بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
قمریّه و قندلیه:
این پنجره ها پوششهایی از سنگ یا گچ مشبک یا چوب خراطی شده با شیشه های رنگین دارند. پنجره های قندلیه به دو صورت بنا می شد: در پنجره های قندلیة ساده ، یک جفت پنجرة مستطیلی با دو آستانة مستوی یا قوسی ، به نام پنجره های دوقلو، در کنارهم ساخته می شدودربالای هریک پنجره ای دایره یا بیضی شکل ، به نام قمریّه ، تعبیه می گردید.
جام خانه:
چون بخش عمده ای از سطوح جانبی اکثر حمام ها داخل زمین بود لذا نور آفتاب از طریق نورگیرهای سقفی و یا پنجره های زیر طاق وارد فظای حمام میشد.
در مواقعی که روشنایی کافی نبود نور داخل حمام توسط چراغ دستی تامین میشد
در پنجره های قندلیة مرکب بیش از دو پنجره ، با قوس یا بدون قوس ، در کنار هم ساخته می شد و در بالای آنها پنجره های دایره ای یا بیضی در دو ردیف ، در ردیف پایین دو پنجره و در ردیف بالا یک یا چند پنجره ، قرار می گرفت . غالباً قمریّه های منفردِ دایره ای شکل ، در دیوار قبله و بالای محراب تعبیه می شد. نمونه ای از این نوع پنجره ها را می توان در دیوارهای مسجد الازهر و مسجد سلطان حسن مشاهده کرد.
¢اينجا سقف حمام است. اينها همان نورگيرهايي هستند كه روشنايي حمام را تأمين مي‌كنند. بعضي از اين گنبدهاي پر از شيشه كه به آنها «جام خانه» مي‌گويند، طوري ساخته مي‌شدند كه قابل جابه‌جا شدن باشند. تا وقتي گرماي حمام بيش از حد تحمل شد، آنها را كنار بكشند و با تخليه بخار و گرما دماي حمام تنظيم شود
اين دايره پر از نور و ترنج تزئيني دورش در بيشتر قسمت‌هاي حمام تكرار شده تا روشنايي و نور حمام را تامين كند
اسلاید 2 :
شباک:
هوای متغیر ایران،آفتاب تند ، بادو طوفان، گردوغبار و عقاید خاص مذهبی هم ایجاب می کرده است که ساختمان علاوه بر در و پنجره و روزن پرده ای یا شباکی برای حفاظت درون بنا داشته باشد.
درون ساختمان با روزن ها پنجره های چوبی یا گچی یا پرده محفوظ شده و بیرون انرا با شبکه ای سفالی یا گچی می پوشاندند.
مشربیه:
نوعی پنجرة بیرون آمده چوبی به نام مشربیه نیز در طبقه های فوقانی ساختمانهای مسکونی ، بویژه در مواردی که نمای ساختمان به سمت گذر عمومی بود، نصب می شد که تمام سطوح آن چوبی و غالباً بر کل پا(کنسول ) هایی چوبی متکی بود. از آنجا که در بیشتر موارد سطح بازشو این پنجره ها مشبک بود، افراد از داخل اتاق ، بدون آنکه دیده شوند، به بیرون اشراف داشتند .
اسلاید 3 :
معمولترین نوع پنجره در معماری ایران ، پنجره های دو لته (دو لنگه ) یا چند لته بود که هر لته آن غالباً روی یک پاشنه و یک میلة چوبی در بالا و پایین می چرخید. در پنجره های چند لنگه ، گاهی یک یا چند لنگه را به صورت ثابت و شماری از لنگه ها را به صورت بازشو می ساختند ، گونه ای از پنجره ها را نیز به صورت قدی و از سطح کف اتاق یا اندکی بالاتر می ساختند که به در ـ پنجره معروف اند. بسیاری از پنجره های اتاقهای اصلی را به این صورت می ساختند تا هنگامی که روی زمین می نشستند، بتوانند فضای بیرون را ببینند. برخی از این گونه در ـ پنجره ها درِ ورودی اتاق نیز بود. در نواحی کویری غالباً اندازه و نوع اتاقها را با تعداد در یا در پنجره های آن (سه دری ، پنج دری و مانند آن ) مشخص می کردند. ارسیها معمولاً یکی از اضلاع چهارگانه اتاق را تشکیل می داد و از کف اتاق تا سقف ادامه پیدا می کرد. سطح پنجره های ارسی غالباً از شبکه های چوبی با نقشهای هندسی بسیار ظریف و زیبا به صورت گره سازی یا قواره بندی و با استفاده از قطعه های شیشه رنگی یا ساده ساخته می شد.
اسلاید 4 :
فخر و مدین ( پرو خالی- شبکه های آجری)
گاهی حصار و باره باغها و اماکن مذهبی را مشبک میساختند تا ازبیرون درون زیبای ان را بتوان نگریست،این گونه دیوارها را با قطعات گل پخته به اشکال هندسی و غیر هندسی می ساختند. و چون در فواصل انها حفره هایی پدید می امد می کوشیدند که شکل و هیبت سوراخ ها نیز زیبا باشد. مانند دیوار باغهای دوسوی چهار باغ اصفهان .
اسلاید 5 :
دروازه مهریز یزد کهن ترین در از آثار آغاز اسلام به جای مانده است.این در با سه در دیگر برای چهار دروازه یزد توسط یک آهنگر هنرمند اصفهانی ساخته شده در گذشته این در یک لته و چوبی بود که روی آن پاره های آهن نقشینی کوبیده بودند ، و اغلب تیر اندار و تیر کمان داشت.
- با توجه به این که از روزگار هخامنشیان و ساسانیان، معماری پارسی و پارتی در و پنجره ای باز نمانده است.
- تنها این را می دانیم که شاهان هخامنشی برای پوشش از چوب سرو و کاج در مصرف در و پنجره استفاده می کردند، حتی زر و سیم عاج و مصالح تزیینی دیگر هم در آرایش در و پنجره مصرف زیاد داشته است.
- بی تردید این دروازه ها نیز درهای سنگین دولته و شاید آهنین و زرکوب و سیمکوب داشته اند.
اسلاید 6 :
كاركرد سطح مشبك پنجره هاي ارسي تامين نور فضاي درونی در معرض ديد قرار دادن فضاي بيروني ،كاهش شدت تابش نور آفتاب و گرما، ايجاد زيبايي در نماي ساختمان حفظ حريم و محرويت فضاي بيرون ،دور كردن حشرات مزاحم(شيشه هاي رنگي پنجره هاي ارسي با ايجاد نورهاي رنگارنگ باعث دور شدن و خارج شدن حشرات مزاحم از فضاي بيروني اتاغ هاي داراي پنجره هاي ارسي مي شوند.)
اثرات و دلايل استفاده از پنجره هاي ارسي
الف-نور :اين نوع پنجره ها باعث مي شوند نور خورشيد به اندازه كافي وارد فضاي اتاق شود نه كمتر نه بيشتر
ب-روانشناسي رنگ ها:از نظر روان شناسي رنگ هاي مختلف اين شيشه ها و ايجاد نور هاي هم رنگشان بر روي انسان تاثيرات مختلفي مي گذارد كه هر رنگ كنار رنگ ديگر شدت اين تاثير را خنثي مي كند و مقدار مناسب آن را تنظيم و تعديل مي كند.بيشتر رنگ هاي استفاده شده در شيشه هاي ارسي رنگهاي لاجوردي قرمز سبز و زرد هستند و هر كدام به تنهايي يك تاثير روانشناختی مجزاي دارند.
- ج-زيبايي: سطح پنجره هاي ارسي را با استفاده از انواع نقش هاي گوناگون گره سازي و با شيشه هاي رنگين و ساده مي آراستند و تركيب هاي بديعي پديد مي آورند و بدين صورت هماهنگي بين اين شبكه هاي هندسي و نورهاي رنگي باعث ايجاد زيبايي دلپذيري مي شود.
- د-نقش هندسي در ارسي: ناپسند دانستن تقليد از نقش ها و صورت هاي انساني و حيواني در نقاشي و ساير هنر هاي تصويري و تجسمي به تدريج موجب شد كه تقليد از طبيعت در فرهنگ بسياري از هنر هاي اسلامي چندان مورد توجه قرار نگيرد و جايگاه والايي نيابد.به همين جهت هنرمندان به تركيب هاي هندسي و انتزاعي توجه بسيار كردند.
- و-محرميت: پنجره هاي ارسي همچنين باعث محدود كردن ديد از بيرون به درون خانه و ايجاد محرميت مي شود.
- ه-خواص صوتي:اگر قطعات يك گره نسبت به هم زواياي مختلف يا متعدد پيدا كند جابجايي صوتي ايجاد مي كند در اين جابجايي تابع قوانين علم آكوستيك است. فرم هاي شش وجهي نيز داراي خواص صوتي هستند از كاربرد صوتي شش وجهي در طبيعت مي توان كندوي زنبور عسل را مثال آورد كه دقيقا عمل انتقال صوت يا رزونانس را انجام می دهد.
اسلاید 7 :
سه دری ها: طوری ساخته می شدند که آفتاب به طور مستقیم نتواند به داخل آنها نفوز کند. اما در دوره قاجاریه سه دریها تبدیل به دودری شده و آن را نیز طوری ساخته اند که آفتاب دقیقن وارد اتاق شود.اتاق سه دری اتاق خواب خانه بوده است برای طراحی آن از نصف تناسب تلایی کمک می گرفتند.
پنج دری :
به عنوان اتاق مهمان بوده است در پنج دری ها از تناسب کل طلایی کمک می گرفتند.
اسلاید 8 :
سردر:
اغلب خانه ها بخصوص خانه های مجلل دارای سردریا درگاه بودهاند معمولادیوارهای بیرونی کاه گلی بوده وفقط سردر مجلل ساخته می شده نسبت عرض به تورفتگی سردر معمولا یک به دو بوده است.
سکوهای کناری پاخوره نام داشتندوبرای کسانی که با صاحبخانه کار داشته ولی لازم نبوده واردخانه شوند.وهمینطور پاطوقی برای صاحب خانه یا پسر خانه نیز بوده است.
اسلاید 9 :
روزن:
¢
- نوعی پنجره به نام روزن نیز برای نورگیری یا تهویه غالباً در بالای درها و پنجره ها ساخته می شد. روزن که با چوب یا گچ یا سفال ساخته می شد، اغلب ثابت بود. روزن جنبة تزیینی نیز داشت و گاه دارای قوس هلالی و شکسته و گاه ساده و چهارگوش بود و طرحهای قواره بری با شیشه های رنگی در آن به کار می رفت . برای نمونه می توان به بالای درهای مدرسه و مسجد سپهسالار و ورودی و نمای کاخ ابیض در تهران ، خانه قزوینیها و خانه امجد در سنندج اشاره کرد.
