بخشی از مقاله
چکیده
بطورکلی روشهای تجربی متعددی بمنظور ارزیابی فرسایش خاک و تولید رسوب در یک حوزه آبخیز ارائه شده است. این تحقیق در یک حوزه نسبتاً کوهستانی با میانگین بارندگی در حدود 500 میلیمتر و میانگین ارتفاع از سطح دریا برابر 1900 متر انجام شده است. از میان روشهای موجود یک روش مناسب که قابلیت کاربردی بیشتری دارد مورد استفاده قرار گرفته است. داده های به دست آمده از حوزه، به روش PSIAC اصلاح شده بررسی شده است، چرا که در مقایسه با سایر روشها بیشترین عامل مؤثر در فرسایش خاک جهت محاسبه فرسایش ویژه و تولید رسوب را در خود جای داده است.
انواع مختلف فرسایشها را با استفاده از این روش می توان شناسایی و بصورت کمی میزان کاهش تولید رسوب را بعد از اجرای برنامه های کنترل فرسایش خاک و کاهش رسوبزائی محاسبه کرد. در روش بکار رفته اثر و نقش عامل مهم و مؤثر در فرسایش خاک و تولیدرسوب در حوزه آبخیز موردنظربررسی شده است که عبارتند از : -1 زمین شناسی سطحی2 خاک -3 آب و هوا -4 رواناب -5 پستی و بلندی -6پوشش سطحی زمین -7 استفاده اززمین -8 وضعیت فرسایش خاک در سطح حوزه آبخیز -9 فرسایش رودخانه ای و حمل رسوب.
وازه های کلیدی: فرسایش- حوزه آبخیز- رسوب- روش پسیاک- خاک – بارندگی- دالاهو
مقدمه
چنانچه در یک حوزه آبخیز آمار مربوط به دبی آب و رسوب به اندازه کافی وجود داشته باشد محاسبه حجم کل رسوبدهی سالیانه با استفاده از روشهای آماری قابل محاسبه است، اما در جائی که آمار در حداقل باشد روشهای تجربی مناسب جهت برآورد شدت فرسایش خاک و تولید رسوب کاربرد بهتری دارند اولین تحقیقات علمی در زمینه فرسایش خاک در بین سالهای 1877و 1895 توسط دلنی2 دانشمند برجسته آلمانی به عمل آمد. نخستین آزمایش کمی در مورد فرسایش خاک نیز در سال 1915 در ایالت یوتای آمریکا انجام شد.
اولین گزارش علمی در خصوص فرسایش خاک و لزوم حفاظت آب و خاک در ایران در سال 1327 توسط دو کارشناس فائو به زبان انگلیسی منتشر شد در سال 1339 در منطقه سیراچان که قسمتی از حوزه آبخیز سد کرج است توسط متخصصین ایرانی با همکاری گروهی از کارشناسان فائو تحقیقاتی درخصوص حفاظت خاک صورت گرفت و نتیجه تحقیقات نیز منتشر گردید.
درسال 1346 بخش حفاظت آب و خاک در مؤسسه خاکشناسی دایر و بتدریج 5 ایستگاه حفاظت آب و خاک درسراسر ایران تاسیس گردید که مهمترین هدف آنها ذخیره رطوبت در دیمزارها بوده است روشهائی که در مورد مطالعه فرسایش و محاسبه رسوب در سطح یک حوزه تا کنون به کار رفته است به صورت کیفی مقدار فرسایش و رسوبزائی را به دست داده اند که بطور خلاصه اهم آنها را می توان به شرح زیر بیان کرد.
روش مدل سازی -2 روش -3 EPM روش -4 FAO روش -5 Fournier روش -6 USLE روش مدل هیدرولوژیکی -7 روش مسگریو. با توجه به اینکه در این منطقه آمار کافی وجود نداشته و از نظر کشاورزی و دامداری نیز از اهمیت ویژه ای برخوردار است، لذا با استفاده از روشهای تجربی جهت اجرای برنامه های حفاظت آب و خاک میتوان به هدف مورد نظر که در واقع همان شناسائی انواع فرسایش در منطقه، محاسبه حجم کل میزان تولید رسوب سالانه و تعیین مهمترین عامل در فرسایش خاک است رسید. بر این اساس این تحقیق در قسمتی از حوزه آبخیز شهرستان دالاهو در استان کرمانشاه با مساحت 630 هکتار و با موقعیت، طول جغرافیائی شمالی و عرض جغرافیائی انجام شده است.
روش اجرای تحقیق
در سال 1968 میلادی توسط کمیته مدیریت منابع آب در آمریکا این روش برای محاسبه شدت فرسایش خاک و تولید رسوب در مناطق خشک و نیمه خشک ارائه شده است. برای اولین بار در ایران 1352 در حوزه آبخیز سد دز استفاده شد. این روش در مقایسه با سایر روشهای تجربی موجود بیشترین عامل موثر در فرسایش خاک برای محاسبه فرسایش ویژه و تولید رسوب را در نظر گرفته است.
