بخشی از مقاله
جعل اسکناس
برای دانستن زمان اولین جعل اسکناس، شاید احتیاجی به مراجعه به تاریخ نباشد. با قطعیت می‌شود حدس زد کار جاعلان پول از همان موقع چاپ اولین اسکناسها در چین شروع شده.
هر چه به زمان حال نزدیک‌تر بشویم، نقش دانش و فناوری در داستان پلیسی جعل و ضدجعل پررنگ‌تر می‌شود. دولتها می‌خواهند اسکناسها را طوری طراحی و چاپ کنند که کپی‌‌برداری غیرقانونی از آنها هر چه سخت‌تر باشد و جاعلها هم همیشه دنبال روشهایی برای تقلید از تکنیک‌های جدید هستند.
طبیعی است که دلار آمریکا به‌عنوان رایج‌ترین پول دنیا، بیشتر از هر پول دیگری در معرض جعل در سراسر دنیا باشد. به همین دلیل، خزانه‌داری آمریکا هرچند سال یک بار، تغییراتی در اسکناسهای دلار ایجاد می‌کند. در این شماره، برای آشنایی با آخرین روش‌های جلوگیری از جعل پول، نگاهی داریم به نکات ایمنی به‌کار رفته در طراحی و چاپ ۱۰۰دلاری‌های جدید- که تا چند ماه آینده وارد معاملات مالی خواهند شد- به‌همراه نقل‌قول‌هایی از ویکتور دنیس؛ یک جاعل حرفه‌ای که یک بار به خاطر جعل ۱۵میلیون دلار به زندان افتاده است.
مرکب با رنگ متغیر
رنگ مرکبی که اسکناسهای ۱۰۰دلاری فعلی با آن چاپ می‌شوند، بسته به زاویه‌ای که به آن نگاه می‌کنیم، بین سبز تیره تا سیاه تغییر می‌کند. درآوردن این خاصیت برای جاعلان باسابقه، کار سختی نیست؛ کمی glitter (دانه‌های رنگی براق) را در آسیاب برقی خوب آسیاب کنید تا کاملا پودر بشود، بعد آن را با لاک الکل قاتی کنید و روی اسکناس‌تان بپاشید.
به چشم افراد معمولی، تغییر رنگ ایجاد شده به این روش با حالت اصلی فرقی ندارد.
در اسکناسهای جدید، قرار است برای چاپ تصاویر و نوشته‌ها از مرکب‌های «متامتریک» استفاده بشود. این مرکب‌ها هم تغییر رنگ می‌دهند، منتها در اینجا تغییر رنگ وابسته به طول موج نوری است که به سطح مرکب می‌خورد و دیگر ربطی به زاویه دید ندارد؛ مثلا می‌شود مرکب متامتریکی ساخت که در نور روز نامرئی باشد اما در مقابل نور لامپ‌های معمولی قابل دیدن بشود.
نقش زمینه کاغذ
تهیه کاغذ مناسب برای جعل اسکناس، از بخش‌های دشوار کار جاعلان پول است اما در مورد ۱۰۰دلاری، قضیه کمی فرق می‌کند؛ نقش زمینه کاغذ و نخ اسکناسهای ۵ دلاری و ۱۰۰دلاری، دقیقا مشابه و در یک جا هستند؛ بنابراین «اگر نوشته‌های روی ۵ دلاری را پاک کنید، با کاغذ آن می‌توانید ۱۰۰دلاری بزنید».
قبل از انتشار گسترده۱۰۰دلاری‌های جدید، قرار است ۵ دلاری‌های جدید وارد مبادلات پولی بشوند که نقش زمینه کاغذ آنها هم به‌طور محسوسی بزرگ‌تر است و هم در جای دیگری کار نشده. همچنین ممکن است در خمیر کاغذ اسکناسهای جدید از رشته‌هایی استفاده شود که در زیر نور ماورای‌بنفش براق بشوند.
تصاویر پردردسر
همیشه یکی از دردسرهای اصلی جاعلان اسکناس، بازسازی دقیق عکس‌ها و تصاویری بوده که روی برگه‌های پول چاپ می‌شوند. امروزه بازار پر است از اسکنرهای بسیار دقیق و پرینترهای باکیفیت که با آنها کپی‌ها دقیقا برابر اصل شده‌اند؛ «خرابی‌های تصویر را می‌توانید با فتوشاپ درست کنید. شماره سریال اسکناسها را هم می‌شود عینا کپی کرد و چسباند».
در طراحی اسکناسهای جدید، تصاویر ویژه‌ای وجود دارد که اسکنرها و نر‌م‌افزارهای گرافیکی به آنها حساس هستند و روی آنها کاری انجام نمی‌دهند. همچنین در این اسکناسها از الگوهای چندلایه و برجسته- مثلا در همان بخشی که منحنی‌های درهم‌رفته صورت بنجامین فرانکلین را می‌سازند- استفاده شده. این الگوها به‌قدری ظریف و دارای جزئیات هستند که کپی کردن آنها با پرینترهای دیجیتال موجود در بازار ممکن نیست.
نوشته‌های بسیار بسیار ریز
استفاده از نوشته‌های بسیار ریز- آن‌قدر ریز که توسط اسکنرها و دستگاه‌های کپی قابل تشخیص و کپی نباشد- از راهکارهای قدیمی برای جلوگیری از جعل است اما جاعلان بااراده، برای این مشکل هم راه‌‌حل‌هایی پیدا کرده‌اند؛ «من با یک قلم راپید می‌توانم خطی نازک‌تر از موی انسان را به‌دقت کپی کنم».
در اسکناسهای جدید، نوشته‌های ریز را روی بخش‌هایی می‌گذارند که در آنها سایر روش‌های ضدجعل مثل نقش کاغذ و برجستگی هم به‌کار رفته. این مسئله کار را برای جاعلان اساسا مشکل می‌کند. خود آنها هم تایید می‌کنند که تقلید همزمان مخلوط چند روش امنیتی بعضی وقت‌ها غیرممکن می‌شود.
نخ‌های امنیتی
در کاغذهای ۱۰۰دلاری فعلی که در سال۱۹۹۶ به گردش افتادند، نخی وجود دارد که روی آن «USA 100» حک شده. جاعلان می‌دانند این یکی را هم چطور شبیه‌سازی کنند؛ «حرف‌ها را روی یک کاغذ شفاف به اندازه نخ اسکناس پرینت بگیرید و بعد نخ را بین ۲ برگه کاغذ چینی(شفاف) بگذارید».
نخ طراحی‌شده برای اسکناسهای جدید دارای ۶۵۰هزار برجستگی ریز شیشه‌ای است که به آنها ریزعدسی می‌گویند. این شیشه‌خرده‌های روی یک نوار چند میلی‌متری روی سطح اسکناس قرار می‌گیرند. وقتی نور به این باند شیشه‌ای می‌تابد، تصویر نوشته‌های ریز روی نخ با گرداندن اسکناس حرکت می‌کند. جعل این توهم تقریبا غیرممکن است.
قواعد جدید مبارزه با جعل
سیر دیجیتالی‌شدن در ۲۰-۱۰ سال اخیر تقریبا بر تمام قسمت‌های زندگی فردی و اجتماعی آدم‌ها تاثیر گذاشته؛ حتی بر حوزه وسیع جرم و جنایت. یکی از خلافکاری‌‌های قدیمی که از موج دیجیتالی‌شدن بیشترین استفاده‌ها را کرده، دایره جعل پول و اسناد بهادار است. امروزه می‌شود انواع و اقسام اسکنرهای دقیق و پرینترهای لیزری را به‌وفور و با قیمت ارزان از هر بازار رایانه‌ای تهیه کرد. رونـد پیشـرفت فناوری دستگاه‌هـای تصویربرداری و بازتولید دیجیتالی، به‌قدری سریع شده که دولتها و دست‌اندرکاران نشر اسکناس متقاعد شده‌اند که باید تحولی اساسی در زمینه روش‌های جلوگیری از جعل به‌وجود آورد.
چند سال پیش در آمریکا به درخواست وزارت خزانه‌داری، کمیته‌ای از دانشمندان برجسته برای بررسی این موضوع تشکیل شد. جالب اینکه این گروه شامل متخصصان رشته‌هایی مانند علم مواد و اپتیک بود چون مسئله اصلی در طراحی پول‌های جدید- برخلاف گذشته- دیگر چاپ و کیفیت آن نیست؛ حالا دیگر مهم، موادی هستند که در ساخت اسکناس به‌کار می‌روند.
کمیته مذکور بعد از تحقیقات مفصل، گزارش کاملی را منتشر کرد که در آن ضمن بررسی وضعیت فعلی کار جاعلان، راهکارهایی برای مبارزه با جعل در آینده پیشنهاد شده بود. از بسیاری از این پیشنهادها در طراحی و چاپ ۱۰۰دلاری جدید (مطلب اصلی صفحه را ببینید) استفاده شده است. اما شاید مهم‌ترین بخش این گزارش، نه روش‌های عملی پیشنهادی آن بلکه قواعدی است که در طراحی روش‌ها باید آنها را رعایت کرد.
به جز ارزانی و دوام، یکی از قواعد اصلی این است که روش‌های جدید ضدجعل باید به گونه‌ای باشند که تشخیص آن برای هر فردی ممکن باشد یا دقیق‌تر بگوییم، اسکناس باید با کسی که می‌خواهد اصلی یا جعلی بودن آن را بفهمد، ارتباط برقرار کند؛ یعنی مثلا با فشار دادن یا خم کردن قسمتی از برگه اسکناس، اتفاقی بیفتد که کاملا قابل درک باشد (یک پیشنهاد فانتزی و جالب در این زمینه این بود که در بخشی از اسکناس، سلول‌های کوچک پیزوالکتریک کار گذاشته شود. با فشار دادن این سلول‌ها، جریان الکتریکی مختصری ایجاد می‌شود. این جریان می‌تواند چراغ‌‌های ال‌ای‌دی بسیار کوچکی را مثلا در داخل چشم‌های صورت روی اسکناس روشن کند).
از طرف دیگر هم نباید تعداد موارد امنیتی در طراحی اسکناس آن‌قدر زیاد، درهم‌رفته و پیچیده باشد که باعث سردرگمی مصرف‌کننده در تشخیص و تفکیک آنها باشد؛ مانند اتفاقی که درمورد اسکناسهای یورو افتاده است.
ماجرای اولین جعل اسکناس در ایران و سوتی خنده دار جاعل
در اوایل پیدایش اسکناس در ایران، صرفاً بانک شاهی که شعباتی در مشهد، تهران، اصفهان، تبریز و شیراز داشت، اقدام به انتشار این نوع پول می‌کرد. بنابراین هر بانک با توجه به منطقه فعالیت خود، اسکناس منتشر می‌کرد و این اسکناسها صرفاً در منطقه تحت پوشش این بانک قابل استفاده بود.
همین ویژگی باعث شد تا اولین جعل اسکناس در ایران با شکست مواجه شود. این اقدام که در تاریخ 1292 هجری شمسی توسط میرزا آقا خان اسکناسی صورت گرفت، با یک اشتباه کوچک باعث گرفتار شدن جاعل شد!
این جاعل حرفه‌ای، هنگام جعل اسکناس دو تومانی در مشهد به جای درج عبارت «قابل پرداخت در مشهد فقط» از عبارت «قابل پرداخت فقط در مشهد» استفاده کرده بود که جابه‌جایی این یک کلمه باعث گرفتار شدنش شد!
روش های تشخیص اسکناس جعلی
فکرش هم آزارم میده…ظرف سه روز سه تا اسکناس جعلی کاسبی کنم!…اگه اینا رو به یه شخص عادی قالب می کردند بحثی نبود ولی برای من زیاد جالب نیست..هر کاری که انجام بدیم هر ماه یه دونه جعلی را باید دشت کنیم. اینم تصویر سه برگ اسکناس موصوف الیه
به میمنت و مبارکی این اتفاق!در این پست علائم و نشونه های اسکناسهای جعلی را نقل قول می کنیم که حداقل این کلاه سر بقیه دوستان را مزین نکنه!
یه چیزی را هم یادتون باشه، اینایی را که الآن میگم مربوط به زمان فعلیه و همون جوری که نکات امنیتی اسکناسها پیشرفت میکنه ، جاعلها هم حرفه ای میشن و هر روز یه قدم جلوتر میان..
شاید رایج‌ترین روشی که اغلب مردم کوچه و بازار برای تشخیص اصل بودن اسکناسها از آن استفاده می‌کنند، بالا نگه داشتن پول‌های کاغذی و تلاش برای دیدن به اصطلاح «نخ اسکناس» است، اما قابل‌توجه این دسته از افراد باید گفت که پول‌های تقلبی هم این نخ‌ها را دارند. پس وقتی که نمی‌شود با این شیوه تشخیص درستی داشت باید سراغ راههای دیگری رفت.
یکی از این راه‌ها تاباندن اشعه ماوراءبنفش به اسکناس است. با این کار، نخ‌های نامرئی امنیتی که به صورت رشته‌های تکه‌تکه در سراسر اسکناس پراکنده شده‌اند، نمایان می‌شود.(نکته اینکه : جدیدا اسکناسها و ایران چکهای جعلی هم مجهز به این امکانات شده اند!)
اگر به اشعه ماوراء بنفش دسترسی ندارید، در بازار ماژیک‌های مخصوص تشخیص اسکناسهای اصل موجود است. خاصیت این ماژیک‌ها این است که تنها روی اسکناسهای تقلبی رنگ پس می‌دهند. فروشندگان این ماژیک‌ها می‌گویند: اگر ماژیکی که در اختیار دارید روی اسکناس‌هایتان نقش ایجاد نکرد، یعنی پول شما اصل است.
اما یک روش ساده و کم‌خرج‌تر نیز وجود دارد. در این روش یک عدد اسکناس و تکه‌ای پارچه سفید موردنیاز است. با کشیدن پارچه روی سطح اسکناس، اگر قلابی نباشد، پارچه به رنگ اسکناس در می‌آید. به این ترتیب اگر مثلا این کار را روی اسکناس دوهزار تومانی انجام دهید پارچه رنگ آبی به خود می‌گیرد. (پارچه باید روی عکس حضرت امام (ره) کشیده شود؛ چون این بخش از اسکناس رنگ پس می‌دهد). نکته دیگر اینکه با وجود رنگی شدن پارچه، اسکناس کمرنگ نخواهد شد.
بانک مرکزی ایران درخصوص مشخصات امنیتی اسکناس و ایران‌چک اعلام کرده است:
مشخصات امنیتی و قابل‌بررسی اسکناس و ایران چک به شما کمک می‌کند تا به راحتی اسکناسهای واقعی را از موارد تقلبی و جعلی آنها تشخیص دهید. در اسکناسهای صادره توسط بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران موارد متعددی از خصوصیات امنیتی وجود دارد که تشخیص آنها با اندکی دقت برای شما آسان خواهد بود. در بیشتر موارد بهتر است به یک خصیصه اکتفا نکنید، بلکه موارد بیشتری را جهت حصول اطمینان بیشتر بررسی نمایید.
بانک مرکزی به صراحت اعلام کرده است: دقت داشته باشید که نگهداری و استفاده از اسکناسهای جعلی پیگرد قانونی دارد.
- چاپ برجسته: تصویر حضرت امام خمینی(ره) در سمت راست با چاپ برجسته.
- واترمارک: طرح تصویر حضرت امام خمینی (ره) در سمت چپ و در خمیره کاغذ (واترمارک) که در مقابل نور از دو طرف قابل‌رویت است و همانند طرح تصویر واترمارک اسکناسهای سری قبل است.
- نخ امنیتی: نخ امنیتی از نوع پلی‌استر با نوشته بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران در درون کاغذ قرار گرفته است که در مقابل تابش اشعه ماوراء بنفش به رنگهای سبز، آبی و قرمز نمایان می‌شود.
- نشانه برجسته برای تشخیص نابینایان: سمت چپ و پایین دو نقطه به صورت برجسته برای سهولت شناسایی این اسکناس توسط عزیزان روشندل در نظر گرفته شده است.
- سیترو: سمت چپ و پایین (سمت راست مشخصه موضوع بند ۴) بخشی از مبلغ اسمی اسکناس به صورت لاتین (۲۰۰۰) چاپ شده که با چاپ قسمت مکمل آن در پشت اسکناس در مقابل نور قابل‌رویت است. (طرح SeeThrough)
- تصویر مخفی: طرح تصویر مخفی در قسمت وسط و پایینی روی کتیبه قهوه‌ای رنگ مبلغ اسمی اسکناس به صورت لاتین (۲۰۰۰) به طور مخفی چاپ شده است که با قرار دادن اسکناس در حالت افقی و در مقابل نور قابل‌رویت است.
- ریزچاپ (میکروپرینت): عبارت «جمهوری اسلامی ایران» در مستطیل‌های کوچک بنفش رنگ در قسمت بالای اسکناس به صورت ریزچاپ (میکروپرینت) درج گردیده است که با ذره‌بین قابل‌رویت است.
- شماره سریال زیر نور ماوراء بنفش: شماره سریال اسکناسها به رنگ قرمز در قسمت پایین سمت راست و بالای سمت چپ با استفاده از مرکب فلورسنت چاپ شده است که زیر نور ماوراءبنفش به رنگ طلایی قابل‌رویت می‌باشد.
- چاپ برجسته: بخش‌هایی از این اسکناس دارای چاپ برجسته می‌باشد که برجستگی این سطوح در مقایسه با چاپ‌های دیگر به سادگی به‌وسیله انگشتان دست قابل‌لمس است.
- فیبرهای نامرئی فلورسنت: استفاده از فیبرهای نامرئی فلورسنت در خمیره کاغذ به رنگهای سبز، آبی، قرمز و زرد در رو و پشت اسکناس که مقابل تابش اشعه ماوراءبنفش قابل‌رویت است.
- مرکب فلورسنت: استفاده از مرکب فلورسنت در بخش اعظم سطح اسکناس و بخشی از پشت اسکناس که در زیر نور ماوراءبنفش به رنگ سبز روشن دیده می‌شود.
- نخ امنیتی: نخ امنیتی این اسکناس از نوع پنجره‌ای با روکش فلزی است و آرم بانک مرکزی نیز در زمینه آن به چشم می‌خورد، این نخ درون خمیره کاغذ می‌باشد و فقط بخش‌هایی از آن در سطح کاغذ نمایان است.
- ریزچاپ برجسته: ریزچاپ برجسته با نوشته «بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران» که با استفاده از وسایل بزرگنمایی (ذره‌بین) به سادگی قابل‌رویت می‌باشد.
- ریزحروف برجسته منفی، مثبت: ریزحروف برجسته جمله «جمهوری اسلامی ایران» به‌صورت مثبت و منفی در طرح گنجانده شده که با استفاده از ذره بین به سادگی قابل‌رویت می‌باشد.
و اما نکات ضروری که جدا از اظهارات بانک مرکزی ،باید حتما در نظر بگیرید:
به برجستگی اسکناس اصلا اعتماد نکنید چون جدیدا با روشهایی اسکناسهای جعلی را تا حدودی برجسته می کنند.
نکات مهمی که می توان در تشخیص اسکناس جعلی از اصلی روی اون مانور داد و تکیه کرد ، دو مورده:
۱: طرح سیترو که در اسکناسها جعلی حرفه ای هم عدم انظباق دو تصویر پشت و روی اسکناس کاملا مشخصه.
۲:میکروپرینت ، که تا این لحظه که بنده در خدمت شما هستم هنوز توسط جاعلان عزیز! حل نشده و با کمی دقت دست اسکناس جعلی رو میشه!به طور مثال در ایران چکهای یک میلیون ریالی در زیر عبارت “بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران” با خط لاتین و بسیار ریز نوشته شده:”۱million” که با ذره بین به طور کاملا قابل خوندنه اما در اسکناسهای جعلی مرکب حروف این کلمه کاملا با هم مخلوط شده و به طور واضح قابل خواندن نیست.
ویژگی های امنیتی اسکناس 20000ریالی چاپ جدید به تفصیل
1- نخ امنيتی
نخ امنيتی اين اسکناس از نوع پنجره ای با روکش فلزی است و آرم بانک مرکزی نيز در زمينه آن به چشم می خورد ، اين نخ درون خميره کاغذ می باشد و فقط بخش هايی از آن در سطح کاغذ نمايان است.
2- ريزچاپ برجسته
ريزچاپ برجسته با نوشته " بانک مرکزی جمهوری اسلامی ايران " که با استفاده از وسايی بزرگ نمايی ( ذره بين ) به سادگی قابل رؤيت می باشد.
3- ريزحروف برجسته منفی، مثبت
ريزحروف برجسته جمله " جمهوری اسلامی ايران " بصورت مثبت و منفی در طرح گنجانده شده که با استفاده از ذره بين به سادگی قابل رؤيت می باشد.
4- نشانه برجسته برای تشخيص نابينايان
علامت مخصوص در گوشه اسکناس بطور برجسته برای شناسايی آن توسط افراد نابينا بصورت سه دايره که به آسانی قابل لمس می باشد.
5- واتر مارک
تصوير حضرت امام (ره) بصورت سه بعدی در خميره کاغذ وجود دارد که برای رؤيت آن بايد اسکناس را در مقابل تابش نور مستقيم قرار داد.
6- طرح زمينه خطی
کليه طرح های زمينه اين اسکناس بصورت خطی و با رنگ های متفاوت می باشد.
7- سيترو
اين قسمت از اسکناس در مقابل نور، نمايشگر عدد 20000 است.
8- ريزمتن برجسته
ريزمتن برجسته عدد 20000 روی گنبد که با ذره بين قابل رؤيت می باشد.
9- چاپ برجسته
بخش هايی از اين اسکناس دارای چاپ برجسته می باشد که برجستگی اين سطوح در مقايسه با چاپ های ديگر به سادگی بوسيله انگشتان دست قابل لمس است.
10- طرح مخفی
با تغيير زاويه اسکناس به نحوی که روی اسکناس بصورت افقی در مقابل چشم قرار گيرد در سمت چپ تصوير حضرت امام (ره) طرح مخفی بصورت عدد 20000 نمايان می گردد.
مرکب فلورسنت
با تابش نور ماورای بنفش به قسمت روی اسکناس :
* رنگ امضاء وزير امور اقتصادی و دارايی و رئيس کل بانک مرکزی از مشکی به سبز فسفری تغيير می نمايد.
* قسمت هايی از طرح متمرکز شده در وسط اسکناس به رنگ فسفری آبی و سبز تغيير می نمايد.
* الياف نامرئی در خميره کاغذ نيز به رنگهای فسفری آبی ، قرمز ، سبز و زرد نمايان خواهند شد.
* رنگ شماره سريال از قرمز به طلايی تغيير خواهد کرد.
با تابش نور ماورای بنفش به قسمت پشت اسکناس :
* بخشهايی از بالای ميدان نقش جهان همچنين خطوط محوطه ميدان و گنبد مسجد به فيروزه ای فسفری تغيير رنگ خواهند داشت.
