بخشی از مقاله
چکیده
تقاضا براي آب شیرین در حال افزایش است و کمبود منابع آب شیرین باعث استفاده مجدد از آبهاي نامتعارف و آلوده جهت آبیاري شده است. هدف اصلی از این تحقیق بررسی اثر بیش از 20 سال آبیاري با آب آلوده رودخانه قرهسو بر روي نقاط پتانسیلی و منحنی مشخصه رطوبتی خاك میباشد. این مطالعه در سه لایه 0-30، 30-60 و 60-90 سانتیمتري در سه تکرار و در قالب طرح آزمایشی تجزیه مرکب دو ساله صورت گرفت. نتایج بدست آمده از تحلیلهاي آماري نشان دادکه روند یکسانی بین پارامترهاي مختلف وجود ندارد و تأثیر تیمارهاي آبیاري بر پارامترهاي رطوبتی خاك در اعماق مختلف یکساننمیباشد. استفاده از آب آلوده بر روي پارامترهاي رطوبتی خاك اختلاف معنیداري ایجاد نکرد. ولی باعث کاهش مقدار رطوبت در نقاط ظرفیت زراعی و پژمردگی شده، هم چنین مقدار آب در دسترس را کاهش داد. بر اساس نتایج یه دست آمده از این آزمایش مقدار رطوبت ظرفیت زراعی در تیمار آب رودخانه در هر سه لایه به ترتیب 11/9، 5/8 و 6/9 درصد کاهش یافته است. همچنین مقدار رطوبت نقطه پژمردگی در تیمار آب رودخانه در هر سه لایه به ترتیب 15/5، 6/9 و 13/9 درصد کاهش را نشان میدهد. در مورد مقدار آب در دسترس تیمار آب رودخانه در لایه اول و دوم 5/3 و 7 درصد کاهش و در لایه سوم 4/9 درصد افزایش داشته است.
کلید واژهها: آبیاري، آب آلوده، رودخانه قرهسو، منحنی رطوبتی خاك
-1 مقدمه
کل آب موجود در دنیا حدود 1/4 کیلومتر مربع است که از این مقدار %97/5 آب شور دریاها و اقیانوسها و 2%/5 باقیمانده آب شیرین دریاچهها و رودخانههاست - .[1] - DSI, 2011 کشاورزي بیشترین مصرف کننده آب شیرین است که حدود %75 آب شیرین جهان - کشورهاي در حال توسعه تا - %95 به مصرف کشاورزي میرسد - پدررو و همکاران،[2] - 2010 که این تقاضا در حال افزایش است - .[3] - FAOWATER, 2008 کمبود منابع آب شیرین یک دغدغه جهانی است که همواره در حال افزایش میباشد. به ویژه در خاورمیانه و شمال آفریقا میزان آب به سطح بحرانی خود رسیده است و استرس آبی بر منطقه حکمفرما خواهد شد - جري و همکاران،.[4] - 2007 نتایج مطالعه چندین ساله چنگ و
همکاران - - 1984 نشان میدهد که کاربرد فاضلاب در خاك، به عنوان یک ماده مناسب اصلاح کننده عمل نموده و منجر به تغییرات خواص فیزیکی خاك میگردد و بر اثر آن، ظرفیت نگهداري و هدایت هیدرولیکی خاك افزایش مییابد.[5] صابر - - 1986 از ویژگیهاي فیزیکی خاكهاي شنی قاهره مصر تنها گنجایش نگهداري آب در خاك را آزمایش کرده است و نشان داده که با افزایش سالهاي آبیاري با فاضلاب شهري این ویژگی افزایش یافته است.[6] روحانی شهرکی و همکاران - - 1384 گزارش دادند که زمینهاي آبیاري شده با پساب داراي جرم مخصوص ظاهري کمتر، درصد رطوبت بیشتر در گنجایش زراعی، نفوذ نهایی کمتر و هدایت هیدرولیکی بیشتر نسبت به آب چاه میباشند.[7] استفاده از کمپوست فاضلاب شهري خلل و فرج و ظرفیت نگهداري آب در خاك را افزایش میدهد - آنابی و همکاران،.[8] - 2007 اضافه کردن لجن فاضلاب به عنوان کود آلی به خاك، اثر مطلوبی روي ویژگیهاي فیزیکی آن دارد و این موضوع به ویژه در مورد افزایش آب قابل استفاده گیاه به دنبال افزایش درصد خلل و فرج خاك بسیار اهمیت دارد - بهرهمند و همکاران، .[9] - 2002
-2 مواد و روشها
-2-1 منطقه مورد مطالعه
بر اساس شکل - 1 - ، منطقه مورد مطالعه اراضی روستاي قمشه - به طول جغرافیایی 47 درجه،14 دقیقه و 43 ثانیه شرقی و عرض جغرافیایی34 درجه،14 دقیقه و 33 ثانیه شمالی - واقع در منطقه درودفرامان به فاصله حدود 20 کیلومتري جنوب شهر کرمانشاه میباشد. ارتفاع این منطقه 1292 متر از سطح دریا، اقلیم آن بر اساس تقسیم بندي آمبرژه نیمه خشک-سرد، میانگین دماي سالانه آن 14/3 درجه سانتیگراد و میزان بارش سالانه آن 444/7میلیمتر است.
شکل - - - 1 جانمایی منطقه مورد مطالعه
-2-2 آب آبیاري
رودخانه اصلی دشت کرمانشاه رودخانه قرهسو میباشد. رودخانه قرهسو جزء حوضه آبریز کرخه و طول آن حدود 100 کیلومتر است. سرچشمه اصلی این رودخانه سراب روانسر واقع در 50 کیلومتري شمال غرب کرمانشاه میباشد . انواع پسماندهاي صنعتی، سموم خطرناك کشاورزي، آبشوران پر از انواع میکروب کرمانشاه، فاضلابهاي انسانی، صنعتی و غیره مستقیما به داخل آن ریخته میشود که بیماريهاي خطرناکی را براي مردم ساکن شهر به ارمغان میآورد و تداوم تراژدي نابودي آبزیان، آلودگی آبهاي سطحی و زیرزمینی، آلودگی خاك و اراضی مرغوب کشاورزي و غیره را موجب میگردد. شهر صنعتی متاسفانه هنوز فاقد سیستم تصفیه فاضلاب بوده و در نتیجه، بسیاري از واحدهاي صنعتی این منطقه، معیارهاي زیست محیطی را به هیچ وجه رعایت نکرده و پسابهاي خطرناك و مضر خود را در منطقهاي به رودخانه قرهسو میریزند. حتی پسابهاي کارخانجات صنایع غذائی، فرآورده هاي گوشتی نیز با پساب کارگاهها و واحدهاي شیمیائی، تولید رنگ، تولید شویندهها، کارتن سازي، ساخت قطعات فلزي و مخلوط گشته و شیرابههاي خطرناك ایجاد شده، به داخل سفرههاي آبهاي زیرزمینی، رودخانه قرهسو و خاكهاي این ناحیه وارد میگردد. تصفیه خانه کیهانشهر کرمانشاه با سیستم لجن فعال که به منظور تصفیه قسمتی از فاضلاب شهر کرمانشاه طراحی و ساخته شده است دارايخروجی حدود700 لیتر در ثانیه میباشد.
در این مطالعه از دو تیمار آب یکی رودخانه قرهسو و دیگري چاه به عنوان شاهد استفاده شد. براي آزمایشات آب قبل از شروع آبیاري یعنی حدود اوائل اردیبهشت و در پایان برداشت محصول و قبل از بارندگی سال زراعی بعد، حدود اوائل آبان اقدام به نمونهبرداري از آب رودخانه و آب چاه جهت انجام آزمایشات شیمیایی گردید که این کار به مدت دوسال انجامشد. خصوصیات فیزیکی و شیمیایی این دو نوع آب در جدول - 1 - آورده شده است.
جدول - - 1 - نتایچ آزمایشات فیزیکوشیمیایی تیمارهاي آب آبیاري
