بخشی از مقاله
چکیده
از آنجا که فرسایش پدیده ای است که موجب از بین رفتن خاک می شود و به موجب آن ذرات خاک توسط عامـل آب یا باد از توده خاک جدا شده و به مکان دیگر منتقل می گردند، از اینرو مخـرب تـرین عامـل از بـین رفـتن خـاک محسوب می شود و لذا ضرورت دارد اقدام به حفاظت خاک و مبارزه با فرسایش شـود. شـناخت و بررسـی سـاز و کـار فرسایشی و به دیگر سخن مطالعه کمی و کیفی فرسایش در حوزه های آبخیز کشور و جلوگیری از به هدر رفـتن یکـی از غنی ترین منابع طبیعی کشور یعنی خاک و مبارزه با این فرآیند کمال اهمیـت را دارد. در ایـن تحقیـق فرسـایش و رسوب حوضه از نظر کیفی و کمی با استفاده از روش MPSIAC در محیط GIS مـورد محاسـبه قـرار گرفتـه اسـت. در تحقیق صورت گرفته ابتدا حوزه آبخیز مورد مطالعه به 3 زیر حوضه تقسیم شد و مطابق روش ژئومورفولـوژی هـر زیـر حوضه به واحدهای کاری تقسیم شد. در نهایت میزان رسوب تولیدی حوضه 62026/5 تن در سال و میزان فرسـایش حوضه 117189/3 تن در سال برآورد گردید.
واژگان کلیدی: - GIS - MPSIAC فرسایش خاک- رسوبدهی
-1 مقدمه
قوام و دوام و رشد ملتها در طول تاریخ همیشه بستگی به ثروتهای ملی و خدادادی آنها داشـته و عطـیمتـرین ایـن نعمـت الهـی، آبهای فراوان و خاکهای حاصلخیز و به تبع آن جنگلهای سرسبز و مراتع و اراضی بارور بوده است که مبدأ و منشاء آبادانی و خودکفـائی و استقلال آنها شمرده میشود. گسترش بخش کشاورزی و اولویت دادن به آن و سپس افزودن به تولیدات ایـن بخـش بعنـوان یکـی از راههای متعادل ساختن رشد جمعیت در جوامع بشری و تولید مواد غذایی جهت رفع نیازهای روزانه انسان محسـوب مـیگـردد. رکـن
Archvie of SID
اساسی کشت و کار در اراضی کشاورزی وجود دو عامل عمده خاک و آب میباشد.عاملی که وجود آب و خـاک را بـه خطـر مـی انـدازد فرسایش است که همواره برای از بین بردن آنها عمل می کند به همین جهت است که مبارزه بافرسایش خـاک در سـطح جهـان مـورد توجه قرار گرفته است . بطور کلی فرسایش یک پدیده اجتناب ناپذیر بوده نمیتوان آنرا کاملاً از بین برد ولی فعالیتهای انسان میتوانـد آن را تشدید ویا کاهش دهد.مطالعات فرسایش بطور عام شامل فرآیندهای فرسایش، حمل، رسوبگذاری وتحکیم رسوبات می باشد این فرآیند طبیعی که درطول دوره های زمین شناسی اتفاق افتاده، تأثیر بسزایی در شکل حاضر زمین داشته است.تخریب خاک وخسـارت ناشی از آن بسیارمتنوع و وسیع میباشد و انواع آن به کمیت وکیفیت خاک فرسایش یافته بستگی دارد.علم فرسایش، دانشی اسـت کـه امکان درک دلایل اصلی تخریب و خسارت ناشی آن ،فرآیندهای رسوب و تعیین منبع اصلی این مواد و تعیین راه حلهای مناسب بـرای تقلیل و یا جلوگیری از این زیانها را میدهد.
باتوجه به مواردفوق وبه منظور کاهش مشکلات حوزه های آبخیز از نقطه نظر مسائل سیل وکم آبی، فرسایش ورسوب ،کـاهش قابلیـت تولیداراضی بتوان بامطالعه دقیق حوزههای آبخیز و بویژه حوضه چم آسیاب در جهـت تعیـین منـاطق حسـاس بـا فرسـایش همچنـین شناسایی پتانسیل ها وبکارگیری شیوه ها وراهنمای کنترل فرسایش و رسوب در حوزه مذکور گام مؤثری در جهت حفظ سـرمایههـای ارزشمند آب و خاک برداشت .
حوزه آبخیز چم آسیاب با مساحت 8231.67 هکتار در اسـتان خوزسـتان و در شـمال شهرسـتان مسجدسـلیمان قرارگرفتـه، از نظـر موقعیـــت جغرافیـــایی بـــین 2.8 ، 10 ، 49 تـــا 19.7 ، 18 ، 49 طـــول شـــرقی و 26 ، 05 ، 31 تـــا
57.5 ، 58 ، 32 عرض شمالی واقع شده است.
شهر وروستاهای مهم در حوزه عبارتند از: شهر مسجد سلیمان، روستاهای آب بهار 1، خانی آباد، صفر آباد، چـم آسـیاب، آب انجیـرک سفلی، سیف آباد، مراد آباد، حسن آباد، آبیدشت، زمان آباد. محیط حوزه 71.1 کیلومتر و حداکثر ارتفاع حوزه 762 متر در غرب حـوزه و حداقل ارتفاع حوزه 197 متر از سطح تراز دریا میباشد.
نقشه شماره (1) موقعیت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
Archvie of SID
-2 روش تحقیق
-1-2 جمعآوری اطلاعات و نقشههای مورد نیاز
در این بخش اقدام به جمع آوری اطلاعات مورد نیاز برای دستیابی به وضعیت فرسایش و رسوب در سطح حوضه مطالعاتی به شرح زیر گردید:
جمعآوری آمار و اطلاعات رسوب اندازهگیری شده در ایستگاههای هیدرومتری حوضه مطالعاتی و مناطق اطراف.
جمعآوری آمار و اطلاعات سایر بخشهای مطالعاتی، مورد نیاز در بخش فرسایش و رسوب شامل فیزیوگرافی، هواشناسی، هیدرولوژی، خاکشناسی، زمینشناسی، ژئومرفولوژی، پوشش گیاهی و اقتصادی و اجتماعی.
