بخشی از مقاله
منظور از ماده چیست ؟
هر ماده ای که ( شامل مواد غذایی نمی شود ) بر عملکرد بیولوژیک انسان یا حیوان اثر گذاشته و موجب تغییر خلق ، تفکر و رفتار می گردد ، ماده نامیده می شود . بنابراین می تواند شامل داروها ومواد قانونی یا غیر قانونی نیز باشد .
اعتیاد ، وابستگی به مواد dependence Addict in Substans
در سال 1964 سازمان جهانی بهداشت وابستگی را جایگزین اعتیاد ( Addiction) نمود . چون اعتیاد یک کلمه با بار منفی و جنبه طبی این مشکل را در بر می گیرد . اعتیاد دامنۀ گسترده ای در فرهنگ عمومی پیدا کرد و در خصوص اعتیاد به پول ، کامپیوتر و غیره بکار برده شد . اگر چه کلمه اعتیاد در محافل علمی بکار برده نمی شود اما اساس نور و شیمیایی همۀ آنها مثل اعتیاد به پول ، مواد مخدر ، خوردن ، قمار بازی و غیره یکسان است .
وابستگی به مواد مخدر
به الگوی غیر تطابقی از مصرف مواد که منجر به آسیب بالینی ، دسیترس می گردد و حداقل سه مورد از معیارهای زیر را باید داشته باشد :
1. تحمل : با مصرف مداوم یک مقدار مشخص ، اثر ماده مصرفی کاهش می یابد و برای ایجاد اثر مورد نظر فرد مقدار بیشتری مصرف کند .
2. بروز علائم ترک به دنبال قطع مصرف ماده مورد نظر و یا مصرف ماده برای جلوگیری از بروز علائم ترک .
3. مصرف ماده بیش از مقدار پیش بینی شده و مورد نظر .
4. تمایل به قطع مصرف مصرف یا تلاشهای مکرر و ناموفقتها جهت ترک ماده موردنظر .
5. صرف زمان زیاد جهت بدست آوردن ، مصرف یا رها شدن از اثر آن .
6. افت عملکرد فرد در حوزه های اجتماعی ، شخصی و ارتباطات فرد .
7. ادامه مصرف مواد علیرغم آگاهی از عوارض فیزیکی یا روانی آن .
سوء مصرف مواد
یک الگوی رفتاری غیر تطابقی از مصرف مواد که منجر به آسیب کلینیکی واضح یا دسیتریس واضح می گردد و به صورت یکی یا بیشتر از موارد زیر نمایان می گردد :
1. مصرف مکرر مواد در موقعیتهای خطرناک .
2. بروز مشکلات قانونی ناشی از مصرف مواد مثل بازداشت شدن و درگیری .
3. ادامه مصرف مواد علیرغم بروز مشکلات ناشی از مصرف .
4. مصرف ماده موجب افت عملکرد فرد در حوزه های خانواده ، مدرسه یا کار می گردد ؛ مثل غیبت از مدرسه، محل کار و ناتوانی از انجام وظایف در خانواده .
معیارهای تشخیص مسمومیت ناشی از مواد ( یعنی فرد تحت تأثیر مواد مورد نظر است )
1. بروز علائم برگشت پذیر ناشی از مصرف یک ماده خاص .
2. بروز تغییرات روانی یا رفتاری ناشی از اثر مواد روی سیستم اعصاب مرکزی ، مثل ناپایداری خلق ، اختلال شناختی ، فقدان تمرکز و توجه و مختل شدن بینش و قضاوت .
3. این موارد ناشی از بیماری جسمی نمی باشد .
معیارهای تشخیص سندرم ترک مواد .
1. بروز علائم ناشی از قطع یا کاهش مصرف یک ماده که به مدت طولانی مصرف شده است .
2. این علائم موجب اختلال شدید عملکرد اجتماعی ، کاری یا سایر حوزه ها می گردد .
3. این علائم ناشی از سوء مصرف مواد نمی باشد .
ولع Craving
قبلاً تحت عنوان وابستگی روانی تقسیم بندی می شد . ولع یعنی تمایل شدید جهت تجربه مجدد اثر ماده مورد نظر . این حالت مهمترین عامل عود پس از ترک محسوب می شود .
مصرف مجدد Priming
یعنی تجربه یک ماده که قبلاً مورد مصرف قرار می گرفته است . این حالت موجب می گردد تا فرد ، مصرف خود را به سطح قبلی برساند .
پاداش Reward
هر گونه تحریکی که مغز آن را مثبت تلقی نماید .
حساس شدن Sensitisation
افزایش اثر یک ماده پس از مصرف مکرر آن ماده ، یعنی با مصرف یک ماده اثرات ماده بر فرد بیشتر می گردد .
قرص خلسه Ecstasy
این ماده تحت عناوین قرص آدم Adam و Rave ( بلوا ) و Designer و XTC و MDMA نامیده می شود .
ساختار ماده مورد نظر :
سازندگان مواد مخدر می خواستند ماده ای تولید کنند که هم اثر توهم زاها و هم آمفتامین را داشته باشد و نیاز به ورود این ماده از خارج مرزها نباشد لذا اقدام به تولید این ماده نمودند .
نحوه مصرف :
این ماده به صورت خوراکی ، استنشاقی ( مشامی ) یا تزریقی (I.V) مصرف می گردد جهت ایجاد سرخوشی حدود mg 150 -50 نیاز است . البته مقدار موجود در قرص بسیار متفاوت است . لازم به ذکر است این قرص ها فقط حاوی MDMA نمی باشند بلکه حاوی MDEA ( EVE یا حوا ) ، MDA و PMA نیز ممکن است باشند.
فارماکوکنیتک :
به سرعت از دستگاه گوارش جذب می گردد و طی دو ساعت به اوج اثر خود می رسد . این ماده در کبد توسط CYP-206 متابولیزه می گردد . البته چند سیستم آنزیمی دیگر نیز در این تخریب مؤثر هستند که اهمیت کمی دارند . بنابراین با دوز اولیه تعداد زیادی از این سیستم ها اشباع شده و از عملکرد ساقط می شوند و مقدار زیادی از ماده بر سیستم های فعالتر می رسد که این نیز موجب اشباع زودرس این سیستم ها شده سپس به صورت ناگهانی مقدار زیادی از ماده فوق وارد گردش خون شده و فرد مسموم می شود یا با کوچکترین افزایش دوز ، در معرض جدی مسمومیت قرار می گیرد چون با کاهش عملکرد آنزیمها حتی به مقدار کم ماده بدون تخریب وارد گردش خون می گردد .
خروج ماده از بدن بسیار کند است . اگر چه خروج از خون حدود 8 ساعت است اما خروج کامل از بدن به 5 نیمه عمر نیاز است که حدود 40 ساعت است . این مدت طولانی ، توجیه عوارض طولانی مدت مسمومیت داروی فوق می باشد .
اثرات دارو :
به دو دستۀ حاد و طولانی مدت تقسیم می شود .
اثر حاد : 1. اثرات مطلوب : افزایش درک ، احساس اجتماعی شدن ، بروگرایی ، احساس نزدیکی به مردم ، احساس سرخوشی شدید ، افزایش هوشیاری ، پایداری ، خستگی ناپذیری ، احساس انرژی و به تعویق انداختن خستگی و خواب .
2. اثرات نامطلوب : به دلیل افزایش هوشیاری فرد دچار دندان قروچه ، تکان دادن چانه و بی قراری پاها می گردد . افزایش حرکت عضلات و همچنین اثر این ماده بر سیستم کنترل کنترل دمای بدن منجر به افزایش دمای بدن فرد می گردد . سفتی عضلات ، درد کمر و در اندام تحتانی از شکایات شایع می باشد که طی 3-2 روز پس از مصرف MDMA بروز می نماید . تاری دید ، خشکی دهان ، بی اشتهایی ، کاهش خواب ، سر درد و تهوع از دیگر عوارض این ماده است که در هنگام استفاده از مواد یا پس از مصرف آن بروز می نمایند . هنگامی که فرد تحت تأثیر مواد است ضربان قلب و فشار خون افزایش می یابد .
اما عوارض روانی شامل افزایش گوش به زنگ بودن ، فقدان تمرکز ، پرش افکار و بی خوابی است . توهم ، مسخ شخصیت ، اضطراب و رفتارهای عجیب و بی مهابا مشاهده می گردد . حملات هراس ، دلیریوم و سایکوزهای کوتاه مدت از دیگر عوارض دارو است . این حالت به دنبال خروج مواد از بدن غالباً و نه همیشه برطرف می گردد .
دو روز پس از مصرف مواد عوارض به صورت فقدان تمرکز ، افسردگی ، اضطراب و خستگی بروز می نماید . با وجود همۀ این عوارض فرد اثرات دارو را مثبت ارزیابی می نماید . با تکرار مصرف اثرات منفی بیشتر می گردد .
اثر طولانی مدت :
اثرات روانپزشکی طولانی مدت :
این تخریب نرونی ناشی از سروتونین می تواند موجب بروز اختلالات metal و رفتاری در این افراد هنگام مصرف یا سالها بعد می شود .
• اختلال در قدرت تصمیم گیری ، تحلیل اطلاعات ، حل مسأله و پاسخ دهی منطقی مشاهده می شود .
• Penic حملات پس از رفع اثر دارو .
• بدبینی ، توهم ، مسخ شخصیت ، حملات سایکوز هنگام یا مدت پس از مصرف دارو .
• افسردگی شدید و مقام به درمان که با افکار خودکشی همراه است .
• اختلال حافظه چه کلامی چه بینایی .
عوارض فیزیکی طولانی مدت :
این عوارض هنگام یا مدتها پس از قطع مصرف مشاهده می شود .
• دندان قروچه ، خوردگی دندان و حرکات چانه .
• در عضلات ، اسپاسم و کمر درد .
• در دراز مدت موجب فشار خون و عدم کنترل خوب سیستم خودکار روی ضربان قلب و فشار خون.
عوارض فیزیکی بزرگ :
مسمومیت کبدی : Hepatotoxicity
احتمالاً ناشی از مسیر متابولیسم دارو است که موجب هپاتیت می شود . هپاتیت ایجاد شده مشابه نوع ویروس است . زردی کبد ، بزرگ شدن و دردناکی کبد از دیگر علائم است . افزایش زمان خونریزی و افزایش آنزیمهای کبدی . هپاتیت طی چند روز بعد خودش از بین می رود اما گاهی در مصرف فرمن ممکن است حملات مکرر مشاهده می شود . حملات مکرر هپاتیت در افراد جوان باید شک به مصرف MDMA را برانگیزد .
هپاتیت ممکن است به نوع Fulminalt تبدیل شده و کشنده باشد .
عوارض قلبی عروقی :
اول افزایش فشار خون که با دنبالش پارگی عروق کوچک و خونریزی داخلی ایجاد می گردد . دوم افزایش ضربان قلب که باعث افزایش بار قلب می گردد و در نهایت موجب نارسایی قلب می گردد . در افراد مستعد با اختلال عروق ، احتمال خونریزی درون مخچه بسیار بالاست . از دیگر عوارض خونریزی شبکیه است که ناشی از افزایش فشار خون می باشد .
عوارض مغزی :
به دنبال فعالیت شدید و بهم خوردن نظم سیستم حرارتی بدن ، تعریق افزایش یافته و مقدار زیادی سدیم از دست می رود . با نوشیدن آب توسط فرد میزان سدیم بدن کاهش بیشتری می یابد . بدین ترتیب آب وارد بافتها از حمله مغز می گردد که موجب ادم مغزی می گردد . این وضعیت عارضه دارد ، تشنج و یا افزایش فشار روی ساقه مغز و ایست تنفسی که موجب مرگ می گردد ، تشنج بیشتر مشاهده می گردد .
گرمازدگی ناشی از مسمومیت :
محیط بسته ، فعالیت زیاد ، مشکل سیستم حرارتی ، موجب افزایش شدید دمای بدن می گردد . الگوی مذکور مانند گرما زدگی است .
مرگ و میر ناشی از قرص خلسه :
1. افسرگی و به دنبالش خودکشی .
2. تصادف رانندگی به دلیل رفتارهای پر خطر .
3. خشونتهای خیابانی .
اعتیاد Addiction
تا به حال هیچ دلیلی برای اثبات وابستگی وجود ندارد . بدلیل بروز عوارض ناخوشایند افراد کمی به این ماده وابسته می شوند . بیشترین میزان مصرف در سن نوجوانی و ابتدای جوانی است . مشکل دیگر این است که افراد چند ماده را با هم مصرف می نمایند و مصرف مداوم ندارند .
حشیش Cannabis
این ماده با اسامی ماری جوانا ، بنگ ، Joint خوانده می شود که از رأس گل گیاه شاهدانه استخراج می شود.
این ماده به صورت خوراکی و تدخینی مصرف می شود . به دنبال مصرف تدخینی طی 30 دقیقه ، اثرش به اوج می رسد و طی 4-2 ساعت اثرش از بین می رود . نوع خوراکی اثرش دیرتر ظاهر می گردد.
علائم مسمومیت :
قرمز شدن چشمها ، افزایش ضربان قلب ، افت فشار خون ، خشکی دهان و افزایش اشتها از علائم مسمومیت است . از دیگر علائم حساس شدن به محرکهای بیرونی ، روشنتر دیدن رنگها ، علائم مسخ شخصیت و مسخ واقعیت مشاهده می شود . اختلال حافظه ، اختلال عملکرد موتور ، اختلال در تعادل و افزایش زمان واکنش از علائم شایع می باشند .
علائم وابستگی :
وابستگی فیزیکی مشاهده نمی شود . علائم وابستگی روانی به صورت بی خوابی ، بی قراری ، تحریک پذیری ، بی اشتهایی و تهوع مشاهده می شود .
عوارض :
1. اضطراب : گاهی به صورت حملات هراس ظاهر می گردد که غالباً طی مسمومیت روی می دهد .
2. جنون : در افرادی که حشیش را با دوز بالا و طولانی مدت مصرف کرده اند ظاهر می گردد . این عارضه نادر است .
3. سندرم بی انگیزگی به دنبال مصرف طولانی مدت . این افراد دچار بی انگیزگی می شوند . سرکار حاضر نمی شوند . کم انرژی و بی تفاوت می شوند .
4. عوارضی که به این ماده نسبت داده شده است که هنوز تأیید نشده . این عوارض عبارتند از : نقائص مادرزادی ، اختلال سیستم ایمنی ، اختلال عمل سیستم قاعدگی .
الکل :
مصرف الکل در بسیاری از کشورها غیر قانونی محسوب نمی شود . 45 تا 30% از کسانی که الکل مصرف می کنند یک مشکل مثل خشونت ، غیبت از محل کار ، رانندگی هنگام مستی یا فراموشی را ذکر می نمایند . علل شایع مرگ در این افراد سرطان ، مشکل قلبی ، کبدی و خودکشی است . در 50% موارد آدم کشی ها و 25% موارد خودکشی مصرف الکل وجود دارد . مصرف این ماده با سطح اقتصادی اجتماعی افراد ربطی ندارد و هر چه سطح سواد بالاتر می رود احتمال مصرف بیشتر می گردد . اگر چه مصارف افراطی الکل در افراد کم سواد بیشتر مشاهده می شود 40 تا 30% این افراد دچار افسردگی هستند که در خانمها شایع تر است . 50 تا 25% این افراد دچار یک اختلال اضطرابی هستند که برای درمان
خودشان از الکل استفاده می نمایند . حدود 15 تا 10% این افراد خودکشی می نمایند . عواملی که در افراد الکلیک احتمال خودکشی را افزایش می دهند عبارتند از : خلقی افسرده بیماری جسمی همراه بی کاری و تنها زندگی کردن . در خصوص ایتولوژی این اختلال ، مسائل اجتماعی و فرهنگی مثل زندگی در سربازخانه ها و خوابگاه ها ، نگرش مثبت به این ماده ، فاکتورهای رفتاری و یا دیگری ، وجود اختلالات اضطرابی مطرح می باشد .
