بخشی از مقاله
چکیده:
کشور ایران پس از عربستان بزرگترین ذخائر نفت و پس از شوروی بیشترین میزان گاز جهان را داراست. لذا به دلیل فراوانی و همچنین ارزان بودن تولید از منابع فسیلی در این کشور، برای تولید برق در هر سه حالت نیروگاه های بخاری، گازی و سیکل ترکیبی، عمدتا از سوخت های نفت گاز، نفت کوره و گاز طبیعی استفاده می شود و استفاده از منابع تجدید پذیر برای تولید برق در ایران - بجز برق آبی - کم تر در دستور کار قرار گرفته است. در این مقاله با استفاده از تحلیل اسنادی به بررسی برنامه های اول تا پنجم توسعه پرداخته می-شود و میران توجه این برنامه ها به انرژیهای تجدیدپذیر مورد بررسی قرار گرفته و سیاست های موجود مورد نقد قرار میگیرد.
.1 مقدمه
کشور ایران با جمعیتی حدود 75 میلیون نفر و وسعتی بیش از 1.5 میلیون کیلومتر مربع، پس از عربستان بزرگترین ذخائر نفت و پس از شوروی بیشترین میزان گاز جهان را داراست. لذا به دلیل فراوانی و همچنین ارزان بودن تولید از منابع فسیلی در این کشور، برای تولید برق در هر سه حالت نیروگاه های بخاری، گازی و سیکل ترکیبی، عمدتا از سوخت های نفت گاز، نفت کوره و گاز طبیعی استفاده می شود و استفاده از منابع تجدید پذیر برای تولید برق در ایران - بجز برق آبی - هنوز از توجیه اقتصادی برخوردار نیست.
در ایران هدف اصلی در اجرای پروژه های تولید از منابع تجدید پذیر تا پیش از برنامه پنجم توسعه، در واقع جذب تکنولوژی بوده است تا پس از اینکه توجیه اقتصادی آن ها محقق شد، ساخت نیروگاه و تولید انبوه در دستور کار قرارگیرد. در عین حال و در صورتی که توجیه اقتصادی در آینده نزدیک تری امکان پذیر باشد ساخت نیروگاه با نمونه های نیمه صنعتی و ازمایشگاهی به منظور کسب دانش فنی، دستیابی به تجربیات عملی و اشنایی با مونع ساختاری و همچنین جلب اعتماد مردم و مسولین در دستور کار قرارگرفته است تا از این طریق زیرساختارهای لازم برای تولید درآینده فراهم شود . توجه به این نکته ضروری است که توجه به توسعه انرژ ی های تجدید پذیر کاملا منطبق بر جهت گیری های کلی و برنامه های بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران در خصوص انرژی می باشد.
برای نمونه مطابق سند چشم انداز تا سال 1404، ده درصد از برق مورد نیاز کشور باید از منابع تجدیدپذیر تامین شود. سیاست های کلی نظام در بخش انرژی که توسط مجمع تشخیص مصلحت نظام تصویب و پس از تأیید رهبری ابلاغ شده است نیز حداقل در دو موردمستقیماً به توسعه انرژ یهای تجدیدپذیر اشاره دارد .در برنامه پنجم توسعه کشور نیز استفاده از انرژی های تجدید پذیر به میزان 5000 مگاوات هدف گذاری شده است .
لازم به ذکر است جهت گیری سندهای بالادستی نظام به توسعه انرژی های تجدید پذیر همگام با رشد چشمگیر جهانی این انرژی در سا لهای اخیر بوده است . گزارش جهانی انرژی های در سال 2012 نشان می دهد سرمایه گذاری جهانی در این حوزه با رشدی 17 درصدی نسبت به سال 2010 به رقم 257 میلیارد دلار در سال 2011 رسیده است که از این مقدار 89 میلیارد دلار آن توسط کشورهای در حال توسعه ، سرمایه گذاری شده است.
این گزارش همچنین بیان میکند تا سال 2011، 118 کشور که بیش از نیمی از آن ها کشورهای در حال توسعه هستند، برای انرژ یهای تجدیدپذیر، اهداف راهبردی تدوین کرد ه اند . برای نمونه ، مصر تامین 20درصد از انرژی خود را توسط انرژیهای تجدید پذیر تا سال 2020 هدف گذاری کرده است.این هدف گذاری در همین بازه زمانی برای اردن 7 درصد، مراکش 10 درصد، الجزایر 40 درصد، اندونزی 25 درصد، اسراییل 25 درصد، لیبی 10 درصد، تایلند 20 درصد و مالزی 11 درصد بوده است
شکل 1 درصد رشد سرمایه گذاری در بخش انرژی های تجدیدپذیر
.2 سیاستهای انرژی تجدید پذیر در ایران
فعالیتهای مربوط به انرژیهای تجدیدپذیر در ایران از سال 1354 در وزارت نیرو آغاز شده است. در این سال برای مطالعه و شناسایی پتانسیلهای انرزی زمین گرمایی قراردادی با شرکت برق ایتالیا - ENEL - منعقد شد. در سال 1360 به دنبال فعالیتهای تحقیقاتی انجام شده، پروژه هایی در زمینه انرژیهای تجدیدپذیر، عمدتا در زمینه بیوگاز و نیروگاه های آبی کوچک نیز توسط معاونت امور انرژی وزارت نیرو اجرا شد.
به منظور توسعه استفاده از انرژیهای تجدیپذیر، در سال 1372 دفتر انرژیهای نو در ستاد وزارت نیرو تشکیل گردید و در سال 1375 سازمان انرژیهای نو "سانا" بصورت شرکتی وابسته به وزارت نیرو تشکیل شد و در سال 1379 با تصویب هیئت وزیران بصورت شرکتی دولتی فعالیت خود را آغاز کرد.
در ایران عمده سیاستگذاری ها و برنامه ریزی ها در زمینه توسعه و پیشرفت تکنولوزیهای مختلف انرژی تجدیدپذیر را وزارت نیرو انجام می دهد. سازمان انرزی های نو - سانا - تاکنون پروژه های مختلفی را به منظور کسب آخرین اطلاعات از وضعیت انرژیهای نو در جهان و ایران و همچنین چشم انداز پتانسیلهای آنان و به دست اوردن تجربه عملی از مشکلات فنی و اقتصادی در انرژیهای تجدیدپذیر را به اجرا گذاشته است .این پروژه ها را در یک نگاه کلی می توان به سه گروه کلی تقسیم نمود:
1. پروژه های بنیادی
2. پروژه های تحقیقاتی
3. پروژه های تولید برق و انرژیها و برنامه ریزی ها در زمینه توسعه و پیشرفت تکنولوژیهای مختلف انرژی
.1-2 سیاستهای کلی نظام جمهوری اسلامی ایران در مورد "انرژی"
مصوب مورخ 1377-10-23مجمع تشخیص مصلحت نظام بوده است و در تاریخ 1379-11-3 توسط رهبری تایید و طی شماره 76230-1 مورخ 1379-11-3دفتر وی ابلاغ گردیده است.
· ایجاد تنوع در منابع انرژی کشور و استفاده از آن با رعایت مسائل زیست محیطی و تلاش برای افزایش سهم انرژی های تجدیدپذیر با اولویت انرژی های آبی.
· تلاش برای کسب فنآوری و دانش فنی انرژیهای نو و ایجاد نیروگاهها از قبیل بادی و خورشیدی و پیلهای سوختی و زمین گرمایی در کشور
بند ”7“ سیاستهای کلی نظام در اصلاح الگوی مصرف: افزایش بازدهی نیروگاهها، متنوع سازی منابع تولید برق و افزایش سهم انرژی های تجدید پذیر و نوین
