنتهای عربی را پیشهِ خود کردند . گفته می شود که شخصی به نام "پاراسلس" ( 1541-1493 میلادی ) كه كیمیاگری از سرزمین سوئیس بود شروع به تدرس پزشکی در" دانشگاه بال" سوئیس كرد و در روز شروع استادی خود كتاب "قانون" را در آتش سوزاند واین گونه فریاد كشید : "با كمال بی باكی به شما می گویم كه موهای پشت گردن من بیش از كلیه دانشمندان شما معلومات دارد . تكمه ای در كفش من از ابن سینا خردمندتر است وریش من از آكادمی شما تجربه بیشتری دارد و...وسپس روبه پزشكان حاضر در جلسه كرد وگفت : كلید اصلی پزشكی وبه ویژه درمان شناسی قبل از هر چیز در كمیاگری است ... این حالت خودباوری او توسط اطباء اروپایی مورد تأیید قرا رفت وبه این ترتیب مسیر طب تغییر یافت واز داروهای طبیعی به سمت داروهای شیمیایی انتقال یافت" (6). با این حال داروهای شیمیایی نیز جایگاه خاص خود را در طب سنتی داشتند وبه آنها عناوینی مثل داروها "ذوالخاصیت" ( یعنی داروهایی كه در هر مزاجی وبا هر طبعی یك كار مشخص ومعین را انجام می دهند ) داده شده است .
اسلاید 7 :
گندی شاپورنقشی مهم در تاریخ طب ایران داشته است. کفته می شود که تاسيس اوليهِ این شهر به دوران قبل از تاريخ و زمان ورود قوم آريايي ها برمی گردد وبعدها به‌وسیلهِ "شاپور" تجديد بنا شده است. هدف اوليه وی از اين تجديد بنا ايجاد محلی براي استقرار اسيران رومي و يوناني و استفاده از تخصص هاي آنان بود.(7)
در واقع آنچه باعث پیشرفت این شهر شد تمایل شديد پادشاهان ساساني به جمع آوري بخش‌هاي پراكنده اوستا و مطالب ديني زرتشتي بود. قسمت عمده اوستا كه بيشترشامل بخش های علمي آن بود، با حمله اسكندر و پس از آن بي مهري و كم توجهي پارتيان ، پراكنده شده بود ، كريستين سن، مورخ مشهور تاريخ ساسانيان در اين باب چنين مي گويد:
«كتب مذهبي اوستايي در اثر بقاي كيش زرتشتي در دوران تاريك غلبه اسكندر و سالهاي بعد از آن ، همچنان محفوظ مانده بود ، ولي آثار اوستايي در زمينه هاي غير ديني مانند طب ، نجوم ، جغرافيا و فنون به طور عمده به هندوستان ، يونان و كشورهاي ديگر پراكنده شده بود.اكنون جمع آوري مجدد اين آثار وجهه همت شاپور قرار گرفت و دستورات لازم درباره آن صادر گرديد. ظاهراً در اين دوره در ريشهر ، ناحيه اي در شوش هياتي از نويسندگان تاسيس شد كه كارشان ثبت مطالب مربوط به نجوم و علوم سري به زبان مخصوص و شايد با علامات رمزي به نام گشتك بود . . . » (8)
اسلاید 8 :
مهاجرت علماي نستوري عامل دیگری بود كه باعث پيشرفت علوم قديم در گندي شاپور شد .دلیل مهاجرت علماي نستوري این بود که آنان در شهر الرها تحت فشار شدید بودند. شهر الرها يا ادسا به دليل موقعيت سوق الجيشي و مهمش همواره مورد توجه دانشمندان يوناني و ايراني قرار داشت و مدرسه معروفي به همين نام در آنجا ساخته شده بود.الرها يك شهر كاملا يوناني بوده و به دليل نفوذ فراوان كليسا و علماي مسيحي بخصوص پاپ سايه اي از تعصب مذهبي بر آن گسترده شده بود و اين درست برخلاف گندي شاپور بود كه از هر تعصبي فارغ و آزاد بوده و محدوديتي براي دانشمندان نداشت.(9)
اسلاید 9 :
در واقع از دلايل مهم چنين مهاجرتي آزادي مذهبی ، صلح وآرامش شهر گندي شاپور بود. يك قرن امنيت كه نتیجهِ پایان جنگهاي بين ايران و روم بود باعث شد كه تدريس علوم و بویژه طب به روال عادي برگردد واین گونه بود که علوم يوناني با مهاجرين شهر الرها به ايران آمد. شدت تاثير پذيري از علوم یونانی به حدي بود كه مدرسه گندي شاپور كاملا تحت نظر علماي نستوري اداره مي شد.سيريل الگود دراين باره عنوان می کند: «هنگاميكه شاپور بر تخت سلطنت نشست شهر را وسعت داد و تاسيس دانشگاه نيز در آن شهر به وي نسبت داده شده است تصور مي شود اين دانشگاه تحت نظر اولياي كليساي نستوري اداره مي شده زيرا پزشكان و روحانيون موظف بودند هر روز پيش از آغاز خدمت روزانه در مراسم دعاي صبحگاهي شركت جويند » (10)
اسلاید 10 :
- از سير تحولات مدرسه گندي شاپور در بقيه دوران حكومت ساسانيان اطلاع چنداني در دست نیست ولی گفته می شود که پزشكان متبحري از اين مدرسه به اطراف كشور و حتي كشورهاي همجوار گسيل مي شده اند كه نام برخي از آنان در آثار بزرگاني چون سعدي ، جاودانه گشته است. (11) زمانی که اعراب به ايران حمله کردند این مدرسه در اوج شکوفایی علمي خود بود. در سال 636 ميلادي گندی شاپور به سپاه اسلام تسليم شد ، ولي خوشبختانه شهرت دانشگاه باعث شد كه از گزند حوادث مصون بماند و همچنان به عنوان مرکز پزشكي قديم و علوم يوناني نمایان باشد.بعدها با مهاجرت اساتيد آن به بغداد كم كم از شهرت و آوازهِ این شهر کاسته شد و بغداد جاي آنرا گرفت
