بخشی از مقاله
چکیده
به منظور بررسی تاثیر مدیریت گلخانه بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک ده نمونه خاک از گلخانه و ده نمونه خاک از خاک غیرگلخانه واقع در منطقه جیرفت انتخاب گردید و بر روی این نمونه ها آزمایشات فیزیکی و شیمیایی صورت گرفت. خصوصیات فیزیکی از جمله تخلخل و وزن مخصوص ظاهری وخصوصیات شیمیایی مثل pH ,CEC,ECخاک گلخانه با خاک غیرگلخانه مقایسه شد. نتایج آزمایش نشان داد که میزان تخلخل ، وزن مخصوص ظاهری،هدایت الکتریکی و ظرفیت تبادل کاتیونی در خاک گلخانه و مزرعه تفاوت معنی داری نشان دادند، اما میزان pH در خاک گلخانه و مزرعه تفاوت معنی داری نشان نداد. در اثرکاربرد موادآلی خاک گلخانه کاهش pH و افزایش سایر پارامترها را نسبت به خاک غیرگلخانه نشان داد. کاربرد کود مرغی در گلخانه از طریق خاکدانه سازی باعث افزایش تخلخل و همچنین با تجزیه شدن منجر به افزایش CEC و EC شده، اما مقدار pH را کاهش داده است . بنابراین می توان گفت که در صورت استفاده صحیح از موادآلی می توان از پتانسیل این مواد در جهت بهبود کیفیت خاک بهره برد.
واژه های کلیدی:تخلخل ، وزن مخصوص ظاهری، EC,CEC و . pH
مقدمه
موادآلی به علت اثرات مفیدی که بر خصوصیات فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی خاک دارند یکی از ارکان مهم باروری خاک محسوب می شوند.کودهای آلی باعث افزایش ماده آلی خاک می شوند و سبب بهبود خصوصیات خاک مثل PH،ظرفیت تبادل کاتیونی و افزایش فعالیت میکروارگانیسم ها ، میزان دسترسی به موادغذایی و افزایش باروری خاک می شوند - رناتو و همکاران،. - 2003 دانگ و همکاران در سال 2002 بیان کردند که تراکم خاک بر اثر عملیات شخم موجب افزایش وزن مخصوص ظاهری می شود و این نشانه ای از تخریب کیفیت خاک می باشد.کاهش موادالی به دلیل اجرای عملیا ت زراعی موجب کاهش قابل توجه ظرفیت تبادل کاتیونی می شود. طرح های تحقیقاتی طولانی توسط بیک و همکاران - 1994 - اسجونینگ و همکاران، - 1994 - جنکینسون و همکاران - - 1994 مورد استفاده قرار گرفتند تا مبنایی را برای ویژگی های خاک تعیین کنند.
این بررسی ها نشان داده است که روشهای کشت باعث تغییر ویژگی های فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک می شود، مثلا اضافه کردن 40 ساله کود به خاک باعث افزایش میزان ماده آلی و مقدار نیتروژن خاک در مقایسه با خاک شاهد شد. کود گاوی و لجن فاضلاب از پتانسیل زیادی برخوردار می باشند و می توان از انها برای باروری خاک استفاده کرد - رضایی نژاد و افیونی . - 1379 افزایش میزان کاربرد لجن فاضلاب باعث کاهش pH و افزایش هدایت الکتریکی و کربن آلی می شود - قمری و دانش . - 1386 اسنکین و همکاران در سال 1996 یک شاخص را برای تجزیه خاک پیشنهاد کردند که مقدار آن نشان دهنده میزان تجزیه فیزیکی ، شیمیایی و بیولوژیکی خاک و همچنین میزان تجزیه آن می باشد.
لجن فاضلاب مقدار نسبتا زیادی مواد آلی و املاح دارد که بر خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک تاثیر می گذارد و در صورت استفاده بهینه می تواند به عنوان یک کود ارزان قیمت مورد استفاده قرار گیرد .در ایران مطالعات در زمینه تاثیر لجن فاضلاب بر خواص شیمیایی خاک تا حدودی انجام گرفته است ولی تحقیقات بر روی خواص فیزیکی خاک اندک است. پژوهشی که توسط شیرانی و همکاران در سال 1389 به منظور بررسی تاثیر تجمعی لجن فاضلاب بر هدایت هیدرولیکی، جرم مخصوص ظاهری، پایداری خاکدانه، نفوذ آب در خاک، EC و pH خاک انجام شد نشان داد با افزایش سطح لجن هدایت هیدرولیکی اشباع خاک، نفوذپذیری، پایداری خاکدانه و EC خاک افزایش و وزن مخصوص ظاهری کاهش یافت. همبستگی معنی داری بین مقدار لجن و خصوصیات فیزیکی وجود داشت .در تجزیه به عامل ها، بین مقدار لجن و کلیه خصوصیات فیزیکی خاک با ضرایب بالا که بیش از 71 درصد واریانس را توجیه می کرد، نشان دهنده تاثیر زیاد لجن بر خواص فیزیکی خاک بود. از خصوصیات شیمیایی خاک فقط pH دارای ضریب بالا بود.
مواد و روشها
-1 نمونه برداری
نمونه برداری از خاک گلخانه های تحت کشت خیار وخاک مزرعه های مجاور آنها واقع در شهرستان جیرفت صورت گرفت.این منطقه با 830 هکتار کشت محصولات گلخانه ای از نظر تولید این محصولات رتبه اول را در کشور دارد.تنوع اقلیمی،خاک خوب و حاصلخیز با پتانسیل بالا و اقلیم مناسب در جیرفت موجب معرفی این منطقه به عنوان یکی از قطبهای کشاورزی شده است.ده نمونه از خاک گلخانه وده نمونه از خاک مزرعه برداشته شدو بر روی آنها آزمایشات فیزیکوشیمیایی انجام شد.
-2 انجام آزمایشات فیزیکوشیمیایی
تجزیه های فیزیکی و شیمیایی با روشهای متداول صورت گرفت. بافت خاک به روش هیدرومتر و با استفاده از مثلث بافت خاک تعیین شد - جدول - 1، هدایت الکتریکی خاک پس از تهیه عصاره گل اشباع با استفاده ازECمتر بدست آمد.کربن آلی به روش والکلی بلک ، ظرفیت تبادل کاتیونی به روش باور وpH با استفاده از pH متر اندازه گیری شد - احیایی، . - 1372
-3 ترسیم نمودارها
رسم گرافها با استفاده از نرم افزار اکسل و تجزیه داده ها با استفاده از نرم افزار SAS به صورت مقایسه جفتی انجام شد.
نتایج و بحث
از نظر تولید ،مناسبترین منطقه برای کشت خیار گلخانه ای منطقه ای است که زمستان ملایم داشته باشد و در فصل سرد بتوان با استفاده از انرژی آفتاب و بدون احتیاج به گرمای مصنوعی،حرارت کافی برای رشد خیار در گلخانه را فراهم نمود.
میزان تخلخل درخاک
براساس نتایج آماری تفاوت میزان تخلخل در شرایط مزرعه و گلخانه در سطح پنج درصد معنی دار شد.میزات تخلخل در نمونه خاکهای مزرعه و گلخانه شماره یک ،دو،پنج،شش،هفت،هشت،نه و ده معنی دار بود.طبق شکل 1 میزان تخلخل در نمونه خاک گلخانه بیشتر از میزان آن در خاک مزرعه می باشد زیرا در خاک گلخانه کودآلی بیشتری مصرف شده است . بیشترین میزان تخلخل در نمونه خاک شماره هشت می باشد. دلیل احتمالی آن بیشتربودن کربن آلی نسبت به سایر نمونه خاکها می باشدکه در نتیجه آن تخلخل خاک افزایش یافتهاست. بهبود خاکدانه سازی و تفاوت در نوع خاکورزی نیز می تواند باعث این تفاوت شده باشد.
