بخشی از مقاله
.1مقدمه:
رده بندی خاک تابعی از خصوصیات پروفیلی و نوع کانیهای غالب خاک میباشد. ملا و همکاران - 2009 - 1 نشان میدهند که در تیمور غربی مواد باقی مانده سنگهای آهکی غیر قابل حل که در نواحی آلفیسول و مالیسول یافت میشوند خصوصیات فیزیکی و کانیشناسی مشابهی دارند با مواد باقی مانده غیر قابل حل به محلول غیر قابل حل اسیدی کمتر از1/7 درصد میرسیم که این محلول شامل مونتموریولنیت، میکا و کائولینیت است.
پیوندهای آهن بیشتر در مالیسولها به وجود میآید چون الفیسولها حاوی ورمیکولیت، کائولینیت و گیبسیت هستند و مالیسولها مونتموریولینیت، میکا و مواد معدنی کائولینیت را در بر میگیرند به این نتیجه میرسیم که آلفیسولها در مقایسه با مالیسولها بیشتر در مرحله پیشرفت و رشد هستند.
رمضان پور و جلالیان - - 1381با مطالعه ردیف اراضی- زمانی در واحدهای مختلف فیزیوگرافی دو منطقه اقلیمی در زاگرس مرکزی عنوان کردند که خاکها در واحد کوه دارای افق آرجیلیک بوده و از تکامل خوبی برخوردارند و به دلیل آبشویی زیاد، امکان تخریب کانی های کلریت و ایلیت و تشکیل کانیهای مخلوط کلریت-اسمکتیت و ایلیت-اسمکتیت فراهم شده، موجب افزایش رسهای گروه اسمکتیت وگنجایش تبادل کاتیونی خاک شده، خاکهای تراس بالایی به دلیل آهک زیاد از تکامل ضعیفتر برخوردارند گرچه وجود کربناتهای ثانویه و کانی-های رسی مخلوط در بخش رس، دلیل بر هوادیدگی این خاکها است. به تدریج که ارتفاع از تراسها به سمت رودخانه کوهرنگ کمتر میشود تجمع اسمکتیت بیشتر به گونه ای که در تراس میانی ورتیسول تشکیل شده.
.2مواد و روش ها:منطقه مورد مطالعه در روستای حیدر آباد، 5 کیلومتری امام قیس شهرستان بروجن واقع در استان چهارمحال و بختیاری قرار گرفته است و دارای رژیم رطوبتی زریک و رژیم حرارتی مزیک میباشد. میانگین بارندگی سالانه براساس آمار ایستگاه هواشناسی شهرکرد 557/3 میلیمتر است. میانگین حداقل دمای سالیانه 2/3 درجه سانتیگراد و میانگین حداکثر دمای سالیانه 18/5 درجه سانتیگراد است.
به منظور بررسی اثر موقعیت زمین نما و تغییر کاربری اراضی در منطقه موردمطالعه یک تپه دارای دو کاربری دیم و مرتع انتخاب گردید به طوری که از نظر مواد مادری، جهت شیب، میزان و درجه شیب و ارتفاع یکسان بوده. در هر کاربری و در هر موقعیت شیب - شامل قله شیب، شانه شیب، شیب پشتی، پای شیب و انتهای شیب - خاکرخی حفر و تشریح گردید. پس از حفر و تشریح خاکرخها، کلیه پدونها مورد بررسی قرار گرفتند پدونها براساس سیستم ردهبندی خاک 2010 تشریح و در حد فامیل ردهبندی شدند.
نمونههای مختلف خاک از هر افق تهیه و به آزمایشگاه انتقال داده شدند. پس از خشک کردن نمونههای خاک با هوا، تجزیههای فیزیکی، شیمیایی و کانی-شناسی صورت گرفت. برای مطالعه کانیشناسی، پس از حذف مواد آلی، کربنات کلسیم و سزکویی اکسیدها به ترتیب با استفاده از آب اکسیژنه 30 درصد، استات سدیم - pH=5 - و سیترات بیکربنات دی تیونیت - - CBD، گروههای مختلف ذرات خاک با سانتریفیوژ جدا شدند. پس از اشباع نمونههای رس با منیزیم و پتاسیم و آنالیز آنها با دستگاه پرتو اشعه ایکس، برای شناسایی رسها، نمونه اشباع با منیزیم به مدت 24 ساعت در بخار اتیلن گلیکول و نمونه اشباع با پتاسیم به مدت 2 ساعت در دمای 330 و 550 درجه سانتی گراد قرار گرفتند.
.3نتایج و بحث: افق سطحی در منطقه مورد مطالعه اکریک میباشد در واقع تغییر کاربری اراضی موجب کاهش ضخامت انباشت مواد آلی و تبدیل افق سطحی مالیک به اکریک شد افقی است که در مناطق خشک و نیمه خشک مشاهده میشود و عمدتا افق سطحی در کشور است. رژیم رطوبتی منطقه زریک و رژیم حرارتی آن مزیک می باشد.
براساس کلید ردهبندی خاک 2010 ردهبندی خاکرخ1 قله شیب کاربری دیم به صورت زیر میباشد.رده: به دلیل حضور %5 حجمی کربنات کلسیم افق Bk یک افق کلسیک است پس این خاکرخ در رده Inceptisols قرار میگیرد.تحت رده: رژیم رطوبتی در منطقه مورد مطالعه زریک میباشد، بنابراین تحت رده این خاکرخ Xerepts شد.گروه بزرگ: به دلیل وجود افق کلسیک و عدم مشاهده خصوصیات سایر گروهها این خاکرخ در گروه بزرگCalcixerepts قرار گرفت.
تحت گروه: به دلیل نداشتن سایرخصوصیات تحت گروهها این خاکرخ در تحت گروه TypicCalcixerepts قرار گرفت.فامیل: بخش کنترل اجزاء این خاکرخ در عمق 25 تا 100 سانتیمتری قرار گرفت. مقدار6/13 درصد ذرات درشت و 31/46 درصد مقدار رس موجب شد کلاس اندازه ذرات این خاکرخFine-silty گردد. کلاس رژیم حرارتی در 50 سانتیمتری از سطح خاک Mesic میباشد.
ردهبندی در سیستم : WRB به دلیل وجود افق کلسیک در 100 سانتیمتری سطح خاک، این خاک در واحد خاک Calcisols قرار گرفت.سرشوق - 1388 - رده بندی خاک تابعی از خصوصیات پروفیلی و نوع کانی های غالب خاک می باشد بنابراین هر عاملی که بتواند خصوصیات پروفیلی و نوع کانی های خاک را تغییر دهد رده بندی خاک را نیز ممکن است تغییر دهد.
خرمالی و همکاران - 2007 - در بررسی اثر موقعیت و جهت شیب بر تشکیل خاک در منطقه لاهیجان نشان دادند کمبیسل هایی1که خوب تکامل یافتهاند یا همان هاپلویودپتس، 2عمدتاً روی موقعیت قله شیب تشکیل شده اند و بر روی موقعیتهای شانه شیب و شیب پشتی که پایداری خاک کمتر است، رگوسلها3 با تکامل کم - یا همان یودارتنس - 4 تشکیل شده است و درپای شیب که آب زیرزمینی خاک را اشباع کرده است، ویژگی های هیدرومورفیک غالب می باشد و گلیسل، اندواکوپتس5تشکیل شده است.
جدول شماره 1 مقایسه ردهبندی خاک دو کاربری در دو سیستم رده بندی آمریکایی وWRB
نتیجه گیری: نتایج ردهبندی خاک در کاربری مرتع نشان داد که خاک از بالای شیب به سمت پایین شیب از رده انتی سول به رده آلفیسول تبدیل شده است. این تغییر به دلیل انتقال رس - Eluvial - به بخشهای پایینی شیب و تشکیل افق آرجیلیک بوده است. در بخش بالایی شیب از جمله شانه شیب به دلیل این که در اثر بارندگی، ذرات به همراه رواناب به سمت پایین حرکت کرده از عمق خاک کاسته شده، در نتیجه خاک متکامل نبوده و افقهای ابتدایی تشکیل شده است.
در واقع در کاربری مرتع به دلیل وجود پوشش گیاهی خوب و ریشه فراوان گیاهان مرتعی نفوذپذیری خاک نسبت به آب افزایش یافته و این عامل باعث آبشویی بیشتر رس از لایه-های سطحی و تجمع آن در افقهای زیرین شده است. ولی درکشت دیم به دلیل رواناب زیاد،کاهش نفوذپذیری و تجمع رس ریز در موقعیتهای پایه و انتهای شیب رده در تمام موقعیتهای شیب این کاربری اینسپتیسول میباشد.
