بخشی از مقاله
چکیده
این تحقیق به منظور بررسی وضعیت شوري در 20000 هکتار از اراضی جنوب تهران و تاثیر کاربري هاي مختلف بر آن انجام شده است تا ضمن تهیه نقشه شوري خاك و شناسایی نواحی شور و غیر شور بتوان در مدیریت و انتخاب نوع محصول تصمیم گیري هاي لازم را اتخاذ نمود. جهت تهیه نقشه شوري خاك نمونه برداري به صورت شبکه منظم 1000 در 1000 متر در 196 نقطه از عمق 0-30 سانتی متر سطح خاك انجام شد. هدایت الکتریکی عصاره اشباع خاك - - ECe اندازه گیري و تجزیه و تحلیل داده ها وتهیه نقشه شوري خاك با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیایی - - GIS و روش درون یابی کریجینگ انجام شد. نتایج نشان داد که خاك هاي مورد مطالعه در چهار محدوده شوري، 0-2، 2-4، 4- 8، 8-16 دسی زیمنس برمتر و سهم هر یک از آنها به ترتیب 30/4، 42/4 ، 22/6 و 4/5 درصد از کل مساحت مورد مطالعه می-باشند. مطالعه حاضر نشان داد که خاك هاي منطقه مورد مطالعه به علت تفاوت در عمق آب زیر زمینی، پستی و بلندي اراضی منطقه، استفاده از آب چاه هاي کم عمق و رودخانه و استفاده از فاضلاب جهت آبیاري، تحت تاثیر شوري می باشند .
-1 مقدمه
به طور میانگین 20 درصد از زمینهاي دنیا متاثر از پدیده شوري هستند. سرعت شورشدن زمینها در برخی کشورها مانند ایران، مصر و آرژانتین 30 درصد بیشتر از دیگر کشورهاست و از حدود 12 درصد مساحت ایران 19 - میلیون هکتار - براي تولید کشاورزي استفاده میشود که حدود 50 درصدآن به درجههاي مختلف مشکل شوري ، سدیمی یا غرقابی دارند - به نقل از دا ئم پناه و همکاران، . - 1390 - نادري خوراسگانی و همکاران، - 1385 طی مطالعات خود در منطقه رودشت اصفهان ، با استفاده از اطلاعات ماهوارهاي به این نتیجه رسیدند که در چندین سال گذشته اراضی بیشتري دچار مشکل شوري شدهاند واین افزایش شوري تحت تاثیر کانالهاي آبیاري و زهکشی بوجود آمده اند. - قانعی و همکاران, - 1389 نقشه شوري خاك بخشی از اراضی شمال شرقی دشت آق قلا را به صورت شبکه بندي منظم 100در100متر در 784 نقطه از عمق 0 – 30 با استفاده از روش کریجینگ ونرم افزار GIS انجام دادند. - محمدي - 1378, با استفاده از روش ژئواستاتیستیک به مطالعه شوري در منطقه رامهرمز پرداخت ، در این مطالعه 600 نمونه خاك به فواصل 500 متر و از سه عمق متفاوت جمع آوري گردید که از تابع آماري واریوگرام براي تجزیه وتحلیل ساختار فضایی متغیرها استفاده کرد. - Cardon et al, 2011 - با مطالعه خاکهاي کلرادو بیان کردند که علت شوري، هوازدگی طبیعی مواد معدنی یا فسیلهاي نمکی به جاي مانده از دریاهاي قدیمی، شرایط آب و هوایی خشک، کیفیت بد آب آبیاري و منابع انسانی مانند فاضلابهاي شهري میباشند. جهت بررسی شوري و پهنه بندي شوري در خاكهاي سواحل ابوظبی امارات از GIS و سنجش از دور - RS - استفاده کردند. - Abdelfattah et al, 2009 - دائم پناه و همکاران ، - 1390 با هدف بررسی شوري و سدیمی بودن خاكها در بخشی از پلایاي واقع در جنوب شهرستان مه ولات تعداد 88 نمونه از عمق 0-10 سانتیمتري خاك از محل تقاطع خطوط یک شبکه منظم با ابعاد1000در1000 برداشت کردند، نقشههاي شور و سدیمی با استفاده از فن دورسنجی و روش زمین آماري تهیه نمودند.
-2 مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه به وسعت حدود 20000 هکتار از اراضی در جنوب تهران واقع شده است. این منطقه در جنوب تهران و در حد فاصل بزرگراه هاي آزادگان، ساوه- تهران و تهران- قم قرار گرفته است .در این مطالعه از روش شبکه بندي منظم با فواصل 1000 در 1000 متر تعداد 196نمونه خاك از تقاطع بین خطوط و عمق 0-30 سانتی متري برداشته شد. نمونههاي خاك هواخشک شدند و پس از کوبیدن از الک 2میلی متري عبور داده شد. پس از تهیه گل اشباع، عصاره گیري با کمک پمپ خلاء انجام گردید و قابلیت هدایت الکتریکی به وسیله دستگاه هدایت سنج WTW مدل اینولب 720 اندازهگیري شد. آنالیزهاي آمار توصیفی با استفاده از نرمافزار SPSS انجام شد - جدول. - 1 الگوهاي تغییرنما بوسیله نرم افزارGS+ رسم و بهترین الگوي تغییرنما انتخاب گردیده - شکل - 2 و پهنهبندي شوري با کمک نرم افزار - ArcGIS 10شکل - 3 انجام گرفت. به منظور ارزیابی پیشبینی خواص در نقاط نمونهبرداري نشده از آمارههاي میانگین خطا ، جذرمیانگین مربعات خطاي تخمین ، ضریب تببین استفاده شد . همچنین جهت پهنهبندي و تخمین متغیر شوري در نقاط نمونهبرداري نشده با استفاده از روش درونیابی کریجینگ انجام شد.
-3 نتایج و بحث
از آنجایی که زیاد بودن انحراف از توزیع نرمال در تجزیه و تحلیلهاي آماري به ویژه محاسبه واریوگرام تاثیر نامطلوب دارد، لذا لگاریتم دادههاي شوري گرفته شد که خلاصه آماري این دادهها در جدول - - 1 نشان داده شده است. پس از گرفتن لگاریتم مقدار میانگین و میانه بسیار به هم نزدیک شده است. همچنین مقدار چولگی کاهش یافته - صفر تا یک - که بیان کننده انحراف کم از توزیع نرمال میباشد. پارامتر ضریب تغییرات بدون بعد بوده و میتوان از آن براي مقایسه تغییرات یک صفت در مقیاسهاي متفاوت نمونهبرداري استفاده کرد . - Mohammadi, 2006 - جهت بررسی و مطالعه ساختارتغییرات مکانی دادههاي شوري، با درنظرگرفتن متوسط فاصله h=1000 متر واریوگرام تجربی رسم گردید. شکل . - 2 - بهترین مدل برازش داده شده مدل نمایی میباشد.پارامترهاي مربوط به این مدل درجدول - 2 - آورده شده است.جهت بررسی استحکام ساختارفضایی باکمک نسبت C0/ - C+C0 - مشخص شده خصوصیت مورد مطالعه داراي ساختار فضایی متوسط میباشد. نتایج نشان می دهد که تنها 30/4 درصد - 6082 هکتار - از اراضی منطقه مورد مطالعه فاقد هر گونه مشکل شوري با قابلیت هدایت الکتریکی کمتر از 2 دسی زیمنس بر متر استاین. مناطق عمدتاً در مناطقی قرار گرفته که از آب چاه عمیق استفاده می نمایند. 42/4 درصد - 8488 هکتار - از اراضی با قابلیت هدایت الکتریکی 2 تا 4 دسی زیمنس بر متر، اراضی هستند که علاوه بر استفاده از آب چاه هاي عمیق به علت محدودیت هاي آبی در سال هاي اخیر از آب فاضلاب به عنوان آب آبیاري در
