بخشی از مقاله
چکیده:
حوادث ناشی از رانندگی هر سال جان تعداد بسیار زیادی از افراد جهان را میگیرد به این دلیل متخصصان راه و ترافیک از سال های دور به دنبال راه حل های مناسب جهت کاهش تصادفات ترافیکی و در پی آن کاهش صدمات انسانی بودهاند.
برای نیل به این هدف ابتدا باید مکانیزم و علل ایجاد تصادفات و فرایند آن مورد بررسی و شناسایی قرار گیرد. از جمله اقدامات اساسی در این راستا، یافتن سهم وسایط نقلیه مقصر در تصادفات راه ها میباشد. در این پژوهش آمار تصادفات محور هراز با استفاده از فرم های کام تهیه شده از پلیس راه راه استان مازندران مورد مطالعه قرار گرفت؛ اطلاعاتی همچون تعداد تصادفات وسایط نقلیه مختلف به تفکیک نوع آنها، وسایط نقلیه مقصر، نوع تصادفات بر اساس شدت آنها، علل مختلف ایجاد تصادفات استخراج گردید.
متوسط ترافیک روزانه محور از میانگین حجم ترافیک عبوری در سه روز مختلف تعطیلات و عادی سال 1393 که به صورت 24 ساعته برداشت شد محاسبه گردید. پتانسیل خطرپذیری تصادفات وسایط نقلیه با حضور برابر با تبدیل همه آنها به یک نوع، مورد بررسی قرار گرفت.
نتایج اولیه نشان داده است بالاترین میزان تردد، بیشترین تصادفات وسیله نقلیه مقصر و بیشترین شدت تصادفات به خودروی سواری پراید برمی گردد. پتانسیل ایجاد خطر تصادف، در کامیونها از سایر وسایط نقلیه بیشتر بوده است. نتایج تحقیق نشان داده : عدم توانایی در کنترل وسایط نقلی ، انحراف به چپ ناشی از سبقت غیر مجاز ، عدم توجه به جلو و عدم رعایت حق تقدم به ترتیب از عمدهترین ایجاد تصادفات در محور مورد مطالعه بودهاند. با دقت به علل عمده تصادفات، خودروهای با کیفیت بالاتر تعداد تصادفات کمتری به دلیل قدرت کنترل مطلوب تر داشته اند.
مقدمه
با گ سترش زندگی شهری و ر شد سریع جمعیت به خ صوص در شهرهای بزرگ، صنعت حمل و نقل به عنوان یکی از صنایع اصلی و تأثیرگذار در تو سعه پایدار شهری مطرح گردیده ا ست .یکی از م سائلی که تو سعه حمل و نقل بین شهری در پی دا شته ا ست، مشکل تصادفات است .تصادفات علاوه بر خسارات مالی و جانی، به دلیل اعمال تأخیر در خیابانها، زمان زیادی از وقت مفید افراد را تلف میکنند .این امر در شبکه راهای بین شهری شلوغ و پرجمعیت، از جمله مع ضلات ا سا سی مح سوب می شود .
بر اساس تحقیقاتی که در زمینه برآورد هزینه های ت صادفات درون شهری و برونشهری در راههای ایران توسط پژوهشکده حمل ونقل وزارت راه و شهر سازی انجام گرفته ا ست، هزینه ت صادفات ترافیکی ایران در سال 86 با احت ساب یارانه ها بالغ بر180 هزار میلیارد ریال برآورد شده ا ست که با این هزینه میتوان برای بیش از 150 شهر ناوگان قطار شهری خریداری نمود.آیتی هزینه ت صادفات ایران در سال 80 را بیش از %3/5 تولید ناخالص ملی برآورد کرده است .
بر اساس گزارش صلیب سرخ جهانی، ت صادفات ترافیکی در جهان سالانه حدود 15 میلیون زخمی بر جای می گذارند و این آمار همراه با تو سعه مناطق شهری در جهان در حال افزایش ا ست. به منظور افزایش ایمنی راه و کاهش شدت تصادفات جادهای لازم است که اطلاعات کاملی از همه فاکتورهای تأثیرگذار بر تصادف در بخش های مختلف یک راه در اختیار باشد.
بنا به تحقیقات مجمع جهانی راه1، سهم تجمعی عامل ان سان در وقوع ت صادف 93 در صد، عامل وسیله نقلیه 13 درصد و عامل محیط راه 34 درصد میباشد - پیارک، . - . - 2003 ماهیت مکانی بخش اعظمی از اطلاعات مرتبط با تصادف و راه و نیز حجم بالای داده ها، ضرورت استفاده از تکنیک های نوین محاسباتی و تحلیل های مکانی را در مطالعات تصادفات جادهای آشکار می سازد.ترافیک در قالب یک سیستم دارای اجزاء گوناگونی ا ست که اغلب به صورت سه جزء ان سان، و سیله نقلیه و محیط مسیر مطرح و در حال تقابل شدید میباشند. یک تصادف را میتوان یک نقص در این سیستم دانست.
فصل حاضر، بیان مساله و معرفی موضوع تحقیق را در برمیگیرد . در این تحقیق با بد ست اوردن حجم ترافیک روزانه عبوری از محور هراز در فصول مختلف سال که هر یک دارای حجم عبوری متفاوت میبا شند و همچنین برر سی آمار ت صادفات رخ داده در بازه زمانی مورد نظر و چگونگی توزیع سهم وسایل نقلیه مقصر در این تصادفات مورد ارزیابی قرار گرفته و پس از آن عوامل ایجاد تصادفات مورد تحلیل و ارزیابی قرار خواهد گرفت که بر اساس مروری بر منابع تحقیق تنظیم شده ا ست. در ادامه ، هدف از تحقیق حا ضر، سؤالات و فرضیات مطرح در تحقیق، روش تحقیق و مراحل آن ارائه شده است.
بیان مساله
امروزه یکی از مهمترین مسائل در سراسر جهان تلفات ناشی از تصادفات جاده ای است که علاوه بر مرگ و میرهای ناشی از آن موجب تحمیل هزینه های بسیار گزاف جهت جبران خسارت میگردد. این امر در کشور ما ایران با توجه به گسترش شهرها و تحولات بوجود آمده در نحوه زندگی و رفتارانسانها و افزایش سفرهای روزانه و عدم توسعه مناسب کمی و کیفی راهها به یکی از مشکلات اصلی کشور تبدیل شده است، عوامل انسانی، راه، وسیله نقلیه و محیط اطراف از مهمترین عوامل منجر به تصادفات میباشند .
سهم مشترک وسایل نقلیه و انسان در وقوع تصادفات ناشی ازعواملی چون مشخصات فیزیکی و عملکردی وسایل نقلیه و سهم آن در ترافیک عبوری و رفتار خاص و یا ویژگی های مشترک راننده آن تیپ وسیله نقلیه میباشد. در این تحقیق محور هراز با توجه به اهمیت بالای آن در ترابری کشور و وجود وسایل نقلیه مختلف بخصوص باری با ویژگی های خاص و بالا بودن نرخ تصادفات در این محورمورد بررسی قرار گرفته و به منظور تعیین میزان تاثیر نوع وسایل نقلیه بر تعداد و شدت تصادفات نوع خودروی مقصر در وقوع تصادفات فوتی،جرحی،خسارتی به تفکیک وسیله نقلیه با استفاده ازاطلاعات خام فرم کام مورد تجزیه و تحلیل قرار میگیرد.
با توجه به تفاوت درصد حضور هر وسیله نقلیه در ترکیب ترافیک، استفاده از سهم وسایل نقلیه به تنهایی در تحلیل تصادفات مناسب نمی باشد بنابراین با تعیین نسبت سهم وسایل نقلیه در تصادفات به درصد حضور وسیله نقلیه درکل ترافیک پارامتری بعنوان خطر پذیری وسیله نقلیه تعیین میگردد که میتواند معیار مناسبی برای تعیین سهم وسیله نقلیه مقصر در تصادفات مورد نظرمی باشد. با توجه به بالا بودن سهم عوامل انسانی در وقوع تصادفات یکی از مهمترین راهکارها تغییر رفتار رانندگی با آموزش وشدت دراعمال مقررات میباشد. اگر چه آموزش نیروی انسانی و تغییر رفتار وطرز فکر یک جامعه بطور کامل نیاز به یک افق زمانی طولانی مدت دارد.ولی با آموزش و اعمال مقررات سختگیرانه تر برای تعداد خاصی از رانندگان که در وقوع تصادف نقش بیشتری دارند میتواند حتی در کوتاه مدت نیز موثر باشد.
بنابراین نگاه ریزبینانه تردر خصوص نسبت سهم هر وسیله نقلیه وتعداد تصادفات آن و همچنین رفتار خاص رانندگان آنها در شرایط مختلف در محور هراز که از شاهراه های حیاتی کشور میباشد یکی از مسائل مهم اجتماعی کشور در مقوله تصادفات بوده که نیازبه تحقیق و مطالعه دارد.
بدون شک مهم ترین هدف هر سیستم حمل و نقل و ترافیک کاهش تعداد تصادفات به ویژه تصادفات جرحی و فوتی است. اهمیت بالای بررسی تصادفات برونشهری محققین را ملزم به شناخت عوامل مؤثردر بروز آنها کرده است و تجزیه و تحلیل تصادفات یکی از ابزارهای غیر قابل چشم پوشی در نیل به این هدف میباشد. بررسی و مطالعه در مورد تعداد افراد کشته شده در راههای کشور در سالهای اخیر در استانهای مختلف نشان داده است که مازندران از جمله استان های با آمار بالای متوفیات و مجروحین تصادفات در سطح کشور میباشد.هزینه های گزاف اجتماعی و اقتصادی تصادفات جاده ای و آثار کوبنده فیزیکی و روانی آن روی افراد یا جوامع، یکی از مهم ترین موضوعات تحقیقات علمی حوزه راه و حمل و نقل میباشد.
اهمیت و ضرورت
تصادفات ترافیکی پیشامد نامطلوب و اجتناب ناپذیر جریان ترافیک هستند که سبب اتلاف سرمایه و در نهایت عمر انسان ها میشوند.صدمات و خسارات ناشی از تصادفات جاده ای، امری مهم و قابل ملاحظه است که متاسفانه در اغلب موارد نادیده گرفته میشود. سلامت عمومی جامعه، چالشی است که تلاش ها و اقدامات هماهنگ و یکپارچه ای را جهت پیشگیری های موثر و مستمر، میطلبد.
مردم بطور روزانه با سیستم های مختلف و متعددی مواجه میشوند. قابل ذکر است که از بین تمامی سیستم های مذکور، سیستم های عبور و مرور پیچیده ترین و خطرناکترین سیستم میباشد. هزینه های گزاف اجتماعی و اقتصادی تصادفات جاده ای و آثار کوبنده فیزیکی و روانی آن روی افراد یا جوامع، یکی از مهم ترین موضوعات تحقیقات علمی حوزه راه و حمل و نقل میباشد. هر فردی که در یک تصادف صدمه یا خسارت می بیند، یا معلول شده و یا اینکه جان خود را از دست میدهد به دلیل اینکه یک فرد مستقل از دیگران نیست و در شبکه ای در ارتباط با دیگران - شامل: خانواده و ... - زندگی می کند، لذا تبعات آن نه تنها فرد بلکه دیگران را نیز تحت تاثیر قرار میدهد.
بدین ترتیب، در این تحقیق حضور وسایل نقلیه مختلف از قبیل سواری، وانت، کامیون، کامیونت، کمپرسی، موتورسیکلت و.....مورد بررسی ریزبینانه تر قرار گرفته تا سهم هر یک از این وسایل نقلیه بطور مجزا در ایجاد تصادفات جاده ای در محور هراز مشخص گردیده و راهکار لازم در جهت کاهش تعداد و شدت تصادفات ارائه میگردد.
مطالعات پیشین
فخاریان و مقدس نژاد - - 1390 در تحقیقی عوامل کاهنده و افزاینده بر تعداد مجروحین و کشته های تصادفات ومیزان تاثیر هر کدام از این متغیرها بر متغیر پاسخ را مورد بررسی قرار دادند،نتایج تحقیق بیانگر آن است که ساعات اولیه و انتهایی شب،افزایش متوسط درصد وسایل نقلیه سنگین،وسیله نقلیه مقصر از نوع سنگین و بعنوان عوامل تاثیر گذار بر تعداد تلفات تصادفات تعیین گردیده اند.
مریدپور و مظلومی - 1390 - به اثرات وسایل نقلیه سنگین در تصادفات در مقایسه با وسایل نقلیه سواری پرداخته اند.وسایل نقلیه سنگین میتوانند اثرات فیزیکی و روانی قابل توجهی را بر ترافیک اطراف وارد نمایند که این امر به دلیل خصوصیات فیزیکی - سایز و طول - و خصوصیات عملکردی - شتاب وقابلیت مانور - این نوع از وسایل نقلیه است .
در این مقاله، خصوصیات ترافیکی در اطراف وسایل نقلیه سواری وسنگین مورد بررسی ومقایسه قرارگرفته است، نتایج به دست آمده نشانگر فاصله قابل توجه وسایل نقلیه جلویی نسبت به وسایل نقلیه سنگین بود این امر در وسایل نقلیه سواری مشاهده نشدو همچنین نشان میدهد که وسایل نقلیه سنگین اثر قابل توجهی بر ترافیک اطرافشان دارند.آنها میتوانند باعث کاهش متوسط سرعت و افزایش زمان سفر در بزرگراهها و آزاد راهها شوند. نتیجتا" محقق وسایل نقلیه سنگین را از عوامل اصلی وقوع تصادفات با درصد تلفات بالا ذکر نموده است.
خوش نشان و اسماعیلیان 1390 - - ، طی تحقیقی که بر اساس اطلاعات تصادفات به وقوع پیوسته در سال 1387در استان تهران انجام شده است، مشخص شده گروه سنی تا 35 سال، رانندگان با جنسیت مذکر، ضربه به سر و خودروی سواری مورد استفاده از فراوانی بیشتری نسبت به سایر پارامترها ی حاضر در گروه خود برخوردار بوده اند، که نشان دهنده مهم بودن آن پارامترها در گروه های مختص به خود بوده است .
مستعلی و همکاران - - 1388، محققان عوامل بروز تصادفات در استان تهران را به کمک داده های تصادفات جاده ای این استان بررسی کرده اند، نتایج آن تحقیق نشان میدهد ریسک حضور خودروی سواری در تصادف 70 درصد و ریسک حضور وسیله نقلیه سنگین 40 درصد است. اما با این وجود به نظارت بیشتر بر روی خودروهای سنگین و نصب تجهیزات ایمنی بیشتر بر روی آن دسته از وسایل نقلیه اشاره شده است.
تورو و همکاران - - 2005، تصادف های رانندگی برای عابران پیاده، دوچرخه سواران و سرنشینان وسائط نقلیه موتوری را با استفاده از تحلیل آماری بررسی
کردند .در این بررسی دریافته اند که جراحات وارده به عابران پیاده و دوچرخه سواران نسبت به سرنشینان وسائل نقلیه شدیدتر بوده و در بسیاری از موارد به جراحات شدید از جمله شکستگی، قطع عضو و ضربه مغزی منجر شده است .چیه وی پای - - 2009 به بررسی عدم توجه رانندگان وسائط نقلیه به تردد موتورسواران پرداخت و در این بررسی نتیجه گرفت که بیشتر تصادف ها مربوط به زمانی است که راننده وسیله نقلیه بدون توجه به حضور موتورسیکلت، با گردش به راست از راه فرعی به راه اصلی وارد می شود.
ابوترابی و رضائی مقدم - - 1388، با مدلسازی شدت تصادف ها برای وسائط نقلیه مختلف نشان دادند که تاریکی هوا، عدم توانایی در کنترل وسیله نقلیه، انحراف به چپ، تخطی از سرعت مجاز - مطمئنه - ، حجم ترافیک کمتر از 2000 وسیله نقلیه در ساعت، حرکت با دنده عقب، نقص فنی در وسیله نقلیه، تصادف ها با موتورسیکلت و دوچرخه، تصادف های روی پل، تصادف های جلو به جلو، تصادف های جلو به پهلو و تصادف های چند وسیله جزء متغیرهایی هستند که باعث افزایش شدت تصادف ها می شوند.
مزهارول حاق و همکارانش - - 2009 برای بررسی مقصر بودن یا نبودن موتورسواران در تصادف ها از مدل لاجیت استفاده کردند. آنها برای این کار داده های سال های 2001 تا 2006 کشور سنگاپور را در محلهای مختلف وقوع تصادف مورد بررسی قرار دادند. آنها برای بررسی دقیقتر، وضیعت راه و شرایط آب و هوا را نیز در نظر گرفتند. آنها به این نتیجه رسیدند که آمار بی گناهی موتورسواران در تصادف های رخداده در شب رو به افزایش می باشد. همچنین در این مقاله، با استفاده از مدل های ریاضی و شبکه های عصبی مشخص تصادف موتورسیکلت با تک وسیله نقلیه، تصادف های جلو به جلو، تصادف های جلو به پهلو، عدم رعایت فاصله طولی، تغییر ناگهانی مسیرحرکت، عدم توجه به جلو و بی سوادی موتورسواران جزء عواملی هستند که همواره باعث افزایش شدت تصادف های موتورسیکلت می شوند.
راضی اردکانی و صمیمی - - 1390 طی تحقیقات خود بر روی عوامل موثر بر شدت تصادفات با به کارگیری مدلهای پروبیت، لوجیت و شبکه عصبی مصنوعی نشان داده اند که تصادفات بوقوع پیوسته به دلیل بی توجهی به مقررات، عجله و شتاب بی مورد، انحراف به چپ یا تغییر مسیرناگهانی وسیله، با شدت بیشتری همراه بوده است. همچنین عواملی چون نوع وسیله مقصر، وضعیت روسازی، زمان تصادف و عرض معبر، در افزایش احتمال جرحی بودن تصادف موثر بوده است. همچنین تصادفات بوقوع پیوسته در روزهای تعطیل با احتمال افزایش شدت نسبت به روزهای عادی همراه بوده و شدت تصادفاتی که در شب اتفاق میافتند، بیشتر از تصادفات بوقوع پیوسته در روز میباشند.
