بخشی از مقاله
چکیده
گردشگری یکی از نیازهای انسان است و در میان بخش های مختلف اقتصادی، بیشترین رشد و درآمدزایی داشته است. رونق و کساد گردشگری در کشورها به عوامل مختلفی بستگی دارد. ایران به عنوان یکی از کشورهایی که دارای جاذبه های فراوان تاریخی- فرهنگی و طبیعی در جایگاه مناسبی از نظر جذب گردشگر نیست. اما وجود کاروانسراهای مختلف از جمله کاروانسراهای جاده ابریشم می تواند از راهکارهای مناسب برای جذب گردشگر باشد. این تحقیق به دنبال شناخت راهکارهای احیاء کاروانسراهای تاریخی و تبدیل آنها به اقامتگاه های زنجیره ای گردشگری با برند کاروانسرا در محور کاشان-یزد می پردازد ، که درنتیجه باعث تبلیغ و ترویج معماری و سنت های اصیل و فرهنگ ایرانی اسلامی می شود و باعث ارز آوری و درآمد زایی و اشتغال می شود . روش انجام تحقیق از نوع توصیفی - پیمایشی بوده و از منظر منطق اجرایی پژوهش استقرایی بوده و از نظر زمان پژوهش مقطعی و از نظر فرآیند اجرای پژوهش کمی و کیفی می باشد. همچنین نتایج حاصل از پژوهش کاربردی و توسعه ای می باشد.
واژه های کلیدی: احیاء ، کاروانسرا ، اقامتگاه زنجیره ای ، گردشگری ، برند ، جاده ابریشم
.1 مقدمه
گردشگری از دیرباز با اشکال متنوع در جوامع بشری بر اساس انگیزه، اصل سفر و جابجایی، سیر تکاملی خود را طی کرده است. از طرفی توسعه گردشگری به عنوان یکی از توان های بالقوه توسعه منطقه ای در کنار سایر فعالیت ها محسوب شده و مطالعات نشان داده اند که بین رشد و توسعه صنعت گردشگری و رشد و توسعه اقتصادی کشورها رابطه مثبت و معنی داری وجود دارد. - لی و همکاران، - 1995 تحول اساسی در گردشگری را با انقلاب صنعتی که تحول شگرفی در زندگی و به خصوص حمل و نقل به وجود آورد، می توان شناخت. امروزه فعالیت های گردشگری به عنوان بخش های مهمی از فعالیت های انسان محسوب می شود. مدیریت پایدار گردشگری به دنبال بهبود کیفیت زندگی ساکنان محلی در مناطق گردشگری از طریق بهینه سازی منافع اقتصاد محلی، حفاظت از محیط طبیعی و انسان ساخت و فراهم آوردن تجارب مناسب برای بازدیدکنندگان است.
این امر مستلزم توجه نظام مند به ابعاد فنی، اجتماعی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی، تاریخی و زیست محیطی در حرکت به سوی استفاده از جاذبه های گردشگری از جمله کاروانسراهای تاریخی مطابق با نیاز امروز و حفظ و ماندگاری این منابع برای آیندگان است. کاروانسراها به علت جاذبه های تاریخی و فرهنگی، غالبا مقاصد گردشگری مهمی به حساب می آیند.کاروانسراهای جاده ابریشم با توجه به توان بالای گردشگری همواره مورد توجه علاقمندان داخلی و خارجی بوده است. از این رو برای توسعه گردشگری و نیز پایداری گردشگری و نیز پایداری گردشگری شهری نیازمند به برنامه ریزی و مدیریت بهینه بهره برداری از فضاهای گردشگری کاروانسراهای تاریخی است. - وارثی و همکاران، - 1393 در این پژوهش سعی بر این است که راهکارهای احیاء کاروانسراهای تاریخی و تبدیل آنها به اقامتگاه های زنجیره ای گردشگری مورد پژوهش قرار گیرد.
.2 روش تحقیق
روش تحقیق، مجموعه ای از قواعد، ابزارها و راه های معتبر و نظام یافته برای بررسی واقعیت ها، کشف مجهولات و دستیابی به راه حل مشکلات است. روشی که در این تحقیق ازآن استفاده می شود تحقیق توصیفی پیمایشی است. منظور از پیمایش جمع آوری اطلاعات با طرح نقشه قبلی به منظور تجزیه تحلیل شرایط با وضعیت موجود است و منظور از روش توصیفی تبیین و توصیف حقایق و یا شرایط لازم بر فرآیندهای جاری آثار مشهود و روندهای درحال گسترش مرتبط با موضوع تحقیق می باشد. به این علت تحقیق حاضر از نظر رویکرد تحقیق توصیفی پیمایشی است. تحقیق توصیفی- پیمایشی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف کردن شرایط یا پدیده های مورد بررسی است.
اجرای تحقیق توصیفی می تواند شناخت بیشتر شرایط موجود و یا یاری رساندن به فرآیند تصمیم گیری باشد. در تحقیقات توصیفی محقق به دنبال چگونه بودن موضوع است و می خواهد بداند پدیده، متغیر، شیء یا مطلب چگونه است. به عبارت دیگر، این تحقیق وضع موجود را بررسی می کند و به توصیف منظم و نظام دار وضعیت فعلی آن می پردازد و ویژگی ها و صفات آن را مطالعه و در صورت لزوم ارتباط بین متغیرها را بررسی می نماید. تحقیقات توصیفی هم جنبه کاربردی دارد و هم جنبه بنیادی، در بعد کاربردی از نتایج این تحقیقات در تصمیم گیری ها و سیاست گذاری ها و همچنین برنامه ریزی ها استفاده می شود.
تصمیم گیری و سیاست گذاری در قلمرو کار مدیریت ها قرار دارد و کار مدیران جامعه، اعم از مدیران عالی سیاسی یا مدیران رده های پایین، چه در بخش دولتی و عمومی و چه در بخش خصوصی و شرکت ها، تصمیم گیری است. - خاکی، - 1390 تحقیق حاضر بر حسب هدف ، توصیفی - پیمایشی بوده و به بررسی احیاء کاروانسراهای تاریخی و تبدیل آن به اقامتگاه های زنجیره ایگردشگری با برند کاروانسرا به منظور توسعه ظرفیتهای گردشگری اعم از جذب گردشگر و سرمایه گذاری داخلی و خارجی است. همچنین تحقیق حاضر از نظر منطق اجرایی پژوهش، استقرایی بوده و از نظر زمان پژوهش، مقطعی و از نظر فرآیند اجرای پژوهش، کمی و کیفی می باشد. این تحقیق از نظر نتایج پژوهش، کاربردی و توسعه ای می باشد.
.3 موقعیت طبیعی و انسانی منطقه
استان یزد از سرزمینهای کهن و تاریخی ایران زمین است. در بعضی از منابع بنای اولیه برخی از شهرهای این استان چون - میبد - را به سلیمان پیغمبر، - یزد - را به ضحاک و اسکندر مقدونی و - ابرکوه - را به ابراهیم پیغمبر نسبت داده اند. این بیانگر قدمت و دیرینگی پیشینه تاریخی و فرهنگی سرزمین و مردم این دیار است. مجموعه آثار باستانی پراکنده موجد در این استان نیز به سهم خود گویای این پیشینه تاریخی است. - نوروزی، - 1388 استان یزد با حدود 131575 کیلومتر مربع وسعت، چهارمین استان وسیع کشور است که در قسمت مرکزی فلات ایران در حاشیه ی دشت های کویر لوت قراردارد و بین عرض های 29 درجه و52 دقیقه تا 33 درجه و27 دقیقه شمالی و طول 52 درجه و 55 دقیقه تا 56 درجه و 37 دقیقه شرقی واقع شده است. استان یزد در قلمرو سلسله جبال مرکزی ایران واقع شده و از پستی و بلندی و چالهها و کفههای کویری متعددی تشکیل شده است.
این ناهمواریها مشتمل بر تپههای پای کوهی، دشتها، بیابانها، نواحی کویری وتپههای ماسهای است. . - نوروزی، - 1388 در استان دو رشته کوه متمایز از هم وجود دارد. اولی بخشی از کوههایی است که درجهتشمال غربی - جنوب شرقی از مرکز ایران عبور میکنند. و به کوههای مرکزی ایران معروف هستند. دومی شامل رشته کوههایی است که در مناطق مرکزی، شمالی و شرقی استان قرار دارند. رشته شیرکوه که مانند دیواری قسمتهای مرکزی استان را از بخش غربی آن - چاله ابرقو - جدا میکند، همواره از برف و یخ پوشیده شده و درتامین آب شهرهای یزد، تفت و مهریز نقش مهم و اساسی دارد. . - نوروزی، - 1388 استان یزد دارای 10شهرستان - یزد، ابرکوه، اردکان، بافق، تفت، خاتم، صدوق، طبس، مهریز و میبد - ، 23 شهر ، 20 بخش و51 دهستان بوده با استان های سمنان از شمال غرب، اصفهان از غرب، فارس از جنوب غرب، خراسان جنوبی از شرق، خراسان رضوی از شمال شرق و کرمان از شرق و جنوب شرق همسایه است.
آب انبارها، بادگیرها، کوچه های آشتی کنان و آسیاب ها از مشخصه های این استان است. از کوه های شاخص این استان می توان به شیرکوه، خرانق، هدش، سیاه کوه، معراجی، ساغند، هرات ومروست، ندوشن وبوستان اشاره کرد. بهره برداری از سفره آب زیرزمینی از طریق قنات صورت می گیرد. از قنوات مهم استان، می توان به قنات اهرستان، دولت آباد، غیاث آباد وزارچ اشاره کرد. متوسط بارندگی در سطح استان 108 میلی متر، میانگین درجه حرارت حداقل -20 و حداکثر +47 درجه سانتیگراد می باشد. - نوروزی، - 1388 ترکیب جمعیتی استان یزد شامل گروهی از مردمان غیرآریایی بوده که از هزاره 5 پیش از میلاد در این منطقه میزیستند.
با ورود مهاجران آریایی در نیمه هزاره دوم پیش از میلاد به فلات ایران و از جمله این ناحیه، ساکنان بومی با مهاجران اختلاط یافتند و این ترکیب نژادی تأثیر بسیاری در سرگذشت اجتماعی و فرهنگی مردمان این منطقه ایجاد نمود. همگام با تغییر و تحولات سیاسی صورت گرفته در ایران، گروههای متعدد انسانی با اعتقادات و آیینهای مختلف به این منطقه وارد شده و ترکیب جمعیتی کنونی استان یزد را تشکیل دادهاند اما با توجه به موقعیت جغرافیایی ویژه این استان و قرارگیری در حاشیه کویر، ترکیب جمعیتی این استان از تنوع چندانی برخوردار نمیباشد. - نوروزی، - 1388 جمعیت نقاط روستایی استان یزد 184829 می باشد که از این بین 99121 نفر مرد و 85708 نفر زن هستند.
.4 نتایح و جمع بندی تحقیق
جامعه آماری تحقیق را خبرگان، کارشناسان و مدیران سازمان های مرتبط با گردشگری تشکیل داده که بصورت تصادفی تعداد 150 نفر از میان آنها جهت پرسش استفاده گردیده است.
در این مطالعه پس از ارزیابی نتایج زیر بدست آمد :
. بیشترین فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنس را مردان با 52,7 درصد تشکیل می دهند.
. بیشترین فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب تاهل را 79,3 درصد متاهلین تشکیل می دهند.
. بیشترین تعداد پاسخگویان با 39,3 درصد متعلق به گروه سنی 30-40 می باشند. و حداقل نمونه ها با 15,3 درصد مربوط به گروه سنی 20-30 می باشند .
. بیشترین فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب تحصیلات، متعلق به مقطع لیسانس می باشد که بیشترین تعداد پاسخگویان با 34,7درصد بوده و کمترین سطح پاسخگویان با 12 درصد در سطح دیپلم می باشند.
پس از آزمون فرضیات، نتایج نشان داد:به نظر می رسد احیاء کاروانسراهای تاریخی و تبدیل آن به اقامتگاه های زنجیره ای در ارتقاء فرهنگ و معماری ایرانی - بومی تاثیر گذار خواهد بود.به نظر می رسد احیاء کاروانسراهای تاریخی با برند کاروانسرا باعث جذب گردشگر،درآمد زایی و جذب سرمایه ها خواهد شد.
