بخشی از پاورپوینت
اسلاید 1 :
كاروانسرا
كاروانسراها ، مهمانخانه هاي بين راهي كشور ايران در طي قرون متمادي گذشته بوده و سابقه آن به دوره هخامنشي يعني بيش از دو هزار و پانصد سال قبل مي رسد. در داخل شهر ها نيز كاروانسرا براي اقامت مسافران احداث مي شده است
به دليل خشكي نسبي آب و هوا در بخش عمده اي از كشور ايران و دور بودن شهرها و آبادي ها از يكديگر ، وجود نقاطي جهت استراحت و تهيه آذوقه در بين راه ، امري حياتي و ضروري بوده و بدون وجود اين ايستگاهها ، طي طريق و ارتباط بين مناطق مختلف كشور غير ممكن بوده است .
اسلاید 2 :
از آنجايي كه در دوره پيش از اسلام ، خصوصا در زمان پادشاهي هخامنشي وسعت مملكت ايران بسيار زياد بوده و كنترل اين امپراتوري وسيع احتياج به خطوط ارتباطي منظم و مطمئن داشته ؛ مورخين يونان باستان مانند هرودت و گزنفون از وجود راههاي امن و كاروانسراهاي خوب در ايران خبر مي دهند . هرودت در مورد راههاي امپراتوري هخامنشي مي نويسد ‹‹ واحد مقياس راهها پر سنگ است و به مسافت هر چهار پرسنگ منزلي تهيه شده موسوم به ايستگاه ، در اين منازل ميهمانخانه هاي خوب داير گرديده ››
از دوره پادشاهي هخامنشي و اشكاني كاروانسراي شناخته شده اي در ايران باقي نمانده است . ولي از زمان سلسله ساسانيان تعداد معدودي كاروانسرا باقي مانده كه الگوي كاروانسراهاي بعدي در دوره اسلامي قرار گرفته است. از قديميترين كاروانسراهاي ايران
اسلاید 3 :
مي توان از كاروانسراي دروازه گچ در جاده شيراز به فيروزآباد نام برد. پايه ها و بخشي از ديوارهاي اين كاروانسرا كه با سنگ وآهك ساخته شده هنوز باقي است. اين بنا داراي يك حياط مركزي و تعدادي دالان در اطراف حياط است .
در دوره اسلامي پلان اين دو نوع كاروانسرا به نحو بسيار منطقي تلفيق مي شود به صورتي كه در اطراف حياط مركزي اتاقهاي كاروانيان و در پشت آنها دالانهاي عريض براي نگهداري چهارپايان احداث مي گردد و مانند بناي كاخهاي اشكاني و ساساني ، در اغلب كاروانسراها و اطراف حياط مركزي دو و يا چهار ايوان مي سازند. اين سبك كاروانسراهاي ايراني مورد تقليد بسياري از كشورهاي مانند پاكستان ، افغانستان ، هند و نواحي آسياي ميانه قرار گرفته است .
اسلاید 4 :
فضاها
1- ورودي : بخشي از بنا كه بيرون بنا را به داخل آن مرتبط كند .
2- هشتي : فضاي مكث سرپوشيده در ورودي ، كه معمولا بلافاصله بعد از سردر و مدخل قرار مي گيرد و به شلكهاي مختلف است .
3- حياط اصلي ( صحن):
4- حياط فرعي :
5- قرفه : فضاي كوچكي كه در كنار فضاي باز يا بسته مي بنشيند و به آن وابسته و گشوده است .
6- ايوان : فضاي نيمه باز كه معمولا از سه طرف بسته و از يك طرف مشرف به فضاي باز است .
7- ايوانچه : ايوان كوچك
اسلاید 5 :
8- حجره : اتاق كوچك در بناهاي عمومي
9- شاه نشين : فصاي فرورفته در ميان ضلع اصلي ، تالار يا ايوان يا فضاي ديگري كه محل مناسب براي نشست است .
10- استطبل: محل نگهداري حيوانات
11- آب انبار : محل نگهداري آب
12- حوضخانه : فضاي سرپوشيده با حوضي در ميان كه معمولا مرتفع است و از سقف نور مي گيرد.
13- چارسو: فضايي گشاده با طاق مدور در محل تقاطع دو يا چند راسته بازار
14- انبار : محل نگهداري مواد غذايي و غيره
اسلاید 6 :
ويژگيهاي معماري كاروانسراهاي ايران
در كاروانسراها ، جايگاههايي به صورت اتاق انفرادي و در مقابل آنها ، ايوان هاي كوچكي قرار دارد . در پشت اتاق ها و گرداگرد كاروان سرا، محل نگهداري احشام واصطبل چهارپايان واقع است حصارهاي كاروان سراها را ابتدا با خشت خام و بعد با آجر مي ساختند و براي حفاظت از حمله مهاجمان و راهزنان به ويژه كاروان سراهايي كه دور از شهرها و آبادي ها قرار داشته اند . پرچ هايي پيش آمده از خارج بنا به صورت نيم دايره احداث مي گردند و در آن ها به ديده باني مي پرداختند. كاروان سراها منجصرا يك در براي رفت و آمد داشته اند كه در ورودي و خروجي كاروان سرا محسوب مي شد.
اسلاید 7 :
ورودي ها داراي سردر و ايوان بودند كه سقف بعضي از ايوان ها فقط از يك نيم گنبد ساده و سقف برخي ديگر. داراي تزئينات بودند . معمولا ايوان ورودي دو طبقه و شاه نشيني . در طبقه دوم براي اقامت بزرگان و افراد معين ساخته شده بود كه احتمالا براي ديده باني و شناسايي افرادي كه به كاروان سراها رفت و آمد مي كردند نيز كاربرد داشته باشد . بقيه بناي كاروان سرا يك طبقه و در روي يك سكو و يا صفه كه از سطح زمين بلندتر بوده با چند پله به آن راه مي يافت ساخته شده بود . همچنين ورودي هايي براي هدايت چهارپايان در فضاي مابين پشت اتاق ها و حصار كاروان سرا در نظر گرفته شده بود . دروازه و يا ورودي كاروان سرا ، داراي در بزرگ دولته و محكم از جنس چوب هاي چنار و گردو بود و گل ميخ هاي فلزي به عنوان تزئين بر روي آن ها نصب شده بود . به هنگام شب و بسته شدن كاروان سرا از الوارهاي چوبي براي چفت و پست درها استفاده مي كردند . به اين ترتيب كسي نمي توانست به آساني آن را باز كند .
اسلاید 8 :
معمولا ايوان هاي ورودي را با كاشي و آجر و يا گج به صورت مقرنس هاي ساده تزئين مي كردند و در كتيبه هايي كه اطراف ايوان ورودي قرار داشت نام سازنده و باني آن و همچنين تاريخ ساخت كاروان سرا را با خطوط ثلث و با نستعليق ذكر مي كردند. كتيبه ها در شيوه رازي بيشتر از آجر وكاشي و در شيوه هاي آذري و اصفهاني و در دوزه قاجار كاربرد كتيبه ها اغلب از سنگ و كاشي است .
اسلاید 9 :
اتاق هاي كاروان سرا داراي درهاي چوبي يك لته هستند ون يازي به پنجره براي اتاق نبود . زيرا زندگي در آن ها منحصر براي خوابيدن در شب بود . در جلوي اتاق ها ايوان كوچكي به صورت مستقل وجود دارد و حداكثر فضاي اتاق و و بعضا كمتر بود . سقف اتاق ها عموما گنبدي شكل است كه با لاشه سنگ و يا آجر و ساروج پوشيده شده ، نماي حياط كاروانسراها از آجر و كف صحن حياط با قلوه سنگ مفروش شده و كف ايوان ها و اتاق ها را با آجر فرش مي كردند و ديوار اتاق ها اندود گچ داشت . در وسط حياط مركزي بعضي از كاروان سراها چاه و يا حوض آبي از سنگ بود و در تعدادي از آن ها در وسط حياط سكويي تنش ضلعي قرار داشت تا بازرگانان كالاهاي خود را بر روي اين سكو عرضه كنند.
اسلاید 10 :
ناودان هاي نصب شده بر پشت بام ها آب باران را به خارج از فضاي كاروانسرا هدايت مي كرد. پوشش پشت بام هاي كاروان سراها از كاهگل و يا با آجر بود . كامل ترين كاروان سراها كاروان سراهاي چهار ايواني هستند كه اغلب در زمان صفويه و قاجاريه در گوشه و كنار ايران به ويژه سر راه اماكن زيارتي ساخته شده اند .
اصفهان كه قبلا كاروان سراي مادر شاه و در كنار مدرسه مادر شاه بوده است وهم اكنون با ايجاد تغييرات و تعميرات به يكي از بهترين هتل هاي اصفهان تبديل شده است .
