بخشی از مقاله
چکیده
برای بررسی تأثیر غلظتهای مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم روی فاکتورهای رشد و نمو و کیفیت گل شاخه بریده ژربرا در کشت هیدروپونیک آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با دو فاکتور شامل غلظت ازت در سه سطح - 180ppm، 210ppm، - 240 ppm و نسبت نیترات به آمونیوم در چهار سطح 100:0 - ، 75:25، 50:50، - 25:75 و با سه تکرار انجام شد. در طول دوره رشد گیاه تعداد گل، قطر گل، طول ساقه گل و قطر ساقه و در پایان دوره رشد مقدار کلروفیل a، کلروفیل b، کلروفیل کل، غلظت فنل برگ، غلظت فنل ساقه، غلظت پرولین برگ اندازگیری شد.
نتایج نشان داد که غلظت ازت بر عملکرد و کیفیت گل ها اثرگذار بوده و این اثرات شامل اثرات مساقیم و غیر مساقیم می باشد. با افزایش غلظت ازت غلظت پرولین، فنل برگ، کلروفیل a و کلروفیل کل در ژربرا به طور معنیداری افزایش یافت و غلظت فنل ساقه به طور معنیداری کاهش یافت و غلظت ازت بر روی سایر پارامترهای مورد مطالعه معنیداری نبود. همچنین با کاهش نسبت نیترات به آمونیوم - افزایش آمونیوم - پرولین، کلروفیل کل، کلروفیل a و طول ساقه در گل ژربرا به طور معنیداری افزایش یافت و فنل برگ، فنل ساقه، به طور معنیداری کاهش یافت و نسبت نیترات به آمونیوم بر روی سایر پارامترهای مورد مطالعه معنیداری نبود. با کاهش نسبت نیترات به آمونیوم طول عمر گل شاخه بریده ژربرا کاهش یافت. عمر ماندگاری گل به نسبتهای مختلف غلظت ازت بستگی دارد، بهترین غلظت برای ماندگاری گل 180 پیپیام میباشد.
واژگان کلیدی: ژربرا، غلظتهای متفاوت ازت، نسبت نیترات به آمونیوم، هیدروپونیک.
-1 مقدمه
بخش تولید گلهای بریدنی، مهمترین بخش در زیر مجموعه گل و گیاهان زینتی است و به طور متوسط سالانه بیش از 800 میلیون شاخه گل بریدنی در ایران تولید می شود. تولید عمده گل بریدنی در کشور، گلایول، رز، میخک، داوودی، مریم، آنتوریوم، لاله، پرنده بهشتی، نرگس، سوسن، مارگریت، ژربرا و آلسترومریا میباشند. از نظر سطح زیرکشت کل گل بریدنی در گلخانه و فضای باز، تهران، استان مرکزی، مازندران و خوزستان به ترتیب مقام اول تا چهارم را دارا میباشند - بینام، . - 1377 ژربرا در بسیاری از کشورها، یکی از رایجترین گلهای بریده و دارای اهمیت زیاد اقتصادی در صنعت گلکاری است. گل شاخه بریده ژربرا یکی از گلهایی است که در چند سال اخیر مورد توجه مصرف کنندهگان قرار گرفته است، بنحوی که طبق آمارهای موجود در سال 2006 میلادی این گل رتبه پنجم را از لحاظ تجارت گل شاخه بریده بخود اختصاص داده است.نیتروژن یکی از عناصر پر مصرف در تغذیه گیاهان است که نقش کلیدی در رشد و عملکرد محصولات دارد. نیتروژن نقش حیاتی در بافتهای گیاهی ایفا میکند. این عنصر یک تا پنج درصد وزن خشک بافتهای گیاهی را تشکیل میدهد - علیزاده و کوچکی، . - 1371 مهمترین عامل محدود کننده رشد گیاهان در کشاورزی کمبود نیتروژن میباشد، زیرا نیاز به این عنصر غذایی بیش از سایر عناصر است - کوچکی و زند، - 1375 و به دو شکل نیترات و آمونیوم توسط ریشه جذب میشود - مارشنر، . - 1995 شکل نیتروژن مصرفی بر جذب سایر کاتیونها و آنیونها اثر میگذارد - سرنا و همکاران، . - 1992 جذب نیتروژن به شکل آمونیوم جذب آنیونها را افزایش و جذب دیگر کاتیونها را کاهش میدهد. نیترات در رشد گل ژربرا تأثیر بسزایی در بافتها و غلظت رنگدانهها دارد - روتستین و کریگ، . - 2005 در تغذیه ژربرا باید سعی نمود از کودهای آمونیومی استفاده ننمود و در صورت استفاده مقدار آن نباید از 50 درصد کل ازت مورد نیاز بیشتر باشد. تحقیقات نشان داده که استفاده از نسبت نیترات به آمونیوم 30:70 باعث افزایش عملکرد و زود گلدهی میشود. حفظ کیفیت گل-های بریده و افزایش طول عمر آن ها به ویژه گلهای شاخه بریده ژربرا که جایگاه خاصی در تجارت گیاهان زینتی دارد از اهمیت خاصی برخوردار است - شفیعی، . - 1390لذا، تحقیق حاضر به منظور دستیابی به هدفهایی از قبیل: بررسی و تعیین بهترین غلظت ازت برای رشد و تغذیه گل شاخه بریده ژربرا، بررسی و تعیین مناسبترین نسبت نیترات به آمونیوم برای رشد و تغذیه گل شاخه بریده ژربرا، بررسی اثر متقابل غلظتهای مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر رشد و تغذیه گل شاخه بریده ژربرا، بررسی اثر متقابل غلظتهای مختلف ازت و نسبت نیترات به آمونیوم بر کیفیت گل شاخه بریده ژربرا صورت گرفت.
-2 مواد و روش ها
این آزمایش در گلخانه تحقیقاتی گروه علوم باغبانی دانشگاه آزاد مهاباد در بهار سال 1390 و در ارتفاع 1350 متر از سطح دریا انجام شد. بررسی های آزمایشگاهی نیز در آزمایشگاههای دانشکده کشاورزی - گروه علوم باغبانی - دانشگاه آزاد اسلامی واحد مهاباد انجام شد.آزمایش به صورت فاکتوریل و در قالب طرح پایه کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. فاکتور اول، نسبت آمونیوم به نیترات - NO3-:NH4+ - در چهار سطح 100 :0 - ، 75: 25، 50: 50 و - 25 : 75 و فاکتور دوم، غلظتهای مختلف نیتروژن در سه سطح 180 - ، 210 و 240 پیپیام - بودند. در مجموع 12 نوع محلول غذایی - تیمار - با سه بر روی گل ژربرا مورد مطالعه قرار گرفت. در این آزمایش از گلدانهای خیاری از جنس پلاستیک، مخصوص کشت گل ژربرا استفاده شد. برای ایجاد زهکش و خروج محلولهای غذایی در ته گلدانها چهار سوراخ تعبیه گردید. گلدانها روی سبدهای پلاستیکی با ارتفاع 30 سانتیمتر از زمین جهت جلوگیری از تماس کف گلدانها با زمین گذاشته شدند. برای تهیه بستر کاشت در این آزمایش از مخلوط کوکوپیت و پرلیت به صورت حجمی 60 - درصد کوکوپیت و 40 درصد پرلیت - استفاده شد. بسترهای ذکر شده پس از اختلاط، درون گلدانهایی با قطر 20 سانتیمتر ریخته شدند. سپس گلدانها با فواصل مشخص نیم متر از هم چیده شدند. در این آزمایش از گیاهچههای وارداتی از شرکت فلوریست1 هلند گل شاخه بریده ژربرا رقم jamesonii hybrid که از بخش گلهای شاخه بریده مجتمع گلخانهای پاکدشت تهیه شده بود استفاده گردید. پس از کاشت گیاهچهها به مدت 10روز با استفاده از یک دوم غلظت محلول غذایی هوگلند با pH= 6/5 و نیترات خالص محلولدهی شدند. پس از طی این مدت، گیاهان با استفاده از محلول غذایی کامل مربوط به هر تیمار محلول دهی شدند. دمای گلخانه در روز 23±3 و در شب 19±3 درجه سانتیگراد و متوسط رطوبت نسبی گلخانه در طول دوره رشد %60 بود. محلول غذایی پایه" هوگلند تغییر یافته" که غلظت عناصر در آن بر اساس پیپیام شامل: فسفر 60 ، پتاسیم 200، کلسیم 150، منیزیم 40، بور 0/5، مس 0/02، آهن 3، منگنز 0/5، مولیبدن 0/01 و روی 0/05، گوگرد از منابع سولفاتها MgSO4 - ، - NH4 - 2SO4 و... - کلرید - - Cl از منابع کلریدی NH4Cl - و - CaCl2 تأمین شده بود - هوگلند و آرنون، - 1950، با رعایت غلظت ثابتی از عناصر چهار نسبت نیترات به آمونیوم 100:0 - - NO3-:NH4+ - ، 75:25، 50:50 و - 25:75 در سه غلظت نیتروژن 180، 210 و 240 میلیگرم در لیتر تهیه شد. با افزودن اسید فسفریک pH محلولهای غذایی در 6/5 تنظیم شد. در این آزمایش از منابع کودی نیترات پتاسیم، نیترات کلسیم، سولفات پتاسیم، سولفات منیزیم، پتاسیم دیهیدروژن فسفات، نیترات سدیم، کلرید کلسیم، سولفات آمونیوم، نیترات آمونیوم، دی آمونیوم مونوهیدروژن فسفات، سولفات منگنز، کلات آهن، سولفات روی، اسید اسکوربیک، سولفات مس و مولیبدات سدیم استفاده شد. سیستم تغذیه و آبیاری مورد استفاده در این آزمایش به طور کاملاً اتوماتیک اجرا شد. بدین ترتیب محلول غذایی پس از تهیه شدن درون تانکهای 52 لیتری ریخته شده و توسط پمپ به صورت قطرهای به پای گیاه درون گلدانها منتقل میشد. با توجه به این که محلول پس از مدتی تمام میشد، به همین دلیل پس از اتمام، محلولهای غذایی مجدداً تهیه و در اختیار گیاه قرار میگرفت . سیستم آبیاری و تغذیه طوری تنظیم شده بود که در زمانهای مشخصی از روز ساعت 5، 8، 11 و 17 در طول روز به مدت 30 ثانیه محلولدهی میشد. در طول دوره رشد، دو بار مقدار بیشتری محلول غذایی به گیاهان داده میشد، به طوری که حدود 100 میلیلیتر آبشویه از هر گلدان خارج شود. پس از آنکه آبشویه در زیرگلدانها جمع میشد آنها را در ظرف مخصوصی ریخته و pH و EC آبشویه هرگلدان اندازهگیری میشد. pH با استفاده از دستگاه pHمتر - pH- meter, 3510 - و EC با استفاده از EC سنج - Jenway 4510 conductivity - اندازهگیری میشد.
-1فاکتورهای رشدی مورد بررسی عبارتنداز:
-1-1تعداد گل در بوته در طول دوره رشد در چند مرحله گلهایی که به طور کامل باز شده بودند برداشت شدند و شمارش گردید.
-1-2اندازه گیری کلروفیل برگ و کارتنوئید برگ و گل بدین منظور 0/25 گرم برگ کاملا توسعه یافته را درون آب مقطر در محیط تاریک هضم، و با آب مقطر به حجم 25 میلی لیتر
رسانده شد. سپس 0/5 میلی لیتر از این محلول را برداشته و با 4/5 میلی لیتر استون %80 مخلوط و در سانتریفوژ با دور 3000 به مدت 10 دقیقه قرار داده شدند. سپس قسمت بالای محلول را برداشته و با دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج های 663 و 645 نانومتر قرائت گردید و میزان کلروفیل b , a و کل محاسبه گردید.
-1-3اندازهگیری فنول برگ و ساقه گل
فنل کل عصاره توسط شناساگر Folin-Ciocalteu سنجش شد - پورمراد و همکاران، 0/5 . - 2006 میلیلیتر عصاره رقیق شده 1 - به - 10 از هر عصاره گیاه یا اسیدگالیک - ترکیب استاندارد فنول - با 5 میلی لیتر شناساگر Folin-Ciocalteu رقیق شده - 1 به - 10 مخلوط گردید. سپس 4 میلیلیتر کربنات سدیم 1 مولار به مخلوط اضافه شد. مخلوطها در دمای اتاق به مدت 15 دقیقه قرار داده شدند. پس از این مدت جذب نمونهها فنول کل توسط دستگاه اسپکتروفتومتر در طول موج 765 نانومتر قرائت شد . مقدار فنول کل در گیاهان مورد مطالعه به صورت معادل میلیگرم اسید گالیک بر گرم وزن خشک بیان شد. نمونهها در سه تکرار بررسی شدند.
مراحل ترکیب کردن
4 میلی لیتر کربنات سدیم 1 مولار برای هر تکرار - یک لوله آزمایش -
5 - 2 میلی لیتر فولین رقیق شده 1 - به - 10 برای هر تکرار - یک لوله آزمایش -
0/ 5 میلی لیتر عصاره رقیق شده 1 - به - 10 برای هر تکرار - یک لوله آزمایش - بلانک1
تمام ترکیبات 4 - میلیلیتر سدیم کربنات 5 + میلیلیتر فولین 0/5 + میلیلیتر حلال عصاره - به غیر از عصاره بلانک را تشکیل میدهد که به جای عصاره از 0/5 میلیلیتر حلال استفاده میکنیم.
