بخشی از مقاله
چکیده
توجه به مسائل ایمنی در واحدهای آبکاری یکی از مباحث مهم در صنعت آبکاری است. تمرکز بر این موضوع علاوه بر حفاظت و ایمنی بر بازدهی فرآیندهای پوشش دهی و کیفیت مواد مصرفی و درنهایت توجیه اقتصادی نیز دارد. لذا ارزیابی و تحلیل ریسک موجود در واحدهای آبکاری و ارائه برنامهای جهت مدیریت اهمیت قابلتوجهی خواهد داشت. وجود ریسک در هر واحد آبکاری گریزناپذیر و غیرقابلحذف است ولی با شناسایی کامل و مدیریت و کنترل آن با اقدامات اصلاحی میتوان احتمال بروز را به حداقل رساند.
در این مقاله به اهمیت تحلیل ریسک ایمنی در واحدهای آبکاری به روش تجزیهوتحلیل خطا پرداختهشده است و عوامل مؤثر در تحلیل ریسک و مدیریت ایمنی و روشهای حفاظت معرفی میشوند برای تجزیهوتحلیل آنها برنامهای از موارد مرتبط با شدت و احتمال وقوع حوادث ارائه میگردد.
-1مقدمه:
در واحدهای آبکاری به دلیل وجود شرایط کاری و متغیرهای زیاد، رعایت اصول ایمنی اثر قابلتوجهی در بازدهی و ادامه فعالیتهای آن واحد دارد. زیرا پیوستگی فراوانی در هر بخش از فرآیندها بهطور خاص دیده میشود بهویژه هنگامیکه با پوشش دهیهای پیچیده به لحاظ نوع آیتم و چه ازنظر نوع پوشش سروکار داریم، شرایط متغیر و عدم قطعیتها بیشتر میشود. وجود عدم قطعیت و شرایط نامطمئن در فرآیند به معنای تحمیل ریسک در انجام آن عملیات در کل فرآیند میباشد.
ازجمله دلایل ریسک بالا در صنعت آبکاری میتوان وجود مواد شیمیایی آلاینده و قابل اشتعال، محدود بودن فضای کاری، آلودگی ناشی از ماهیت فرآیند، تهویه، در معرض قرار گرفتن شوک الکتریکی، سقوط و لیز خوردن، ریزش و پاشش مواد شیمیایی، خطرات چشمی، جراحات، آسیبهای جسمی و آلودگی صوتی و جابجایی ماشینآلات اشاره کرد. از سوی دیگر هر عملیات مهندسی مانند هر پروژه آبکاری ویژگیهای خاص خود را داشته و باید ابتدا آنها را تأمین و از طرفی شرایط ایمن قابل بهرهبرداری با توجیه اقتصادی را مهیا کند.
در این حالت چهبسا گریز از هر ریسک را بهعنوان ایجاد شرایط مطلوب در مهندسی خوب، ارزیابی نمود و در آن پیشبینی و سنجش حوادث احتمالی و بالقوهای را که متوجه کارکنان هر واحد، تجهیزات و تأسیسات و کیفیت فرآیندی است،کنترل کرده و در این راستا از قوانین و استانداردهای مدرن موجود در زمینههای سلامت و ایمنی کارکنان و محیط کار استفاده و سیستمهای مدیریت ایمنی در واحد آبکاری را بهبود بخشید.
روشهای مختلف ارزیابی ریسک مانند آنالیز درختی، مونتکارلو، آنالیز حساسیت، حالات خطا و تجزیهوتحلیل اثرات آن، تحلیل سلسله مراتبی را میتوان استفاده کرد. تکنیک حالات خطا و تجزیهوتحلیل اثرات آن، از بهترین روشهای ارزیابی اثرات پتانسیل خطر در زیرسیستمها، گروهها، اجزاء و توابع میباشد که در شناسایی و پیشگیری از حوادث غیرمترقبه و بروز مشکلات و در بسیاری از حوزههای مهندسی دارای عدم قطعیت بالا، کارایی دارد.
-2 آبکاری و انواع آن: عبارت است از ایجاد پوشش بر روی یک قطعه فلزی بهوسیله جریان الکتریکی در محلول شیمیایی بهعنوان الکترولیت. کاتد موجود در سیستم شامل قطعه موردنظر جهت پوشش و آند شامل فلز پوشش یا رسانای خنثی میباشد و یک محلول الکترولیت که شامل محلول نمکی شیمیایی بوده و در آن کاتد و آند غوطهور میباشد. منبع جریان الکتریکی بهوسیله یک باطری و منبع قدرت تأمین میگردد.
برای آمادهسازی قطعه از مواد شیمیایی مختلف اسیدها، بازها، حلالها و در حین فرآیند از واکنشگرهای خطرناک مانند سیانید، کرومات و غیره و پس از آبکاری نیز از بافرها و پوششهای متفاوت استفاده میشود. فلزات بکار رفته در آبکاری شامل کرومات، نیکل، کادمیم، روی، مس،نقره، طلا و نمکهای محلول سیانیدی، سولفاتی و اسید و بازی میباشد. فهرستی از فلزات و محلولهای آبکاری در جدول - 1 - نشان دادهشده است.
جدول-1 آبکاری متداول فلزات و محلولهای مرتبط
