بخشی از مقاله
چکیده
هنگامی که بحث سازه های آبی و محیط زیست مطرح است، عاملی که موجب دگرگونی محیط زیست می شود، سد است، سد گتوند علیا با 182 متر ارتفاع، بلندترین سد خاکی کشور می باشد یکی از مهم ترین اثرات زیست محیطی این سد شوری ایجاد شده توسط معدن نمکی که در مخزن این سد وجود داشت می باشد که بعد از آبگیری این معدن به کلی زیر آب فرو رفت و شوری آب رودخانه کارون به بالاترین حد ممکن رسید که این مقدار شوری بر کیفیت آب پایین دست بیشترین تاثیر را دارا می باشد بطوریکه مصارف کشاورزی و شرب و حیات آبزیان و... به شدت تحت تاثیر این پارامتر است.
در این مقاله با استفاده از مدل عددی MIKE11 مقدار شوری ازایستگاه سد گتوند تا اهواز شبیه سازی شده و مقدار شوری آب رودخانه در ایستگاه اهواز در زمانهای مختلف تعیین شد، نتایج نشان داد در اکثر زمان ها در بازه زمانی شبیه سازی شده مقدار غلظت شوری بیشتر از 1 PSU می باشد لذا می توان با توجه به نتایج شبیه سازی شده توسط مدل، مقدار شوری تخلیه شده از خروجی های سد گتوند را مدیریت کرد تا اثرات زیست محیطی آن بر پایین دست تا حدی کاهش یابد.
-1 مقدمه:
یکی از مسائلی که امروزه در رابطه با کیفیت آب مخازن سدها و رودخانه های مرتبط با آنها مواجه هستیم، شوری می باشد. بطوریکه محققین در استرالیا و زلاندنو پیش بینی کردند که تا سال 2050 بیش از 40000 کیلومتر از آبراهه ها و زمینهای مرطوب، نمک آنها به مقدار زیادی بالا خواهد رفت
نفوذ شوری به قسمتهای بالا دست رودخانه یکی از مسائل پر اهمیت مهندسی محیط زیست میباشد .نفوذ آب شور علاوه بر صدمه زدن به کیفیت آب رودخانه و ایجاد مشکلات در استفاده صنعتی و کشاورزی از آب رودخانهها باعث مشکلات زیست محیطی و به هم خوردن گونههای طبیعی نیز میشود .نفوذ شوری به علل مختلف مانند لایروبی، احداث سد در بالادست،خشکسالی میتوان رخ دهد، یکی از روشهای پیش بینی میزان شوری استفاده از مدلهای ریاضی است
سدها در مراحل مختلف احداث، بهره برداری و پایان عمر مفید خود، تاثیر عمیق و شگرفی بر محیط زیست برجای میگذارند. اگرچه نیروگاههای برقابی به عنوان یکی از پاکیزهترین روشهای تولید برق شدهاند، ولی اثرات زیست محیطی آنها بسیار بالا میباشد - مطالعات کیفیت آب مخازن سدهای بزرگ ، - 1388 ،در طی مطالعهای معلوم گشت که احداث سدها بروی سه رودخانه Yuana ,NU, lancing واقع در چین، باعث تغییر کیفیت و ایجاد آلودگی در پایین دست رودخانه گردیده است
سد گتوند علیا پایین دست ترین سد احداث شده برروی رودخانه کارون است که بعد از آن آب رودخانه وارد دشت خوزستان خواهد شد. در هنگام آبگیری سد معدن نمکی که در فاصله 4/5 کیلومتری مخزن قرار داشت به زیر آب رفته و این امر شوری آب رودخانه کارون را به بالاترین حد ممکن رساند، در حال حاضر عبور رودخانه کارون از وسط معدن، آن را به دو قسمت شرقی و غربی تقسیم کرده به طوری که بخش زیادی از شوری آب رودخانه کارون ناشی از آن است - مطالعات شرکت مهاب قدس - 1389، در این مقاله رودخانه کارون از حدفاصل سدگتوند تا اهواز ازنظر هیدرولیکی و شوری شبیهسازی می شود، و در زمان ها ی مختلف مقدار غلظت شوری در ایستگاه اهواز بدست میآید.که با توجه به غلظتهای بدست آمده می توان شوری وارد شده توسط سد به رودخانه را مدیریت کرد تا کم ترین تاثیر را بر پایین دست ایجاد کند.
-2 منطقه موردمطالعه: سدگتوند:
نیروگاه و ساختگاه سد گتوند علیا واقع در استان خوزستان در 25 کیلومتری شهرستان شوشتر و نزدیکی شهر گتوند، با موقعیت جغرافیایی 480°4 طول شرقی و 480°4 عرض شمالی مطابق - شکل - 1 واقع شده است.
شکل - 1 - تصویر ماهوارهای - LANDSAT7 TM - از موقعیت سد گتوند علیا
رودخانه کارون:
این رودخانه مطابق شکل 2 بین طول جغرافیایی 480°4 تا 51°55 شرقی و عرض جغرافیایی 30°17 تا 230°4 شمالی واقع است. رودخانه کارون با طولی حدود 840 کیلومتر از به هم پیوستن رودخانههای فرعی آب ونگ، بهشت آباد، دوآب، بازفت، خرسان ومنج تشکیل میشود. سرچشمه این رودخانه از زردکوه بختیاری سلسله کوههای زاگرس است که پس از عبور از مناطق کوهستانی در منطقه گتوند وارد دشت خوزستان میشود و با عبور از شهرهای مسجد سلیمان، شوشتر، اهواز و خرمشهر به خلیج فارس خاتمه مییابد.
