بخشی از مقاله
چکیده:
به منظور اثرات آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد سه ژنوتیپ آفتابگردان در منطقه گرگان، آزمایشی به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوکهای تصادفی در سه تکرار انجام شد. در این آزمایش فاصله ردیف در چهار سطح 50×30، 60×25، 75×20 و 80×19 به عنوان فاکتور اصلی و ژنوتیپ های فرخ، به عنوان فاکتورهای فرعی درنظر گرفته شد. در پایان آزمایش وزن خشک کل، سطح SHF81-90قاسم و برگ، تعداد برگ، قطر ساقه در مرحله گلدهی، ارتفاع نهائی بوته، تعداد دانه در ردیف، تعداد گره، قطر طبق، تعداد دانه در طبق، وزن هزار دانه ، درصد پوست به مغز و عملکرد دانه اندازهگیری شد.
نتایج نشان داد که آرایش کاشت بر کلیه صفات اندازهگیری شده معنی دار بود. اثر رقم نیز بر کلیه صفات معنی دار بود. بر اساس نتایج بدست آمده افزایش آرایش کاشت منجر به افزایش تعداد دانه در ردیف، قطر طبق در مرحله رسیدگی، قطر ساقه در مرحله گلدهی، وزن خشک کل و درصد مغز به پوست و کاهش ارتفاع و سطح برگ و تعداد گره شد.
عملکرد دانه در آرایش کاشت 75×20 سانتی متر نسبت به سایر آرایش کاشتهای مورد مطالعه برتری معنی داری را نشان داد و بیشترین میزان عملکرد رقم قاسم تحت الگوی کاشت 75×20 سانتی متر بدست آمد. به نظر میرسد رقم قاسم نیز با توجه به افزایش وزن خشک اندام هوایی، وزن هزار دانه، تعداد دانه در ردیف، قطر طبق در مرحله رسیدگی و عملکرد دانه در آرایش کاشت 75×20 نسبت به دو ×رقم دیگر مورد مطالعه برتری دارد.
مقدمه:
تعیین مناسب ترین آرایش کشت اقدامی ضروری جهت دستیابی به عملکرد مطلوب می باشد. تراکم های بسیار زیاد بوته موجب افزایش سایه اندازی در درون پوشش گیاهی شده و از طریق ایجاد محدودیت در میزان نوری که به بوته ها می رسد عملکرد و اجزای عملکرد را تحت تاثیر قرار می دهد. و همیشه برای رفع مشکل آفرینی تراکم، پیشنهاد می شود که رقابت بین بوته در سمتی که بیشتر است کاهش داده شود. با استفاده از ارقام زودرس با دوره رشد 100 روز و تراکم ثابت 66600 در تحقیقی نشان داده شد که کاهش فاصله ی بوته ها سبب افزایش رقابت بین بوته ها برای دریافت نور گردید و این امر سبب افزایش ارتفاع بوته ها و همچنین زود رسی گیاه می گردد. کاهش میزان نور دریافتی در مراحل رشد زایشی کاهش عملکرد دانه را نیز به همراه دارد
تحقیقات بر روی تاثیر آرایش کاشت بر عملکرد و اجزای عملکرد هیبرید های سان-36 آفتابگردان با افزایش فاصله ردیف کاشت از 60 به 75 سانتی متر نشان داد تعداد دانه در طبق حدود %5/3 افزایش یافت.
قطر ساقه نیز یکی از صفاتی است که در استحکام ساقه و ورس اهمیت دارد
طی تحقیقاتی که بر روی تاثیر آرایش کاشت - فاصله ردیف در سه سطح 55، 65 و 75 سانتی متر - بر عملکرد و اجزای عملکرد دو رقم آفتابگردان انجام شد بیشترین و کمترین وزن هزار دانه به ترتیب از فاصله ردیف 75 و 55 سانتی متر با 75×20/04 و 66/87 گرم بدست آمد
آفتابگردان در خاکهایی که بافت آنها از شنی تا رسی تغییر میکند به خوبی میروید. این گیاه با داشتن سیستم ریشه اصلی متراکم و به شدت منشعب و قدرت گسترش ثانویهنسبتاً مقاوم به خشکی است. مشروط بر اینکه عمق و ساختمان خاک محدود کنندهی رشد ریشه نباشد. به طوری که حد نهایی تحمل آن به شوری در حدود 4 دسی زیمنس بر متر است.
مواد و روشها:
این آزمایش در 15اردیبهشت سال 1392 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد اسلامی گرگان در خاکی با بافت رسی شنی و pHمعادل 7/8 به اجرا درآمد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار اجرا شد. فاکتورها شامل سه ژنوتیپ آفتابگردان قاسم، فرخ و SHF 81-90 از ارقام جدید اصلاح شده روغنی و چهار آرایش کاشت به شرح: 50×30 سانتی متر، 60×25 سانتی متر، 75×20 سانتی متر و80×19 سانتی متر با تراکم ثابت 66600 بوته در هکتار میباشد.
هر کرت - واحد آزمایشی - شامل 7 ردیف کاشت به طول 5 متر و طول هر تکرار 60 متر و عرض هر تکرار 4 متر بود. بین دو کرت مجاور یک ردیف با فاصله یک متر به صورت نکاشت در نظر گرفته شد. زمین مورد نظر در فروردین 92 شخم عمیق زده شد و در اردیبهشت پس از آماده سازی توسط دیسک، و بر اساس نتایج آزمایش خاک اقدام به مصرف کود نیتروژن به میزان 100 کیلوگرم نیتروژن خالص در هکتار از منبع اوره گردید که یک سوم آن قبل کاشت و بقیه در مرحله 7 تا 6 برگی و هنگام ظهور گل به صورت سرک مورد استفاده قرار گرفت و همچنین 100کیلوگرم در هکتار کود سولفات پتاسیم و سوپرفسفات تریپل در موقع کاشت استفاده شد.
بذرها از مرکز بذر و نهال کرج تهیه شد و با استفاده از ویتاواکس ضدعفونی شد وکاشت بذرها به صورت کپه ای 3 - تا 4 عدد - با فواصل ذکر شده به روش دستی در 15 اردیبهشت انجام شد .آبیاری با دور 10 روزه به صورت جوی و پشته انجام گرفت و کنترل علفهای هرز به صورت دستی انجام شد.
آمار برداری در 5 مرحله به صورت:
10 روز پس از سبز شدن، 25 روز پس از سبز شدن، مرحله ی ظهور گل، مرحله ی تشکیل طبق و مرحله ی بلوغ فیزیولوژی انجام شد. اندازه گیری اجزاء عملکرد در واحد سطح، از دو ردیف وسط هر کرت در بلوغ برداشت تعیین میشود. همچنین ارتفاع بوته، سطح برگ، وزن هزاردانه، درصد پوکی، تعداد دانه در طبق در زمانیکه پشت طبق ها کاملاً قهوه ای شده بود 14 - درصد رطوبت - با احتساب حاشیه اندازه گیری گردید. و نیز جهت تعیین ماده خشک از دستگاه خشک کن - آون - در دمای 75 درجه سانتی گراد به مدت 48 تا 72 ساعت استفاده گردید.
نتایج تجزیه خاک محل اجرای آزمایش
معرفی ارقام مورد استفاده:
فرخ، آفتابگردان هیبرید سینگل کراس زودرس
سال معرفی: زمستان 1388 ؛ طول دوره رویش: 90-100 روز؛ ارتفاع بوته: 155-165 سانتی متر؛ وزن هزار دانه: 55-65 گرم؛ عملکرد دانه: 3/5-4/5 تن در هکتار؛ میزان روغن: 46-48 در صد.
رقم قاسم جهت کاشت درکشت دوم مناطق مختلف کشور
سال معرفی : 1391؛ مشخصات رقم آفتابگردان قاسم: - ALine 1221/1*R-14 - ؛ نوع هیبرید: سینگل کراس؛ ارتفاع بوته: 152سانتیمتر؛ دوره رسیدن فیزیولوژیک: 92 روز؛ وزن هزاردانه : 27/50 گرم؛ درصد روغن: %49/33؛ میانگین عملکرد دانه: 3250 کیلوگرم در هکتار.
نتایج و بحث الف - مراحل مورفولوژی:
طبق جدول آنالیز واریانس مراحل مورفولوژی - جدول - 1، اثر رقم، آرایش کاشت و اثرات متقابل آن بر ارتفاع نهائی بوته، تعداد برگ در مرحله گلدهی، تعداد گره در بوته، قطر ساقه در مرحله گلدهی، قطر طبق در مرحله رسیدگی و وزن خشک کل بیوماس در سطح احتمال یک درصد ، و سطح برگ در مرحله گلدهی در احتمال پنج درصد معنی دار گردید.
مقایسه میانگین داده های آرایش کاشت - جدول - 2 نشان می دهد که در فاصله ردیفهای کشت کمتر 50×30 - و 60×25 سانتی تر - ارتفاع بوته نسبت به فاصله ردیف 75×20 و 80×19 سانتی متر افزایش بیشتری را در همه ارقام مورد مطالعه نشان داد. همچنین بیشترین میزان وزن خشک در ارقام، از فواصل ردیف 75×20 سانتیمتر و کمترین آن از فواصل ردیف 50×30 و 60×25 سانتیمتر بدست آمد که دلیل افزایش ماده خشک کل میتواند این باشد که بوته ها به طور مناسب تری سطح مزراع را پوشش داده و از عوامل محیطی به نحو مطلوب تری استفاده کرده اند و در نتیجه افزایش قطر طبق، تعداد دانه، وزن دانه و وزن خشک افزایش یافت.
در مطالعات فیزیولوژیک، شاخص سطح برگ بعنوان عامل موثر در میزان تولید و ذخیره ماده خشک مورد استفاده قرار میگیرد و هر عاملی که موجب کاهش این شاخص به کمتر از مقدار بهینه آن شود، میزان عملکرد و اجزای عملکرد را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار میدهد .
در بررسی مقایسه میانگینهای اثر برهمکنش فاصله خطوط کاشت با تراکم نشان داد که بیشترین اندازه سطح برگ از فاصله خطوط کاشت 70 سانتی متر با تراکم 6 بوته در مترمربع بدست آمد. با به کار بردن مدیریتهای صحیح زراعی مناسب از قبیل تراکم مناسب و فاصله خطوط کاشت در جهت به حداقل رساندن رقابت گیاهان میتوان حداکثر پوشش سطح سبز رنگ را حفظ نمود.
