بخشی از مقاله
چکیده
تغییرات مکانی کربن آلی خاک یکی از مهمترین شاخصهای تعیین تأثیر تغییرات کاربری اراضی بر مقدار کربن آلی خاک و نهایتا" کیفیت خاک است. بدین منظور مطالعهای جهت ارزیابی تغییرات مکانی کربن آلی خاک روی 3 کاربری زراعی، مرتع و مرتع مشجر واقع در منطقه ماهیدشت استان کرمانشاه صورت گرفت. نمونهبرداری از عمق 0تا30سانتیمتر و به صورت کاملا" تصادفی صورتگرفت و در هر نقطه به فاصله 500 متر ازهم تعیین شدنتایج. آماری حاصل از طرح کاملاً تصادفی و مقادیر میانگین - آزمون توکی - میزان کربن آلی در کاربریهای مختلف اراضی - زراعی، مرتع مشجر و مرتع - این تحقیق نشان داد که تحت تأثیر نوع کاربری اراضی قرار گرفتهاند، و بین تراکم و ذخیره کربنآلی خاک و پوششها در کاربریهای مختلف رابطه معناداری وجود دارد.
کلمات کلیدی: تغییر کاربری اراضی، کربنآلی خاک،مرتع مشجر، مرتع، ماهیدشت
مقدمه
چرخه جهانی کربن یک سیستم چندجزیی است و دارای بخشهای اتمسفری، آبی و خشکی است، به عبارت دیگر کربن بین سه مخزن مشخص و اصلی جابه جا میشود - بنبی و سناپاتی . - 2010 مدیریت اراضی بهعنوان مهمترین عامل انسانی موثر بر تغییرات کربن آلی خاک و پایداری خاکدانه ها شناخته میشود، البته این میزان تاثیر بسته به اقلیم و بافت خاک متفاوت میباشد. برآورد ذخیرهی کربن خاک در مقیاس منطقهای، ملی و جهانی بیشترین اهمیت را در ارزیابی تغییرات چرخه کربن دارد - لل. - 2005 خاک به عنوان منبع مهم اتمسفری میتواند با مهار تولید دیاکسید کربن از پدیدهی افزایش گازهای گلخانهای جلوگیری کند - لل و همکاران . - 1998 فرایندهایی که دینامیک کربن آلی و کربن معدنی خاک متأثر از آنهاست بسیار متفاوت بودهاست و بستگی زیادی به شرایط زمین و اقلیم منطقه، نوع عملیات مدیریتی خاک و سیستمهای کشاورزی دارد - لل . - 2005
کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمهخشک پوشش گیاهی به عنوان بازیگر اصلی چرخه کربن بوده که این عملکرد به واسطهی نقش در فتوسنتز، دینامیک جذب و رهاسازی فصلی و ارتباط بلند مدت با فرایندهای مصرف میان زیست توده، گیاه و کربن خاک است - لورنز و همکاران . - 2008 به واسطه نقش کلیدی کربن آلی خاک بر خصوصیات فیزیکی خاک، تهیه سوبسترا برای میکروارگانیسمها، افزایش ظرفیت بافری و فراهمی عناصرغذایی و جلوگیری از انتشار گازهای گلخانهای، مطالعه تغییرات آن بسیار حائز اهمیت است - چپمن و همکاران . - 2003
مواد و روشها
بخش ماهیدشت در جنوب غرب استان کرمانشاه واقع شده، قبل از انجام بازدید صحرایی ابتدا با استفاده از تصاویر ماهوارهای لندست هشت منطقه مورد مطالعه شناسایی شد و پس از بازدید میدانی از منطقه، موقعیت نقاط با استفاده از GPS و به فاصله 500 متر از هم مشخص شده و نمونه برداری هر نقطه از عمق 0-30 سانتیمتری به روش تصادفی طبقهبندی شده و بر اساس نوع کاربری انجام شد. تعداد نمونهها 35 عدد بوده، که از این تعداد 16 نمونه از کاربری زراعی، 11 نمونه از کاربری مرتع و 8 نمونه از کاربری مرتع مشجر - جنگل - برداشت شد.
تجزیه آزمایشگاهی نمونههای خاک
نمونههای خاک پس از جمعآوری در منطقه به آزمایشگاه منتقل شده و هواخشک خواهدشد. سپس نمونه خرد شده و از الک 4میلیمتری برای میانگین وزنی قطر خاکدانهها، و از الک 2 و 0/5 میلیمتری عبور داده و برای بررسی آزمایشگاهی آماده میشوند:
کربنآلی و درصد موادآلی به روش اکسایش مرطوب برای اندازه گیری درصد موادآلی از روش اکسایش مرطوب استفاده شد. در این روش موادآلی - خاک خشک و توزین شده - را با بیکرومات پتاسیم در مجاورت اسیدسولفوریک اکسید کرده و باقی ماندهی بیکروماتپتاسیم با افزودن آمونیوم فروسولفات از طریق تیتراسیون در مجاورت ارتوفنونترولین و مقدار موادآلی خاک طبق رابطهی - 1-2 - محاسبه شد.
که در آن،
کشاورزی پایدار در مناطق خشک و نیمهخشک
:Mنرمالیته فروآمونیوم سولفات،: V1 فروآمونیوم سولفات مصرفی برای شاهد بر حسب میلی لیتر - - mL،: V2 فروآمونیوم سولفات مصرفی برای نمونه مجهول بر حسب میلیلیتر - - mL، :S وزن خاک خشک شده در هوای آزاد بر حسب گرم - g - میباشند.
با توجه به مقدار کربن آلی به دست آمده، براساس رابطهی - 2-2 - که بین کربن و ماده ی آلی وجود دارد، درصد مادهی آلی خاک نیز تعیین و محاسبه گردید.
-3 یافتهها
-1-3 کربنآلی در کاربریهای مختلف
با توجه به - جدول - 1-3 در اثر تغییر کاربری از مرتعمشجر به زمین مرتعی و زراعی میانگین کربنآلی بهطور معناداری کاهشیافتهاست. در خاک جنگلی احتمالا" به دلیل عدم کشت و زرع، تجمع لاشبرگ فراوان باعث افزایش مقدار کربنآلیخاک میگردد. کاهش کربنآلی در کاربری مرتع نیز میتواند ناشی از چرای بیش از حد دام-ها و در نتیجه کاهش میزان لاشبرگ اضافه شده به خاک باشد. مهمترین عاملی که در تسریع کاهش کربنآلی کاربری زراعی تأثیر میگذارد کشت و کار مداوم میباشد که موجب افزایش تجزیه موادآلی خاک طی عملیات شخم میشود. کاهش کربنآلیکل خاک در اثر تغییر کاربری اراضی جنگلی به مرتعی و زراعی توسط سایر پژوهشگران مثل خزایی و همکاران - 2011 - ، نیک نهاد و مارمایی - 2011 - نیز گزارش شدهاست .
جدول - 1-3 - میانگینوزنیکربنآلی در کاربریهای زراعی، مرتعمشجر و مرتع
