بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
مقدمه
آفتابگردان زراعي گياهي است يكساله كه به فاميل كمپوزيته (مركبه) تعلق دارد. جنس هليانتوس 49 گونه و 19 زيرگونه را شامل مي‌شود كه 12 گونه آن يكساله و 37 گونه آن چند ساله است.
تمام گونه‌هاي بومي نيمكره غربي بوده و با طيف وسيعي از خاستگاه‌هاي متنوع تطابق يافته‌اند.
در طي قرن هيجدهم و نوزدهم بيش از 200 گونه از جنس هليانتوس توسط مولفين مختلف معرفي شد. در اوائل قرن بيستم واتسون به نگارش يك تك‌نگاري جهت معرفي جنس هليانتوس پرداخت. او 108 گونه و از جمله 40 گونه را كه به تازگي طبقه‌بندي شده بودند، ناگذاري نمود.
اسلاید 2 :
تطبيق‌پذيري و ويژگي‌هاي فيزيولوژيك آفتابگردان
وراثت و محيط نظير هر زراعت ديگري در عملكرد آفتابگردان نقش تعيين‌كننده‌اي دارد. وراثت بيش از محيط قابل كنترل است. زيرا وقتي كه رقمي اتخاب مي‌شود، از نظر ژنتيكي تحت كنترل بوده و تثبيت گرديده است، ولي تا حدودي قابل كنترل است. در بسياري از مناطق معتدل جهان، آفتابگردان بيش از هر نوع نباتي ديگر روغن در هكتار توليد مي‌كند. اغلب ارقام زراعي ظرفيت محصول‌دهي بيش از 3000 كيلوگرم در هكتار را دارند. اما متوسط عملكردها در بيشتر مناطق يا كشورهاي مختلف جهان ار 1500 كيلوگرم در هكتار كمتر است. بنابراين آشكار است كه در روش‌هاي جاري توليد، محصيط به حد كافي كنترل نمي‌گردد تا امكان دهد عملكرد به ظرفيت محصول دهي زراعي برسد.
اسلاید 3 :
نور و فتوسنتز
آفتابگردان نياز به نور فراوان دارد. آفتابگردان‌هايي كه در سايه رويانده شدند و 40% نور طبيعي را ديافت داشته‌اند، عملكردشان تا حدود 60% كاهش يافت. برگهاي آفتابگردان نسبت به زاويه تابش خورشيد نورگرايي دارد. متوسط دريافت نور آفتاب در حالت عادي 9% بيشتر از حداكثر دريافت نور در حالت ثابت برگهاست.
زراعت هايي نظير ذرت و سورگوم داراي شدت فتوسنتزي متجاوز ار 50 ميليگرم co2 در هر دسي‌متر مربع در ساعت در شرايط بهينه هستند، ولي برگهاي آفتابگردان شدت متوسط فتوسنتز و يا بالاي خود را در تغييرات وسيعي از حرارت و نور حفظ مي‌كنند.
اسلاید 4 :
حرارت
تحمل به سرما و حرارت‌هاي بالا در تطبيق‌پذيري آفتابگردان با محيط‌هاي مختلف دخالت دارد. دانه آفتابگردان در رطوبت 4 درجه جوانه مي‌زند، ولي حرارت‌هاي حداقل 8 تا 10 درجه براي جوانه‌زدن رضايت‌بخش ضروري است. جوانه‌زدن در حرارت 15 درجه سريعتر از 10 درجه است.
محصولاتي نظير ذرت، سويا با كمترين سرماي پائيزه از ميان مي‌روند، ولي براي آفتابگردان حرارت بايد به كمتر از -2c برسد تا به بوته‌ها آسيب برساند.
اسلاید 5 :
فتوپريود
آفتابگردان غالباً به عنوان يك گياه بي‌تفاوت به طول روز طبقه‌بندي مي‌شود، زيرا در طيف وسيعي از طول روزها گل مي‌دهد. فتوپريود سبب تغييراتي در جوانه انتهايي شده و به جاي تشكيل برگهاي سبز، طبق و اندام‌هاي توليد مثلي تشكيل مي‌گردد. طبعاً واكنش آفتابگردان به فتو پريودهاي مختلف، با تعداد برگ در ساقه تظاهر مي‌كند. متاسفانه اغلب تحقيقات مربوط به فتو پريود هم با اصلاحاتي نظير تعداد روز تا گل كردن يا طول دوره‌هاي مختلف رشد به روز اندازه‌گيري مي‌شود. گرچه اين فواصل زماني ممكن است تحت تاثير فتوپريود هم قرار گيرند، ولي بيشتر متاثر از عوامل محيطي ديگر نظير حرارت، رطوبت خاك و يا حاصلخيزي هستند.
اسلاید 6 :
تحمل به خشكي
آفتابگردان يك گياه بسيار متحمل به خشكي نيست، ولي غالباً درشرايطي كه ساير زراعت‌ها بر اثر خشكي آسيب شديد مي‌بينند، محصول رضايت‌بخش مي‌دهد. ويژگي‌هايي كه به عنوان عامل اين واكنش برشمرده مي‌شوند، عبارت است از سيستم ريشه اصلي متراكم و به شدت منشعب با قدرت گسترش ثانوي و نفوذ به اعماق بيش از دو متر است. بر اساس گزارش برنس ريشه آفتابگردان بيش از ريشه رطوبت خاك را جذب مي‌كند.
در سطوح بالاي تنگناي رطوبت و حتي زماني كه برگ‌ها رشد نمي‌كردند، فتوسنتز آفتابگردان ادامه مي‌يابد، طبعاً دوره‌هاي خشكي ممكن است عملكرد دانه را كاهش ندهد، زيرا رشد گياه به هنگام شب تعرق پائين است، مي‌توان ادامه يابد.
اسلاید 7 :
خاك
آفتابگردان در خاك‌هايي كه بافت آنها از شني تا رسي تغيير مي‌كند، بخوبي مي‌رويد و مانند ذرت، گندم و يا گوجه‌فرنگي به خاك‌هاي حاصلخيز نياز ندارد.
شوري خاك با اصطلاحاتي مانند هدايت الكتريكي آب از خاك اشباع نشان داده مي‌شود. بر پايه تحمل به شوري آفتابگردان كه مقدار ان 2 تا 4 ميلي‌مارس در سانتيمتر تعيين شده است، اين نبات به عنوان گياهي با تحمل كم نسبت به شوري طبقه‌بندي مي‌شود، ولي با اين حال تحمل آن از لوبيا يا سويا بيشتر است. در شوري 12 ميلي‌مارس بر سانتيمتر، درصد روغن 21% كمتر از مقدار روغن دانه بوته‌هاي روئيده در شوري 5/2 ميلي‌مارس مي‌شود، ولي تركيب اسيدهاي چرب با تغيير شوري تغيير نمي‌كند.
اسلاید 8 :
فنولوژي
طول پنج دوره آفتابگردان طي يك بررسي سه ساله بر 6 رقم به قرار زير بوده است:
از كاشت تا جوانه زدن 11 روز
جوانه زدن تا ظهور غنچه 33 روز
از مشاهده غنچه تا بازشدن نخستين رديف گلها 27 روز
از بازشدن نخستين رديف تا آخرين گل 8 روز
و از پايان گل تا رسيدن 30 روز
در اين ميان حرارت يك عامل مهم در تكوين هر يك از مراحل نمو آفتابگردان است. طبعاً براي پيش‌بيني رسيدن به هر يك از مراحل فوق جمع روز ـ درجه، رشد بهتر از جمع روزهاست.
اسلاید 9 :
منابع
.1عرشي، يوسف (ترجمه)، 1367، استفاده از جنس هليانتوس به عنوان منبعي از نوع ژنتيكي براي اصلاح آفتابگردان زراعي، بخش تحقيقات دانه‌هاي روغني، موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر، كرج.
.2عرشي، يوسف، 1363، تعيين درصد خودباروري در ارقام مختلف آفتابگردان، ص 1تا 14، گزارش بررسي‌هاي آفتابگردان درسال 63، موسسه تحقيقات اصلاح و تهيه نهال و بذر، كرج
3.Center, Jack (edi), 1987, Sunflower science and Technology Madison, Visconsin.
4.TREBEA, MARIA & VRANCEANO, A.V, 1988. Ecological Studies on Sunflower Roo system. P.29-33, Heila No, 1989
