مقاله در مورد کارآفرینی راه اندازی کارگاه آبکاری قطعات پلاستیکی

بخشی از مقاله

خلاصه طرح
نام محصول آبكاري قطعات پلاستيكي
ظرفیت پیشنهادي طرح 95000 متر مربع آبكاري در سال
موارد کاربرد صنايع لوازم خانگي ، صنايع مخابرات در ساخت تلفن،
کابل هاي انتقال نيرو ، صنعت ساختمان ، صنعت کامپيوتر در ساخت مدار چاپي
مواد اولیه مصرفی عمده آند نيكل ، آند مس فسفره ، سولفات نيكل ، سولفات
مس، اسيد سولفوريك، كلريد پالاديوم، اسيد كربنيك

كمبود محصول (سال ١٣٩٠ ( كمبود نداريم
اشتغال زایی (نفر) 24
زمین مورد نیاز )مترمربع( 5000
زیربنا اداري )مترمربع( 400
تولیدي (مترمربع) 500
انبار )مترمربع( 500
میزان مصرف سالانه مواد اولیه اصلی آند نيكل ٥٢٣٣ كيلوگرم، آند مس فسفره ۷۸۴۱ كيلوگرم، سولفات نيكل ۴۱۶ كيلوگرم ، سولفات مس ۳۴۴ كيلوگرم، اسيد سولفوريك ۲۹۰ ليتر
ميزان مصرف سالانه
يوتيليتي آب (m3) 5940
برق (kw) 788
گاز (m3) 35550
سرمایه گذاري
ثابت طرح ارزي )دلار( 9660
ریالی )میلیون ریال( 14628

مجموع (میلیون ریال) 14718
محل پیشنهادي اجراي طرح استانهاي كردستان يا ايلام يا چهار محال و بختياري
يا كهكيلويه و بوير احمد يا تهران يا اصفهان

فصل اول

کلیات طرح

-1 معرفی محصول
مقدمه
مجموعه فرآيندهايي که تحت آن، سطح قطعات فلزي و يا غير فلزي (اجسام رسانا، نيمه رسانا و نارسانا (با لايه هايي از فلز يا غير فلز جهت دستيابي به سطوح مناسب براي کاربردهاي صنعتي و يا تزئيني و کاهش هزينه توليد، پوشيده مي شوند را آبکاري مي گويند.
به طور كلي آبكاري قطعات پلاستيكي صنعتي نو محسوب مي گردد چراكه اولين قطعات پلاستيكي آبكاري شده با جريان برق (Electroplating) در سال ۱۹۶۳ وارد بازار شدند . سبكي پلاستيكها در مقابل فلزات، روش توليد ساده و امكان قالب گيري سريعتر و راحت تر آنها ، عدم نياز به پرداخت كاري بعد از قالب گيري ، استحكام فيزيكي قابل قبول و مناسب و مقاوم بودن آنها در برابر

فرسودگي و قيمت تمام شده پايين تر در مقايسه با مشابه فلزي باعث شده است كه اين صنعت به سرعت رشد و توسعه يابد . به طوري كه امروزه علاوه بر ABS (كه اولين و تنها پليمري بو د كه تا سال ها قابل آبكاري بود ) با استفاده از حلالهاي ويژه، بسياري ديگر از پلاستيكها قابل آبكاري مي باشند و استفاده از قطعات پلاستيكي آبكاري شده در صنايع مختلف از جمله اتومبيل سازي، لوازم خانگي (يخچال ، تلويزيون، راديو، ضبط و پنكه ) ، اسباب بازي، موتور سيك لت

و دوچرخه ، دكمه و زيور آلات روز به روز كاربرد بيشتري مي يابد.

آشنايي با تاريخچه آبكاري
تاريخچه آبکاري در اروپا
صنعت آبکاري به شکل امروزي آن از اواخر قرن هجدهم و با اختراع پيل الکتريکي توسط ولتا فيزيکدان ايتاليايي و تحقيقات ميشل فارادي دانشمند انگليسي که حاصل آن کشف قوانين فارادي بود، آغاز گرديد . در سال ١٨٣٧ موريتس جاکوبي با استفاده از نيروي برق توانست کپي هاي دقيق (نمونه سازي) از انواع قطعات و کالاها توليد و عرضه نمايد . او با ساخت چنين قطعاتي با استفاده از روش نمونه سازي (Electroforming) كه يکي از روشهاي آبکاري است گامي بزرگ در توسعه صنعت آبکاري به وجود آورد . او همچنين پايه گذار نخستين نشريه هاي صنعت آبکاري است . در سال ١٨٤٢ فون زيمنس موفق به آبکاري طلا بر روي قطعات مختلف گرديد و اين اختراع را به نام خود ثبت کرد . در همان زمان ويلهم پفان هاورز که آلمان ها او را پدر گالوانوتکنيک مي خوانند موجب تحولي شگرف در اين صنعت گرديد.
امروزه با توجه به اهميت و کارآيي اين صنعت در صنايع مختلف و نقش آن در اقتصاد ملي کشورها سرمايه هاي عظيمي از سوي دولتها و صاحبان صنايع براي پيشرفت اين صنعت هزينه مي گردد.

تاريخچه آبكاري در ايران باستان
اشكانيان (پارتها ) ، كه قومي ايراني بودند ، در زمان حكومت خود بر ايران باستان و كشورهاي همسايه يكي از بزرگترين امپراطوريهاي جهان را به وجود آوردند. اسناد تاريخي كشف شده در طول قرنها مانند سكه ها، جامهاي شاخي شكل و تكه هاي سفال شكسته شواهدي بر د ستاوردهاي فرهنگي و تمدن عظيم اشكانيان مي باشد . درحفاريهاي باستانشناسي كه در سال ١٩٣٦ در

اطراف پايتخت باستاني اشكانيان (تيسفون ) صورت گرفت، تجهيزات آبكاري الكتريكي كشف گرديد . بدين ترتيب معلوم شد كه پيش از تولد مسيح، ايرانيان با روش آبكاري الكتريكي طلا و نقره بر روي جامهاي فلزي آشنا بوده اند.

تاريخچه آبكاري در ايران معاصر
تاريخچه آبكاري نوين در ايران به پيش از يكصد سال پيش باز مي گردد ( ١٢٧٧ ه .ش ( ابراهيم خان صحاف باشي ( پدر سينماي ايران ) اولين كارگاه آبكاري را در خيابان لاله زار نو تاسيس نموده و با نصب انواع وانهاي آبكاري نيكل، مس، برنج، نقره و دستگاههاي جنبي مورد نياز، آبكاري صنعتي را در ايران پايه گذاري نمود .

روش هاي متداول آبکاري
با توجه به نياز صنايع و براساس استانداردهاي جهاني، پوششها بر اساس يکي از روشهاي ذيل بر روي قطعه ايجاد مي شوند:
١. آبکاري هاي الکتريکي (Electroplating) از جنس آهن، اينديم، برنج، پالاديم، پلاتين، سرب، روديم ، روي و آلياژهاي آن، طلا و آلياژهاي آن، قلع و آلياژهاي آن، کادميم، کرم (تزييني ، سخت ، آلياژي )، مس، نقره، نيکل
٢. آبکاري هاي تبديلي :(Conversion Coating) آندايزينگ (معمولي ، رنگي ، سخت ) ، فسفاته ها، کروماته ها
٣. آبکاري هاي شيميايي (Electroless Plating) مس، نيکل
٤. آبکاري هاي تبادلي Immersion Plating) ) : طلا، مس، نقره، نيکل
٥. آبکاري به روش غوطه وري گرم (داغ ) :(Plating Hot dip) آلومينيوم، روي، سرب، قلع
٦. آبکاري موضعي (قلمي) (Selective Plating)
٧. آبکاري در خلأ (Vacuum Plating)
٨. آبکاري تماسي (Contact Plating)
٩. الکترولاک (Electro- lacquering)
10. رنگ آميزي الکتريکي (Electropainting)
11. پوشش پودري (Powder Coating)
12. قطعه سازي الکتروليتي (Electroforming)
13. پوشش دهي مکانيکي (Mechanical Plating)
14. آبکاري نفوذي (Diffusion Coating)

فصل دوم
روش انجام کار

-1-1نام و کد محصول (آیسیک 3 )

محصول بررسي شده در اين طرح قطعات پلاستيكي آبكاري شده با كد شناسايي كالا (كد آيسيك ) ۲۵۲۰۱۶۷۲ مي باشد. بر اساس سيستم طبقه بندي آيسيك، عدد ۲۵ مربوط به محصولات از لاستيك و پلاستيك ، ۲۵۲۰ مربوط به ساخت انواع محصولات پلاستيكي و ۲۵۲۰۱۶۷۲ شامل قطعات پلاستيكي آبكاري شده مي باشد.

1-2 شماره تعرفه گمرکی
قطعات پلاستيكي آبكاري شده تعرفه مشخصي ندارند . مي توان گفت كه درصدي از دكمه از مواد پلاستيكي پوشانده نشده با مواد نسجي تحت تعرفه 21/9606 از جنس قطعات پلاستيكي آبكاري شده مي باشد.

1-3 شرایط واردات
حقوق ورودي براي دكمه از مواد پلاستيكي پوشانده نشده با مواد نسجي تحت تعرفه 21/9606 برابر 40% مي باشد.
حقوق پايه طبق ماده ( ۲ (قانون اصلاح موادي از قانون برنامه سوم توسعه اقتصادي، اجتماعي و فرهنگي جمهوري اسلامي اير ان، شامل حقوق گمركي، ماليات، حق ثبت سفارش كالا، انواع عوارض و ساير وجوه دريافتي از كالاهاي وارداتي مي باشد و معادل 4% ارزش گمركي كالاها تعيين مي شود. به مجموع اين دريافتي و سود بازرگاني كه طبق قوانين مربوطه توسط هيات وزيران تعيين مي شود، حقوق ورودي اطلاق مي شود.

4-1- بررسی و ارائه استاندارد ملي
در جدول ۱ استانداردهاي كارخانهاي، ملي و بينالمللي در ارتباط با قطعات پلاستيكي آبكاري شده ارائه شده
است.

جدول ۱- ليست استانداردهاي مرتبط با قطعات پلاستيكي آبكاري شده
رديف عنوان استاندارد شماره
استاندارد
1 استاندارد پوششهاي فلزي- روش اندازه گيري ضخامت به طريق ميكروسكوپي 1227
2 پوشش هاي فلزي-پوشش هاي الکتروترسيبي نيکل به انضمام کروم و مس به انضمام نيکل و کرم 2161
3 ويژگيها و روشهاي آزمون نمكهاي مس مورد مصرف در آبكاري 2166

4 پوششهاي مس اكسيد شده- روش آزمون 2167
5 ويژگيهاي آندهاي مسي مورد مصرف در صنايع آبكاري 1776
6 پوششهاي فلزي آزمون تسريع شده خوردگي بر روي كليه پوششهاي الكترونيكي به استثناي
پوششهاي آنديك 2180
7 پوشش هاي فلزي-پوشش هاي الکتروترسيبي نيکل 2180
8 آبكاري الكتروليتيكي مس به انضمام نيكل- كروم بر روي آهن و فولاد 2182
9 ويژگيها و روشهاي آزمون نمكهاي نيكل مورد مصرف در آبكاري 2663
10 ويژگيها و روشهاي آزمون نمكهاي روي مورد مصرف در آبكار

ي 2823
11 ويژگيهاي اسيدهاي مورد مصرف در آبكاري 2855
12 ويژگيهاي نيكل مورد مصرف در آبكاري بعنوان آند 3800
13 پوشش هاي فلزي - واژه ها و اصطلاحات علمي مربوط به پوش شدهي الكتريكي (آبكاري ) و
فرآيندهاي مرتبط با آن 4681

5-1- بررسی و ارائه اطلاعات لازم در زمینه قیمت تولید داخلی و جهانی محصول
به دليل توسعه صنعت آبكاري قطعات پلاستيكي در سالهاي اخير و استفاده از آن به منظور جايگزين كردن قطعات پلاستيكي آبكاري شده به جاي قطعات فلزي و كاربردهاي زينتي در جهت مشتري پسند كردن محصولات، تقاضاي روز افزوني در بازار براي آبكاري قطعات پلاستيكي وجود داشته و دارد . در حال حاضر برخي واحدهاي صنعت بزرگ نظير پارس الكتريك خود داراي خط آبكاري پلاستيك بوده و نياز خود را مرتفع مي سازند. ليكن بخش اعظم نياز بازار از واحدهاي كوچك و متعددي كه در حال حاضر در اطراف شهرهاي بزرگ نظير تهران فعاليت دارند، تامين مي شود.
در حال حاضر هزينه آبكاري يك قطعه پلاستيكي با اندازه تقريبي 06/0 متر مربع برابر ۶۰۰۰ – 5000 ريال به ازاي هر قطعه مي باشد.

6-1- توضیح موارد مصرف و کاربرد
به طور كلي هدف از آبكاري و ايجاد پوشش بر روي قطعات پلاستيكي يكي از اهداف ذيل است:
اهداف زينتي: زينت دادن و زيبا كردن قطعه و مشتري پسند كردن آن .
اهداف فني : افزايش مقاومت قطعه در برابر سايش ، قابليت هدايت سطح قطعه ، صيقلي كردن و قابليت انعكاس نور.
در ارتباط با برآوردن اهداف فوق عمده خصوصياتي كه قطعه آبكاري شده بايستي داشته باشد، عبارتند از:

۱- صيقلي و براق بودن روكش ( پوشش) :
اين موضوع به خصوص در مواردي كه هدف زينتي است و يا ساخت وسايل منعكس كننده نور، نظير كاسه چراغ اتومبيل و يا آينه ها، بسيار اهميت دارد.

۲- ضخامت پوشش :
ضخامت پوشش نيز از موارد بسيار مهم مي باشد. بايستي ضخامت لايه حاصل شده برابر مقدار سفارش داده شده باشد . اين خصوصيت به ويژه در رابطه با قطعاتي كه در معرض سايش هستند بسيار قابل اهميت مي باشد.

۳- چسبندگي روكش به پايه :
چسبندگي روكش به پايه نيز از خصوصيات بسيار مهم يك لايه و پوشش نشانده شده بر روي يك پايه پلاستيكي مي باشد. عدم وجود چسبندگي لازم و كافي بين روكش و پايه باعث مي گردد كه در مدت كوتاهي روكش از پايه (قطعه پلاستيكي ) جدا گردد.

۴- مقاومت در برابر شرايط محيطي نظير عوامل شيميايي و رطوبت نيز از پارامترهايي است كه بايستي هنگام انتخاب روكش مورد توجه قرار گيرد.
پوششهاي فلزي ايجاد شده بر روي پلاستيكها از طريق آبكاري از حدود يك تا بيش از ده ميكرون مي باشند.
صنعت آبکاري قادر است ميزان خسارت ناشي از خوردگي و سايش را به شدت کاهش داده و جامعه بشري را در توليد قطعات و وسايل و ابزار و کالاها با هزينه اي بسيار کم، با توجه به اولويت حفظ منابع معدني و طبيعي و استفاده بهينه از آنها ياري نمايد. در ادامه به مزاياي آبكاري اشاره مي شود.

الف- صرفه جويي کلان اقتصادي در ساخت قطعات و کالاها:
صنعت آبکاري مي تواند با کمترين هزينه و با ايجاد پوشش هاي مطلوب فلزي و يا غير فلزي بر روي قطعات ساخته شده از فلزات ارزان و پلاستيکها نيازهاي متنوع جامعه بشري را برآورده سازد.

ب- مقاومت به خوردگي و سايش و افزايش عمر مفيد قطعه:
خسارات عظيم ناشي از خوردگي برکسي پوشيده نيست . صنعت آبکاري با ايجاد پوششهاي مناسب سهم عمده اي در کاهش ميزان خسارات وارده به قطعات و افزايش طول عمر آنها دارد.

ج- بهداشتي نمودن قطعات و جلوگيري از مشکلات زيست محيطي:
بسياري از قطعات فلزي و غير فلزي که روزانه همه افراد با آنها سروکار دارند مي توانند حامل و ناقل انواع آلودگيها باشند.

صنعت آبکاري هم زمان در يک فرآيند پوشش دهي اهداف فوق را تامين و در خدمت بهداشت و سلامتي افراد نيز قرار مي گيرد. نگاهي به يراق آلات، شيرآلات بهداشتي ، وسايل آشپزخانه و لوازم خانگي نمونه هايي در مورد اهميت نقش صنعت آبکاري در بهداشتي کردن قطعات است.

د - زيبا سازي قطعات و کالاها:
ظاهر محصولات با اهميت ترين قسمت در جلب مشتري محسوب گرديده و نقشي مهم در بازاريابي دارد مثالهايي از انواع لوسترها، صنايع روشنايي، خودکارها و خودنويس، صنايع ميز و صندلي و تختخواب را مي توان نام برد.

در ادامه به كاربرد آبكاري در صنايع مختلف پرداخته شده است.
١- صنايع لوازم خانگي در ساخت تلويزيون، يخچال، آبگرمکن، بخاري، پلوپز
٢- صنايع مخابرات در ساخت تلفن، کابلهاي انتقال نيرو
٣- صنايع موتور سيکلت سازي و دوچرخه سازي
٤- صنعت ساختمان در ساخت و توليد وسائل آشپزخانه، درب و پنجره آلومينيومي، توليد شيشه رفلکس
٥- صنايع پزشکي و دندانپزشکي
٦- توليد کنندگان يراق آلات
٧- صنايع برقي در توليد کليد و پريز
٨- صنايع بسته بندي در ساخت و توليد قوطي سازي
٩- صنايع نفت، پتروشيمي
١٠ - سازندگان ابزار دقيق
١١ - صنايع روشنايي در ساخت و توليد لوستر
١٢ - صنعت کامپيوتر در ساخت مدار

ساخت انواع مدار چاپي يکي از مهمترين توليدات

صنعت آبکاري مي باشد که اهميت ويژه اي در ساخت و توليد رايانه ها، تلويزيون و قطعات الکترونيک دارند. قابل توجه است که در ساخت مدار چاپي قطعه از پلاستيکها انتخاب و سپس سطح آن را به روش آبکاري متاليزه نموده و فلز مورد نظر را که عموماً طلا است بر آن رسوب مي دهند.

7-1- بررسی کالاهاي جایگزین و تجزیه و تحلیل اثرات آن بر محصول
به طور كلي رقابت و جايگزيني روشهاي مختلف پوشش دهي زماني مطرح مي باشد كه موارد كاربرد كاملا مشابه يكديگر باشند اما واقعيت اين است كه اغلب روشهاي پوشش دهي تنها در محدوده هاي خاصي قابل استفاده بوده و بهترين كارايي و راندمان را از نظر فني و اقتصادي دارند . به همين جهت در همان كاربردهاي خاص بيشترين استفاده را داشته و در ساير كاربردها جاي خود را به روشهاي ديگر خواهند داد. در ادامه به برخي از روشهايي كه براي آبكاري (پوشش دهي ) قطعات پلاستيكي و به طور كلي سطوح مواد غير هادي به كار مي رود اشاره مي شود:

آينه كاري :
ابتدا قطعه را زبر كرده (در سطوح آن خلل و فرج ريز ايجاد كرده ) متعاقبه طور هم زمان بر روي قطعه و در اثر مخلوط شدن دو محلول ، فلز نقره احيا شده و در سطوح قطعه به صورت يك فيلم درخشنده خواهد نشست.

استفاده از لاكهاي هدايت كننده :
استفاده از لا كهاي هدايت كننده كه از مخلوط رزينهاي آلكيد و اپوكسي با ذرات ميكروني گرافيت نقره اي يا پودر فلزي تهيه مي شوند، به جاي روش متعارف در آبكاري قطعات پلاستيكي كه اين طرح بر مبناي آن تهيه شده ، عليرغم گران بودن اين لاكها مورد استفاده قرار مي گيرد و چسبندگي اين لا كها بر روي تعداد بيشماري از مواد پلاستيكي نسبت به روشهاي شيميايي علت مهم اين كاربرد است.

پوشش گذاري تحت خلا :
پوشش گذاري تحت خلا نيز كه با فرايندهاي مختلفي صورت مي گيرد، از روشهاي متداول و رايج جهت پوشش دهي غير هاديها به ويژه پلاستيك ها مي باشد. با استفاده از اين روش پوشش هايي با ضخامت يك نانومتر تا يك ميكرون قابل حصول مي باشد. به لحاظ نازكي پوشش داده شده با اين روش در مقايسه با آبكاري قطعه به روش الكتروپليتينگ استفاده از لاكهاي شيميايي قبل و بعد از پوشش دهي به منظور دستيابي به يك سطح با كيفيت بالا و محافظت شده ضروري مي باشد.
از بين روشهاي فوق روش عمده رقيب و جايگزين روش پوشش گذاري تحت خلا مي باشد كه در زير به مقايسه آن با روش الكتروپليتينگ پرداخته مي شود.

- در مقايسه با روش پوشش گذاري تحت خلا روش الكتروپليتينگ به سرمايه گذاري اوليه كمتري نياز دارد.
- چسبندگي فلز به سطح قطعه در آبكاري به روش الكتروپليتينگ بسيار بهتر از روشهاي تحت خلا بوده و در نتيجه پايداري و دوام پوشش داده شده بهتر است.
- امكان افزايش ضخامت پوشش تا ده ميكرون و بالاتر و به دست آوردن خصوصيات فيزيكي لازم بر روي سطح قطعه وجود دارد در حاليكه پوشش هاي ايجاد شده با روشهاي تحت خلا معمولا زير يك ميكرون است و به همين دليل استفاده از لاكهاي محافظ بعد از پوشش دهي ضروري مي باشد.
- براي جلوگيري از خروج نرم كننده ها ، مواد فرار و ساير افزودنيها از سطح يك قطعه پلاستيكي در شرايط خلا در بسياري از موارد لازم است يك پوش ش پليمري اوليه نيز بر روي قطعه پلاستيكي داده شود كه موجب افزايش هزينه خواهد شد.

- آبكاري سطوح قطعات پيچيده با روش الكتروپليتينگ راحت تر صورت مي گيرد.
- در روشهاي تحت خلا به نيروهاي با تخصص بالاتري در مقايسه با روش الكتروپليتينگ نياز مي باشد.
در مقابل در رابطه با برخي موارد، كاربرد روش استفاده از پوشش دهي تحت خلا به آبكاري با روش الكتروپليتينگ برتري دارد كه اهم آن عبارتند از :
- در اين روش به علت اينكه قطعه در تماس مستقيم با مواد شيميايي قرار نمي گيرد خصوصيات فيزيكي پليمر تغيير نمي يابد.

- در روش پوشش دهي تحت خلا ، ايجاد پوشش بر روي اكثر پلاستيكها امكان پذير است در حاليكه در روش الكتروپليتينگ پوشش دهي بر روي چند نوع پلاستيك موفق بوده و در برخي موارد به محلولهاي زبرسازي گران قيمت نياز مي باشد.
- در برخي موارد يك پوشش با ضخامت بسيار كم ( زير يك ميكرون كه با لاك محافظت شده باشد (پاسخ گوي نياز خواهد بود كه در چنين حالتي قيمت تمام شده در مقايسه با روش الكتروپليتينگ كمتر خواهد بود.
- معمولا به آماده سازي قطعه از طريق پوشش دهي با لاك و رزينهاي شيميايي بعد از پوشش دهي نياز مي باشد.
- روش پوشش دهي تحت خلا پساب آلوده كننده محيط زيست نداشته و به تجهيزات تصفيه پساب نيازي ندارد . در اين روش تنها در مرحله لاك زني (دادن پوشش از رزينهاي شيميايي قبل و بعد از پوشش دهي فلزي) و در صورت استفاده از روش اسپري كردن لاك و رزين ، بايستي بخارات و حلالهاي تبخير شده ضمن كار به وسيله هواكش به خارج از محيط كارگاه منتقل شده و در ارتفاع مناسب رها شوند.
- به علت اين كه در روشهاي پوشش دهي تحت خلا تجهيزات و دستگاه پوشش دهي خارجي بوده و همچنين مواد و قطعات مصرفي وارداتي هستند ارزبري بيشتر مي باشد. به عنوان مثال فلزي كه براي پوشش دهي مورد استفاده قرار مي گيرد بايستي از خلوص بالايي برخوردار باشد.
- پوشش دهي در روشهاي تحت خلا در يك محيط بسيار تميز بايستي صورت گيرد به طوري كه محيط از ذرات گرد و غبار عاري باشد . بنابراين به مراتب تميز تر و بهتر ازمحيط آبكاري به روش الكتروپليتينگ مي باشد كه معمولا آلوده به انواع گازه اي سمي و غير سمي بوده و نياز به تهويه دائمي دارد.
- با توجه به توضيحات فوق روشن است كه هر يك از روشهاي فوق در محدوده كار برد مربوط به خود بهترين كارايي را خواهند داشت و در موارد كاملا مشابه نيز بايستي انتخاب روش با بررسي معايب و محاسن هر روش صورت گيرد.

8-1- بررسی اهمیت استراتژیکی کالا در دنیاي امروز
با توجه به اهميت زياد فلزات در دنياي امروز و محدود بودن منابع فلزات و گران بودن اين مواد و نيز توليد روزافزون پلاستيكها كه با قيمت مناسب در اختيار صنايع قرار گرفته است، لزوم استفاده از پلاستيكها به جاي فلزات بيش از پيش نمايان مي گردد. در موارديكه نياز به درخشندگي و فلز باشد ، مي توان قطعه پلاستيكي را آبكاري نمود. همچنين با اين كار مقاومت قطعه نيز افزايش مي يابد و با هزينه كمتري مي توان قطعات زيادتري توليد كرد.

9-1- کشورهاي عمده تولید کننده و مصرف کننده محصول
آبكاري قطعات پلاستيكي فرآيندي كاملاً فيزيكي است. از اينرو، واحدهاي صنعتي در مناطقي احداث مي شوند كه به مراكز مصرف نزديك باشند . به همين دليل، واردات و صادرات براي اين محصول صورت نمي گيرد. همچنين، آمار دقيقي در خصوص ظرفيت، توليد و مصرف قطع ات

پلاستيكي آبكاري شده در مناطق مختلف جهان وجود ندارد . اما آنچه مسلم است كشورهاي توليد كننده لوازم خانگي، لوازم الكتريكي و الكترونيكي و مخابراتي و وسايل تزييني توليد كننده اين نوع قطعات هستند و مي توان چنين نتيجه گرفت كه فرايند آبكاري قطعات پلاستيكي تقريبا در اكثر كشورهاي دنيا صورت مي گيرد.

10-1- معرفی شرایط صادرات
صادرات قطعات پلاستيكي آبكاري شده از هرگونه تعهد و پيمان ارزي معاف مي باشد. بر طبق قانون معافيت صادرات كالا و خدمات از پرداخت عوارض، تصويب شده در تاريخ 27/12/1379 ، صادرات كالا و خدمات از پرداخت هر گونه عوارض معاف است و هيچ يك از وزارتخانه ها، سازمانها، نهادها، دستگاههاي اجرايي، شهرداري ها و شوراهاي محلي كه بر طبق قوانين و مقررات حق وضع و اخذ عوارض را دارند، مجاز نيستند از كالاها و خدماتي كه صادر مي شوند عوارض اخذ نمايند يا مجوز اخذ آن را صادر نمايند.

-2 وضعیت عرضه و تقاضا

1-2- بررسی ظرفیت بهره برداري و روند تولید
در اين بخش واحدهاي فعال داراي مجوز از وزارت صنايع كه در زمينه توليد قطعات پلاستيكي آبكاري شده مجوز گرفته اند، معرفي شده اند . در حال حاضر تنها سه واحد داراي مجوز قطعات پلاستيكي آبكاري شده از وزارت صنايع در كشور موجود مي باشند اما ظرفيت واحدهاي فعال در حال حاضر بسيار بيشتر از اين مقدار بوده و مشغول به فعاليت مي باشند.

جدول ۲- واحدهاي فعال توليد قطعات پلاستيكي آبكاري شده
نام واحد مكان ظرفيت سال اخذ مجوز اشتغال
آب طلائي - ايلوسات تهران- ج قديم كرج 1550000 عدد 1359 11
رايكا پلاستيك پارس خراسان رضوي-مشهد 320 تن 1385 23
رضائي مهدي مركزي- اراك 200 تن 1385 12

در نتيجه ظرفيت واحدهاي موجود داراي مجوز براي توليد قطعات پلاستيكي آبكاري شده برابر ۵۲۰ تن به علاوه ۱۵۵۰۰۰۰ عدد مي باشد. براي محاسبه روند توليد ظاهري قطع ات پلاستيكي آبكاري شده تا سال ۱۳۸۴ براساس آمار وزارت صنايع فقط يك واحد توليد موجود بوده است كه ظرفيت آن برابر ۱۵۵۰۰۰۰ قطعه مي باشد.

-2-2 بررسی وضعیت طرح هاي جدید و طرح هاي توسعه در دست اجرا
در اين بخش طرحهاي جديد و طرحهاي توسعه در دست اجرا جهت توليد قطعات پلا ستيكي آبكاري شده ذكر شده است. در اين بخش واحدهاي داراي پيشرفت مد نظر قرار گرفته اند.

جدول ۳- طرحهاي در دست اجراي توليد قطعات پلاستيكي آبكاري شده
نام واحد مكان ظرفيت پيشرفت اشتغال (نفر(
تعاوني گلپارس پلاستيك اصفهان-گلپايگان 40000 عدد 39 15
شمش فلز ايوانكي سمنان- ايوانكي 5000 تن 30 10

ميزان ظرفيت در حال احداث براي آبكاري قطعات پلاستيك برابر ۵۰۰۰ تن به علاوه ۴۰۰۰۰ قطعه مي باشد.
به طور متوسط وزن هر قطعه آبكاري شده را ۵۰۰ گرم فرض مي كنيم . در نتيجه ظرفيت آبكاري قطعات پلاستيك در سال ۱۳۹۰ در كشور برابر ۱۲۶۳۰۰۰۰ قطعه خواهد بود.

-2-3 بررسی روند واردات محصول از آغاز برنامه سوم
به طور كلي واردات قطعات پلاستيكي آبكاري شده زياد معمول نيست و تنها در برخي موارد صنعتي اين قطعات وارد كشور مي گردند. ميزان واردات دكمه پلاستيكي در سال ۱۳۸۴ برابر ۱۰۰۶۱۰ كيلوگرم و از كشورهاي چين، آلمان، امارات متحده عربي، تايوان، تركيه و سوريه بوده است . احتمال مي رود كه درصدي از اين دكمه ها آبكاري شده باشند.

4-2- بررسی روند مصرف از آغاز برنامه
يكي از مشكلاتي كه صنعت آبكاري ايران از آن رنج مي برد، وجود تعداد زيادي واحدهاي آبكاري است كه علاوه بر فعاليت غيرعلمي و غيرتكنيكي، به صورت پنهاني فعاليت مي كنند و هيچ گونه عوارضي نيز به دولت پرداخت نمي كنند. هم اكنون بيش از ۵۰ درصد از واحدهاي آبكاري به صورت پنهاني فعاليت مي كنند كه اين خود تهديدي براي اين صنعت در كشور به شمار مي رود.

صنعت آبكاري صنعتي دقيق با تركيبات و فرمولاسيون هاي خاص است كه با كوچك ترين تغيير در فرمولاسيون نتيجه كار تغيير مي كند و به دليل اين كه اكثر فعالان اين صنعت به صورت تجربي و غيرعلمي وارد اين صنعت شده اند، عمدتا كيفيت آبكاري آن ها نيز بسيار پايين است كه نمونه آن را م يتوان در اگزوز موتورسيكلت ها مشاهده كرد كه بعد از مدت كوتاهي شروع به زنگ زدن مي كنند و دليل آن، آبكاري با كيفيت پايين است.

در مورد مصرف قطعات پلاستيكي آبكاري شده با توجه به تنوع مصرف اين قطعات در صنايع مختلف و نيز كاربردهاي زينتي آمار دقيقي نمي توان ارائه داد. اما آنچه مسلم است ظرفيت واحدهاي آبكاري پلاستيك در حال حاضر در كشور بيشتر از مجوزهاي داده شده توسط وزارت صنايع و معادن مي باشد.
آبکاري علاوه بر صنعت، يک هنر نيز محسوب مي شود و با اين هنر مي توان برخي اشکالات ظاهري توليد را با پوششي زيبا مرتفع کرد. صنعت آبکاري در بيشتر صنايع به خصوص خودرو، لوازم خانگي، فلزات گرانبها ولوازم تزييني کاربرد دارد و با آبکاري مي توان شکلي جذاب و زيبا به توليدات داد.
استفاده از دانش روز آبکاري، نياز واحدهاي صنايع آبکاري است و بايد با ارتباط بيشتر با دانشگاهها و مراکز تخصصي، سطح علمي آبکاران ارتقا يابد.
ميزان مصرف ظاهري فعلي در كشور در سال ۱۳۸۴ برابر ۱۵۵۰۰۰۰ قطعه بوده است (معادل توليد ) .
در سال ۱۳۹۰ ميزان ظرفيت به بالغ بر ۱۲ ميليون قطعه افزايش خواهد يافت. اگر فرض كنيم كه نيمي از ظرفيت فوق به توليد اشتغال داشته باشد، در سال ۱۳۹۰ بيش از ۶ ميليون قطعه پلاستيكي در كشور آبكاري خواهد شد.

-2-5 بررسی روند صادرات از آغاز برنامه توسعه سوم
احتمال مي رود كه درصدي از دكمه هاي صادر شده از كشور از نوع دكمه هاي پلاستيكي آبكاري شده باشند. اين مقدار صادرات در سال ۱۳۸۴ برابر ۸۴۵۰ كيلوگرم و به كشور عراق بوده است.

-2-6 بررسی نیاز به محصول با اولویت صادرات تا پایان برنامه توسعه چهارم
بازار هدف به بازاري گويند كه خارج از مرزهاي يك كشور قرار داشته ولي هنوز به فعليت نرسيده است، اما در صورت تدوين استراتژي صحيح بازار شناسي و بازاريابي بين المللي مي توان در آن بازارها نفوذ نمود.

امروزه كه عرضه كالاها در بازارهاي صادراتي در سطوح انبوهي صورت مي گيرد، شناسايي و تعيين بازارهاي هدف صادراتي و مشتريان خاص در بازارهاي مذكور از اهميت ويژه اي برخوردار است . امروزه به جهت آنكه شمار عرضه كنندگان كالاها و خدمات مشابه بسيار زياد شده است، اين امكان براي مشتريان فراهم شده كه بتوانند كالاهاي مورد نظر خويش را از ميان انبوهي از كالاهاي عرضه شده انتخاب نمايند . از اين حيث صادر كنندگان در رقابتي شديد قرار گرفته اند و هر يك كه بازاريابي مطلوب تري داشته باشند ، در واقع برنده خواهند شد . بر اساس نظريه هاي نوين تجارت بين الملل يكي از مراحل توسعة بازارهاي صادراتي، مطالعه و تعيين راه هاي دسترسي به بازارهاي هدف صادراتي است.
اما در مورد قطعات پلاستيكي آبكاري شده از آنجايي كه اين قطعات تعرفه مشخصي ندارند و عمدتا تحت نام قطعات اصلي تجارت مي شوند در نتيجه نمي توان آمار دقيقي از صادرات و يا واردات اين محصولات ارائه داد.

3- بررسی اجمالی تکنولوژي و روش تولید و عرضه محصول در کشور
تشريح فرايند
فرايند آبكاري قطعه پلاستيكي شامل دو مرحله اصلي است:
الف- مراحل رسانا كردن يك قطعه پلاستيكي
ب- مراحل آبكاري مس-نيكل-كروم قطعه هادي شده

الف- مراحل رسانا كردن يك قطعه پلاستيكي
۱- چربي گيري
۲- اسيد شويي يا پيش زبر سازي
۳- زبر سازي (Etching)
۴- كروم گيري
۵- خنثي سازي
۶- فعال سازي
۷- شتاب دهي
۸- آبكاري شيميايي بدون برق (Electroless Plating)
در ادامه مراحل هادي سازي يك قطعه پلاستيكي و زمان لازم براي هر بخش از فرايند آورده شده است.

جدول ۴- مراحل هادي سازي سطح قطعه و زمان آن بر حسب دقيقه
مراحل هادي سازي سطح قطعه زمان آن بر حسب دقيقه
چربي گيري ۲ دقيقه
اسيد شويي يك دقيقه

زبر سازي ۷ تا ۱۰ دقيقه
كروم گيري 4/0 دقيقه
شستشو در دو مرحله 7/0 دقيقه
خنثي سازي با اسيد كلريدريك يك دقيقه
اسيد گيري 4/0 دقيقه
حساس سازي ۳ تا ۴ دقيقه
شستشو در دو مرحله 7/0 دقيقه

شتاب دهي ۲ تا ۳ دقيقه
نيكل شيميايي ۴ تا ۶ دقيقه

علاوه بر مراحل ذكر شده در ميان برخي مراحل بايستي شستشوي قطعه نيز صورت گيرد ، زيرا اگر موادي از
محلول بر روي قطعه باقي بماند و وارد مرحله بعدي شود با آن محلول واكنشي انجام خواهد داد كه از كارايي
محلول كاسته و عمر آن را به سرعت از بين خواهد برد . بنابراين شستشوي خوب ، عمر مفيد محلولها را كه
هزينه قابل توجهي صرف تهيه آن شده افزايش داده و كارايي آن را بيشتر خواهد كرد.

چربي گيري
پس از اين كه ABS و ديگر پليمرها از قالب بيرون مي آيند داراي الكتريسيته ساكن هستند و اگر در محيط بسيار تميز نبوده و يا در ورق محفوظي پيچيده نشوند، ذرات گرد و غبار موجود در هوا را به خود جذب مي كنند. اين آلودگيها و ساير آلودگيهاي ناشي از روغنها و مواد اسپري شوند ه اي كه

براي آماده سازي قالب جهت تزريق به كار مي روند و نيز آلودگي ناشي از جابجايي از كارگاه تزريق به كارگاه آبكاري (مانند چربي دست ) وجود مرحله چربي گيري را ضروري مي سازند. مگر آن كه با اتخاذ تدابير خاصي بتوان از تميز بودن سطح قطعه قبل از آبكاري اطمينان حاصل نمود . به هر حال استفاده از يك ماده چربي گير و تميز كردن سطح قطعه باعث افزايش عمر محلول زبر سازي خواهد

شد . براي چربي گيري مي توان از يك چربي گير با تركيب زير استفاده نمود كه شرايط عملكرد آن در درجه حرارت 60-50 درجه سانتيگراد و مدت ۲ دقيقه مي باشد.

جدول ۵- تركيب درصد ماده چربي گير
نام ماده مقدار
سود 20 گرم در ليتر
تري سديم فسفات 15 گرم در ليتر
سديم كربنات 15 گرم در ليتر
اسيد اولئيك 15 گرم در ليتر

در اينجا ذكر اين نكته ضروري است كه شركت هاي متعدد تركيبات مختلف و آماده اي را كه فرمول تركيب آنها مخصوص سازنده بوده و نزد آنها محفوظ مي باشد، جهت مراحل مختلف آبكاري توليد كرده و به فروش مي رسانند.
گرچه شرايط كاركرد و تركيبات اين مواد نزديك به يكديگر مي باشد ليكن به منظور حصول بهترين نتيجه بايستي طبق دستور العمل سازنده از آنها استفاده نمود.

اسيد شويي (پيش زبر سازي(
براي پيشگيري از انتقال مواد چربي گير كه قليايي است به محلول زبرسازي كه اسيدي است و باعث كاستن اسيديته و در نتيجه كاهش عمر مفيد محلول مي گردد، بهتر است اين مرحله وجود داشته باشد تا ضمن خنثي كردن قليائيت سطح قط عه آن را براي زبر سازي آماده كند. تركيب پيشنهادي براي اين منظور چنين است:
جدول ۶- تركيب پيشنهادي مرحله اسيد شويي
نام ماده مقدار
اسيد سولفوريك تجارتي ( وزن مخصوص 84/1 ) 50 سي سي در ليتر
اسيد كروميك 400 گرم در ليتر

شرايط عملكرد آن به قرار زير است
دما 60-50 درجه سانتيگراد
مدت 5-2 دقيقه

براي حصول نتيجه بهتر و پيشگيري از اختلاف دما بهتر است محلول به وسيله حبابهاي هوا بهم زده شود.

زبر سازي (Etching)
با زبر سازي ميكروسكوپي قطعه و ايجاد خلل و فرج در سطح قطعه چسبندگي فلز به پليمر افزايش مي يابد. زبر سازي به دو روش مكانيكي و شيميايي صورت مي گيرد. در روش مكانيكي با پرتاب شن هاي ويژه به قطعه كه در حال دوران مي باشد و با بمباران كردن سطح قطعه با اين شن ها (سند بلاست ) سطح آن را زبر مي كنند. گرچه اين روش عملي بوده و در مورد باكاليت ها نتيجه بهتري نيز خواهد داد، ليكن روش
شيميايي روش بهتر و متداولتري است زيرا به عنوان مثال در مورد ABS جز ء بوتادين خورده شده و در عين حال ساختمان ABS تخريب نمي گردد و سطح قطعه با خلل و فرج زاويه دار آماده گرفتن فيلم هادي مي گردد. تركيب محلولهاي زبر سازي با يكديگر متفاوت مي باشد . البته محلول زبر سازي نه تنها جز ء لاستيكي قطعه را حل مي كند بلكه ساير مواد شبكه را نيز به آرامي نرم و در خود حل مي كند. بنابراين زمان ماندن قطعه در محلول به منظور حصول يك سطح زبر شده مناسب بسيار حائز اهميت مي باشد. ضمنا دماي محلول نيز در سرعت خوردگي بسيار موثر مي باشد . تركيب اين محلول به شرح زير مي باشد.

جدول ۷- تركيب پيشنهادي مرحله اسيد شويي
نام ماده مقدار
اسيد سولفوريك تجارتي ( وزن مخصوص 84/1 ) 180 سي سي در ليتر
اسيد كروميك 430 گرم در ليتر
اسيد فسفريك 30 سي سي در ليتر

هنگام تهيه محلول و افزودن مواد به محلول لازم است شخص مجهز به لباس كار و عينك باشد.

كروم گيري
اين مرحله معمولا پس از هر مخزني كه داراي اسيد كروميك باشد قرار داده مي شود و هدف آن صرفه جويي در مصرف اسيد كروميك مي باشد به اين ترتيب كه اسيد كروميكي كه از وان زبر

سازي همراه با قطعه بيرون مي آيد در اين مخزن كه حاوي آب است گرفته شد ه و محلولي كه به اين ترتيب به دست مي آيد براي جبران كمبود وان زبر سازي كه با تبخير يا طريق ديگري خالي مي شود به كار مي رود. به اين ترتيب اين محلول يك محلول شستشو است با اين تفاوت كه سرريز نداشته و دور ريخته نمي شود. هر اندازه اين محلول رقيق تر باشد به همان نسبت مقدار مو

ادي كه با شستشوي پس از آن هدر مي رود كمتر است . بدين منظور بايد سعي شود كه هر چه ممكن است مقدار اسيد كروميك كمتري همراه با قطعه وارد اين محلول شود.

شستشو
شستشوي قطعه در دو وان (آب وان دوم سر ريز شده و به وان اول مي ريزد ) منجر به كاهش قابل توجه اسيد كروميك بر روي قطعه شده و عمر محلول خنثي سازي كه در مرحله بعد مورد استفاده قر ار خواهد گرفت را بيشتر خواهد كرد.

خنثي سازي
هدف از خنثي سازي حذف آخرين بازمانده محلول اسيد كروميك بر روي قطعات و آويزهايي مي باشد كه مي تواند محلولهاي بعدي را آلوده سازد . پس مانده اسيد كروميكي كه ممكن است در حفره هاي كور قطعات مانده يا در محل اتصال آويزها نشت يافته و از آبكاري شيميايي در اين گونه جاها پيشگيري كند ، بايد گرفته شود. تركيب مورد استفاده در اين مرحله اسيد كلريدريك كاملا خالص (چگالي 18/1 ) به مقدار ۱۸۰ سي سي در ليتر مي باشد. براي تهيه محلول بايستي مخزن را تا نيمه از آب خنك پر كرده و در حاليكه كاملا همزده مي شود مقدار اسيد لازم را به آن افزود . در هنگام ريختن اسيد بهتر است كه هواكش ها را روشن و براي كاهش تبخير اسيد آن را توسط پمپ هاي دستي با شيلنگ در ته مخزن و داخل آب تخليه كرد . كار كردن با اين محلول در شرايط زير مي باشد.
دما ۴۰ درجه سانتيگراد
مدت 2-1 دقيقه

محلول خنثي سازي به تدريج با گرفتن اسيد كروميك قطعات و آويزها به سبزي مي گرايد ، لذا بايستي بازسازي شده و هنگامي كه سبز تيره گشت دور ريخته شود.

اسيد گيري
پس از خنثي سازي، قطعات وارد يك وان جهت اسيد كلريدريك گيري مي شوند .

حساس سازي
مرحله حساس سازي در حقيقت قلب فرايند به شمار مي رود. براي شروع آبكاري روي پلاستيك بايد ابتدا سطح آن را حساس ساخت . اين كار معمولا با نشاندن ذره هاي كوچكي از فلز پالاديوم صورت مي گيرد و اين ذرات بعدا كاتاليزوري براي شروع آبكاري شيميايي مي شوند. در اين مرحله قطعه در محلولي از كلريد قلع و كلريد پالاديوم غرطه ور شده و پس از گذشت مدت زمان لازم ، كمپلكسي از قلع و پالاديوم بر روي سطح قطعه به وجود مي آيد كه در مرحله بعد (شتاب دهي ) نمكهاي قلع حذف و تنها فلز پالاديوم بر روي قطعه باقي مي ماند. تركيب وان حساس سازي و شرايط عملكرد آن مي تواند به صورت زير باشد.

جدول ۸- تركيب پيشنهادي مرحله حساس سازي
نام ماده مقدار
كلريد قلع 150-100 گرم در ليتر
كلريد پالاديوم 3/0- 2/0 گرم در ليتر
اسيد كلريدريك 20 سي سي در ليتر
درجه حرارت 45-35 درجه سانتيگراد

محلول حساس سازي در مواقعي كه از آن استفاده نم ي شود بايد پوشانيده شود. محافظت از اين محلول
و نور نديدن آن باعث افزايش طول عمر آن مي گردد.

شستشو

در اين مرحله نيز شستشو در دو وان متوالي كه آب وان دوم به وان اول سر ريز مي شود صورت مي گيرد.

شتاب دهي
كار اين مرحله حذف نمكهاي قلع (و بيشترهيدروكسيد قلع ) است. اين نمكها جزيي از كمپلكس جذب شده در سطح قطعه بوده كه پالاديوم را تا هنگام استفاده حفظ می كند. در اين مرحله قلع در محلول حل شده و فقط فلز پالاديوم در سطح قطعه باقي مي ماند و اين پالاديوم است كه مركز تجمع فلز روكش به شمار مي آيد .
تركيب پيشنهادي در اين مرحله يك اسيد رقيق ( اسيد سولفوريك 10% ) مي باشد كه شرايط كار كردن با آن
به قرار زير است.
دما 50-20 درجه سانتيگراد
مدت حداقل دو دقيقه
در هنگام حل كردن اسيد در آب لازم است هواكش ها روشن باشند . اگر اسيد به كمك پمپ دستي در داخل آب وارد شود بهتر است.

شستشو
گرچه شستشو در اين مرحله همانند شستشوي قبل از شتاب دهي نمي تواند محلول روي قطعه را كاملا بزدايد، ولي واكنشهاي هيدروليزي كه روي سطح قطعه انجام مي دهد وجود آن را ضروري مي سازد.

آبكاري شيميايي (Electroless Plating)

پلاستيك فعال شده بايد با روكش فلزي پوشانده شود تا هادي گردد . ضخامت اين پوشش بايستي به آن اندازه باشد (حدود 05/0 – 5/0 ميكرون ) كه بتواند جريان لازم را براي شروع آبكاري الكتروليتي از خود عبور دهد. به وجود آوردن اين روكش و پوشش اوليه با استفاده از محلولهاي شيميايي و بدون برق (Electroless) صورت مي گيرد . اين محلولها روكشهاي بسيار نازكي به وجو

د آورده و هنگامي كه سطح قطعه كاملا پوشانده شد واكنش پايان مي پذيرد. محلولهاي آبكاري شيميايي بايد هم دربردارنده نمك فلزي باشند و هم يك احيا كننده براي واكنش شيميايي ( به عنوان مثال هيپو فسفيت در مورد نيكل ) كه بتواند كاتيونها را احيا نمايد . اين كار به يك شروع كننده نيز نياز دارد كه معمولا خود فلز است . در واكنش انجام شده كاتيون فلز مورد نظر احيا شده و بر روي قطعه مي نشيند. به عنوان مثال در مورد نيكل داريم:

Ni++ + 2e- Ni°
ناخالصي هاي يك محلول بسيار مهم بوده لذا به فيلتر كردن مداوم نياز دارد . هنگامي كه يك پلاستيك فعال شده در چنين محلولي فرو برده شود هر ذره پالاديوم مركزي براي تجمع فلز (معمولا مس يا نيكل) به دور خود مي شود. جزيره هاي تشكيل شده از فلز به زودي به يكديگر پيوسته و تمام سطح قطعه (داخل خلل و فرج)را كاملا پوشانده و متوقف مي گردد.
براي اين كار ممكن است از مس يا نيكل استفاده شود . نيكل شيميايي به آساني كنترل و تقويت شده و با كار خوب عمر مفيد آن تا دو سه سال به راحتي مي رسد. در حاليكه محلولهاي مس شيميايي عمر كوتاهتري دارند و مراقبت از آنها به دقت و تجربه بيشتري نياز دارد و اين خود علتي است كه در ايران روش موفقي به شمار نمي رود. با اين توضيح به بيان آبكاري بدون برق نيكل مي پردازيم:

آبكاري شيميايي نيكل
به آبكاري با محلولي گفته مي شود كه بدون ايجاد اختلاف پتانسيل الكتريكي قطعه اي را كه داخل آن فرو برده مي شود آبكاري مي كند و به اين دليل بايستي موارد ذيل را در بر داشته باشد:
۱- يك منبع تامين كننده يون نيكل (مثلا كلريد نيكل يا سولفات نيكل)
۲- يك ماده احيا كننده براي تدارك الكترون مورد نياز (مانند هيپو فسفيت سديم(
۳- يك منبع تامين انرژي و حرارت
۴- مواد كمپلكس سازي كه مقدار نيكل آزاد مورد نياز واكنش را كنترل كند.
۵- مواد بافر براي ثابت نگهد اشتن PH محلول كه به خاطر توليد هيدروژن در اثناي واكنش تغيير مي كند.
۶- شتاب دهنده هايي كه بر سرعت واكنش مي افزايند.
۷- بازدارنده هايي كه سرعت واكنش احيا را كنترل مي كنند.
به طور كلي مشخصات يك محلول آبكاري شيميايي به تركيب موارد فوق بستگي د ارد و فرمول هاي انحصاري مختلفي توسط شركتهاي دست اندركار د ر اين مورد وجود دارد . يك فرمول پيشنهادي براي اين كار به صورت زير مي باشد:

جدول ۹- تركيب پيشنهادي مرحله آبكاري شيميايي نيكل
نام ماده مقدار
كلريد نيكل 120 گرم در ليتر
هيپو فسفيت سديم 105 گرم در ليتر
سيترات آمونيوم 65 گرم در ليتر
سود تا PH مطلوب

شرايط كاركرد در اين مرحله به شرح زير مي باشد.
PH 10
دما 50-30 درجه سانتيگراد
سرعت روكش 11-3 ميكرون در ساعت
مدت 6-4 دقيقه
فيلتر پيوسته محلول بسيار خوب است ، زيرا با اين كار ذرات نيكلي كه ممكن است از قطعه به درون محلول بيفتد حذف مي شود. پس از هر فيلتراسيون باي ستي پمپ را با اسيد نيتريك رقيق و سپس آب شست . هفته اي يكبار يا هرگاه كه بدون وجود قطعه در محلول گاز از آن خارج مي شود آن را بايستي به درون يك وان ذخيره پاكيزه يا يك وان ديگر فيلتر كرد ، پس از آن ابتدا قطعات ته وان را جمع آوري كرده و سپس ذرات نيكلي را كه به ديواره وان چسبيده با فشار آ ب جدا و به اين

ترتيب وان را كاملا پاكيزه ساخت .نيكل هاي ته نشين شده و چسبيده به وان را با اسيد نيتريك 50% حجمي مي توان جدا كرد . پس از اينكه همه ذرات و ته نشينها از وان زدوده شد بايد آن را با آب كاملا شسته و محلول آبكاري را از نو به درون آن فيلتر كرد.

بايد توجه شود كه براي پاك كردن ديواره وان از سيم ظرفشويي و وسايلي از اين قبيل استفاده نشود زيرا اين عمل باعث خراشيدن ديواره هاي مخزن مي گردد و همين خراشها مكان مناسبي براي نشت نيكل بيشتر خواهد شد. براي تنظيم مي توان از دستورالعمل زير استفاده كرد.
۱- اندازه گيري غلظت نيكل و هيپو فسفيت و هفته اي ، در صورتي كه مقدار لازم روزانه افزوده
افزايش مقدار لازم شود.
۲- اندازه گيري PH هر صبح و بعد از ظهر
۳- افزايش آمونياك يا سود هر صبح و بعد از ظهر (در صورتي كه قرار باشد
محلول چند روزي بلا استفاده بماند لازم است پيش
از رها كردن PH را تا ۵/10 بالا برد.
۴- شستشوي وان هفته اي يكبار
۵- فيلتراسيون به طور مداوم يا حداقل روزي يكبار

ب- مراحل آبكاري مس- نيكل- كروم قطعه هادي شده
با اتمام عمل آبكاري شيميايي قطعه پلاستيكي به قطعه اي با سطح هادي و رسانا تبديل شده و از اين مرحله به بعد روش متعارف آبكاري قطعات فلزي قابل استفاده مي باشد. تنها بايستي نكاتي در هنگام آبكاري اين قطعات در نظر گرفته شوند كه به ماهيت پلاستيكي بو دن قطعه و خصوصيات مربوط به آن باز مي گردد كه اهم اين نكات عبارتند از:
۱- به علت سبك بودن قطعات پلاستيكي بايستي از مكانيسم هايي جهت قر ار دادن قطعه بر روي آويز كاتد استفاده شود كه اتصال كافي جهت عبور جريان را به وجود آورد . اين نكته به خصوص براي آبكاري كروم بسيار مهم مي باشد.
۲- براي قطعات ريز از سبد استفاده شود.
۳- به طور كلي پليمري براي آبكاري انتخاب شود كه در رده پليمرهاي مخصوص آبكاري باشد.

آبكاري قطعات پلاستيكي آماده شده در مرحله قبل با استفاده از جريان برق (Electro Plating)
بر اساس آنچه در صنعت متعارف مي باشد از آبكاري نيكل - كروم - برنج - و طلا براي تزيين قطعات پلاستيكي استفاده مي گردد كه از بين اينها بيشترين قطعات را قطعات آبكاري شده كروم -نيكل تشكيل مي دهند لذا ابتدا به بيان ماهيت آبكاري با استفاده از جريان برق و سپس به بيان آبكاري نيكل –كروم پرداخته مي شود.
الكتروليز:

جداسازي فلز از محلول الكتروليت به كمك انرژي الكتريكي جريان خارجي را الكتروليز مي نامند. الكتروليز به كمك جريان مستقيم صورت مي گيرد و الكتريسيته مصرفي به انرژي شيميايي و گرمايي تبديل مي گردد.
تبديل اين انرژي در آبكاري الكتروليت را تجزيه كرده و فلز را آزاد مي نمايد و به شكل پوشش در سطح كاتد يا قطعه اي كه به كاتد وصل شده باشد ، مي نشاند. ميزان فلز نشسته شده در سطح كاتد بر طبق قانون فاراده انجام مي گيرد. به طوري كه عبور يك فاراده الكتريسيته باعث آزاد شدن يك اكي والان فلز در سطح كاتد مي گردد. در عمل مقدار فلز رس وب داده شده كمتر از ميزان مذكور مي باشد لذا راندمان آبكاري مطرح مي گردد كه به صورت زير بيان مي گردد.

در آبكاري نسبت شدت جريان به سطح موثر كاتد يا آند كه آن را شدت جريان ويژه ناميده و بر حسب آمپر بر دسيمتر مربع بيان مي گردد پارامتر مهمي مي باشد.
محيطهاي آبكاري بر حسب اينكه از چه تركيبي به عنوان الكتروليت استفاده كنند ممكن است در محيط اسيدي يا محيط قليايي باشند.

آبكاري مس-كروم- نيكل
اين نوع آبكاري غالبا در موارد تزئيني استفاده مي شود كه در رابطه با قطعات پلاستيكي نيز همين هدف دنبال مي شود. به منظور به دست آوردن سطح نهايي هموار و براق معمولا يك لايه مس بر روي قطعه نشانيده و سپس آب نيكل مي دهند و به دليل اينكه پوشش نيكل نيز در دراز مدت كدر شده و رنگ آن در محيط هاي خورنده به زردي و گاه به سبزي مي گرايد بر روي پوشش رسوب

داده شده از نيكل كه معمولا با ضخامتي حدود 12-10 ميكرون ايجاد مي گردد از يك لايه رسوب كروم با ضخامت 2/0 تا 5/0 ميكرون استفاده مي شود. اين لايه باعث دوام، مراقبت و حفاظت در برابر خوردگي خواهد شد.
رسوبات نيكل مي تواند به صورت مشكي، مات ، نيمه شفاف و شفاف مورد استفاده قرار گيرد كه به منظور حصول سطحي براق، از نوع آخري معمولا در زير آبكاري كروم استفاده مي گردد.

مراحل آبكاري مس- نيكل- كروم قطعه هادي شده
۱- شستشوي قطعه در دو مرحله
۲- غوطه ور كردن در اسيد سولفوريك 10%
۳- آبكاري مس اسيدي
۴- شستشو در دو مرحله
۵- غوطه ور كردن در اسيد كلريدريك 10%
۶- آبكاري نيكل براق
۷- نيكل گيري
۸- شستشو در دو مرحله
۹- آبكاري كروم
۱۰ -شستشو
۱۱ -خشك كردن قطعه

جدول ۱۰ - مراحل آبكاري مس-نيكل-كروم و زمان آن بر حسب دقيقه
مراحل آبكاري مس-نيكل-كروم زمان آن بر حسب دقيقه
شستشو در دو مرحله 7/0 دقيقه
ديپ كردن در اسيد سولفوريك 4/0 دقيقه
آبكاري مس اسيدي 8 تا 10 دقيقه

شستشو در دو مرحله 7/0 دقيقه
ديپ كردن در اسيد كلريدريك 4/0 دقيقه
آبكاري نيكل براق 10 دقيقه
نيكل زدايي 4/0 دقيقه
شستشو در دو مرحله 7/0 دقيقه

آبكاري كروم ۱ تا ۲ دقيقه
كروم زدايي 4/0 دقيقه
شستشو در دو مرحله 7/0 دقيقه
خشك كردن ۴ تا ۵ دقيقه

قبل از آبكاري مس كه در ادامه به توضيح آن پرداخته خواهد شد ، قطعاتي كه نيكل شيميايي شده اند، در دو مرحله شستشو مي شوند. پس از اين مرحله چون ممكن است قطعات هادي شده انبار موقت شوند و سطح آنها در حد بسيار ضعيف اكسيد شود و به منظورآماده كردن آنها جهت وان مس اسيدي كه حاوي يون سولفات مي باشد قبل از وارد كردن در وان مس اسيدي آن را در محل ول اسيد سولفوريك 10% غوطه ورمي نمايند. وان اسيدي هر دو هفته بازسازي شده و هر ۶ ماه تعويض مي گردد. استفاده مجدد از وان شتاب دهي در اين مرحله در نظر گرفته شده است و پس از اين مرحله قطعه جهت آبكاري مس آماده مي باشد.

آبكاري مس
مس فلزي رنگي با رنگ قرمز سير ب ا عدد اتمي ۲۹ ، وزن اتمي 54/63 نقطه ذوب ۱۰۸۳ درجه سانتيگراد و چگالي 89/8 گرم بر سانتيمتر مكعب مي باشد. قابليت هدايت الكتريكي آن پس از نقره از همه فلزات بيشتر است. اصولا آبكاري مس با توجه به مقاومت كشش و حرارتي كم آن به عنوان پوشش مقاوم در برابر خوردگي مطرح نيست بلكه بيشتر براي زيرسازي آبكاريهاي مختلف و

پوشانيدن لكه ها و ناهمواريهاي سطح كار پيش از آبكاريهاي بعدي مي باشد. در صورتيكه از فلز مس مستقيما به عنوان فلز زينتي استفاده شود ، بعد از آبكاري آنرا با رزينهاي مخصوص و شفاف در حد چند ميكرون پوشش مي دهند. فرمول پيشنهادي جهت وان مس و شرايط كاركرد آن به شرح زير مي باشد.
جدول ۱۱ - فرمول پيشنهادي جهت وان مس و شرايط كاركرد آن
فرمول پيشنهادي جهت وان مس و شرايط كاركرد آن مقدار

سولفات مس 220 گرم در ليتر
اسيد سولفوريك 60 گرم در ليتر
براقي 4-2 گرم در ليتر
آند مس نقره
دما 50-20 درجه سانتيگراد
شدت جريان ويژه 10-2 آمپر بر دسيمتر مربع

پس از آبكاري مس، قطعه در دو مرحله شسته شده و با توجه به اينكه هدف بعدي آبكاري نيكل مي باشد ، به منظور آماده سازي قطعه قبلا آنرا در اسيد كلريدريك 10% وارد مي نمايند. اين محلول هر شش ماه يكبار تعويض و هر دو هفته يكبار بازسازي مي گردد. پس از اين مرحله قطعه جهت آبكاري نيكل حاضر مي باشد .

آبكاري نيكل
نيكل فلزي است سفيد رنگ (نقره اي ) و درخشان با عدد اتمي ۲۸ ، جرم اتمي ۷1/57 چگالي 9/8 گرم بر سانتيمتر مكعب، نقطه ذوب ۱۴۲۰ درجه سانتيگراد ، نسبتا سخت ، چكش خوار و صيقل پذير و مقاومت مكانيكي آن از همه فلزات بيشتر است . آبكاري نيكل از قديمي ترين آبكاري هاي حفاظتي و زينتي است و نيكل اولين فلزي است كه در صنعت از طريق آبكاري به عنوان پوشش به كار گرفته شده است . وان نيكل معمولا اسيدي است و از سولفات و كلريد نيكل در آن استفاده مي شود. از سولفات نيكل به منظور تامين يون نيكل و از كلريد نيكل براي تامين هدايت وان استفاده مي شود. زيرا كلر باعث افزايش هدايت الكتروليت شده و در نتيجه قدرت پوشش دهي را

افزايش مي دهد. از اسيد بوريك به عنوان بافر استفاده مي شود كه مانع تشكيل فيلم كاتدي مي گردد، استفاده از مواد ضد حفره جهت افزايش بهره كاتدي متداول مي باشد. با افزودن اين مواد، هيدروژن توليد شده از اطراف كاتد جدا شده و باعث افزايش كيفيت سطح آبكاري شده مي گردد .
ساخارين از موادي است كه به اين منظور مورد استفاده قرار مي گيرد. ماده ديگر مورد استفاده در

وان ، كفي است. اين ماده كشش سطحي آب را كم كرده و حالت تركنندگي محلول را بيشتر مي كند . كفي در دو نوع مورد استفاده قرار مي گيرد. زماني كه هم زدن محلول با حبابهاي هوا صورت مي گيرد، از كفي كم كف استفاده مي گردد. براقي هاي مورد استفاده در و ان نيكل دو دسته مي باشند، دسته اول به عنوان براق كننده مقدماتي و دسته دوم را براق كننده هاي ثانويه مي

نامند. سولفون ايميد ، سولفاناميد بنزول سولفان اسيد، نفتالين سولفان اسيد، آلكيل سولفان اسيد، سولفين اسيد و آريل سولفان سولفانات از براق كننده هاي مقدماتي و تركيبات آلي با اتصالات آمونيوم (NH4) و اتصالات آمين ها (RNH2) از براق كننده هاي ثانويه مي باشند كه با غلظت ۱ تا ۱۰ گرم در ليتر مورد استفاده قرار مي گيرند. تركيب پيشنهادي جهت وان نيكل براق و شرايط كاركرد آن به قرار زير است:

جدول ۱۲ - فرمول پيشنهادي جهت وان نيكل و شرايط كاركرد آن
تركيب پيشنهادي جهت وان نيكل براق و شرايط كاركرد مقدار
سولفات نيكل 300 گرم در ليتر
كلريد نيكل 48-35 گرم در ليتر
اسيد بوريك 40-50 گرم در ليتر
براقي 5 گرم در ليتر
PH 8/3-5/2
دما 65-50 درجه سانتيگراد

شدت جريان ويژه 7-5 آمپر بر دسيمتر مربع
ولتاژ 8/2 ولت
زمان 15-10 دقيقه

حركت دادن كاتد به صورت مكانيكي منجر به بهبود كيفيت قطعه مي گردد . محلول وان بايست ي به طور پيوسته فيلتر شود و به منظور جلوگيري از افتادن آند به ته وان از سبدهاي تيتانيوم يا پلي پروپيلن استفاده شود.

نيكل گيري :
پس از يك وان نيكل وجود يك وان به عنوان وان نيكل گيري باعث صرفه جويي مي گردد . قطعات پس از خروج از وان نيكل در ا ين وان كه بدون سر ريز است، آبكشي شده و به مرحله بعد برده مي شوند.

شستشو:
شستشو در اين مرحله نيز در دو وان متوالي كه آب وان دوم به وان اول سر ريز مي شود صورت مي گيرد و مواد باقيمانده از وان نيكل بر روي قطعات و آويزها تميز مي گردد.

آبكاري كروم:
كروم فلزي است نقره اي رنگ با عدد اتمي ۲۴ ، جرم اتمي ۵۲ ، چگالي 19/7 گرم بر سانتيمتر مربع و نقطه
ذوب ۱۸۵۰ درجه سانتيگراد . كروم داراي ضريب بازتاب نوري بسيار خوبي (65%) مي باشد . به همين دليل است كه اشيا لوكس و زينتي را با اين فلز آبكاري مي كنند. فاسد نشدن و اكسيد نشدن در محيطهاي خورنده دليل ديگر استفاده از اين فلز مي باشد. سختي اين فلز نيز بالا بوده و به همين دليل قطعات صنعتي را براي افزايش سختي با اين فلز مي پوشانند.

آبكاري كروم زينتي به دو صورت براق و مشكي صورت مي گيرد. در وان كروم براق از اكسيد كروم در آب كه اصطلاحا اسيد كروميك ناميده مي شود، استفاده مي شود. با توجه به اينكه راندمان عملي آبكاري كروم در مقايسه با ساير آبكاريها به نحو بارزي كمتر است و به كار گيري آندهاي نامحلول در آبكاري كروم شدت جريان چند برابر آبكاري ساير فلزات لازم دارد، انرژي لازم براي ايجاد لايه كروم در سطح كاتد ۵۰ تا ۱۰۰ برابر انرژي لازم براي تشكيل روكشهاي ديگر است . در وان كروم انرژي زيادي صرف آزاد شدن هيدروژن مي گردد. الكتروليت كروم از جهت قدرت پو شش بدترين الكتروليت مي باشد. ميزان كروم سه ظرفيتي و آهن در مجموع نبايد از ۱ تا ۲ درصد مقدار كروم در الكتروليت تجاوز كند . شدت جريانهاي زياد نيز از عوامل موثر در بهبود بخشيدن به قدرت پوشش الكتروليت كروم است لذا بهترين حالت استفاده از آندهاي كمكي است .
در وان كروم هم زمان با تشكيل گاز هيدروژن كه در كاتد صورت مي گيرد ، در آند نيز گاز اكسيژن به وجود مي آيد. اين گازها هنگام خروج از وان با خود مقدار قابل توجهي الكتروليت را به همراه برده و فضا را به شدت آلوده ساخته و تنفس را مشكل مي سازند. تنفس طولاني در چنين هواي آلوده منجر به صدمه ديدن پرزهاي داخل بيني و آسيب رساندن به ريه ها مي گردد. براي جلوگيري از خروج الكتروليت همراه با گازها از موادي موسوم به ضد گاز استفاده م ي كنند. اين مواد در سطح وان آبكاري كروم لايه ضخيمي از كف به وجود مي آورند و به اين ترتيب از خروج شديد الكتروليت

همراه با گاز جلوگيري مي كنند . براي جلوگيري از اين عمل از گوي هاي لاستيكي نيز استفاده مي گردد. اسيد كروميك در وام كروم از ۲۰۰ تا ۴۰۰ گرم در ليتر استفاد مي گردد. اسيد كروميك پايين منجر به افزايش راندمان آبكاري و مقدار بالاي آن باعث هدايت بالاي وان مي گردد. در عمل عمدتا ۲۵۰ گرم مورد استفاد ه قرار مي گيرد. در كنار اسيد كروميك از يون سولفات (اسيد سولفوريك) به ميزان 1% اسيد كروميك استفاده مي شود.

چون آند كروم به شدت خورده مي شود از آلياژ سرب و قلع (92% سرب و 8% قلع) يا آلياژ سرب و آنتيموان (92% سرب و 8% آنتيموان ) به عنوان آند در وان كروم استفاده مي گردد . تركيب پيشنهادي وان و شرايط كاركرد آن به صورت زير مي باشد.

كروم زدايي :
بعد از خروج قطعات از وان كروم از يك و ان به عنوان وان كروم گيري استفاده مي گردد . در اين وان غلظت محلولي كه قطعات آغشته به آن هستند كاسته مي شود. بعدا از همين محلول براي جبران كاهش وان كروم استفاده مي گردد.

شستشو:
پس از كروم زدايي قطعات در دو وان متوالي كه آب وان دوم به وان اول سر ريز مي شود، شسته مي شوند.

خشك كردن قطعات:
پس از شستشو قطعات با جريان هواي گرم خشك مي شوند.

پساب آبكاري
در پس اب آبكاري مقدار زيادي مواد سمي و مضر وجود دارد كه بايستي آنها را تصفيه نمود و به حد مجاز خود رسانيد و سپس راهي فاضلاب نمود . جدول ذيل حد مجاز مواد فوق الذكر را كه توسط سازمان محيط زيست كشور اعلام گرديده نشان مي دهد.

به طور كلي به منظور سهو لت امر تصفيه و نيز كاهش ميزان فاضلابي كه بايستي تصفيه شود و هم چنين جلوگيري از آلوده شدن محيط زيست در اثر حوادثي نظير سوراخ شدن وانها بايستي ابتدا نكاتي در نظر گرفته شود كه اهم آنها عبارتند از:

۱- بعد از بيرون آوردن قطعات از محلولهاي الكتروليت ابتدا آن را وار د يك وان به منظور شستشوي اوليه و الكتروليت گيري نموده و سپس آنها را در وانهاي داراي جريان آب تازه شستشو داد . اين امر دو نتيجه مهم در بر خواهد داشت . ابتدا آنكه غلظت محلول وان شستشوي اوليه يا الكتروليت گير به تدريج بيشتر شده و از آن مي توان براي رفع كمبود وان آبكاري استفاده نمود . ديگر آنكه از ميزان موادي كه وارد شبكه فاضلاب مي شود كاسته خواهد شد وميزان آلودگي پساب كاهش خواهد يافت.
۲- به منظور بالا بردن راندمان شستشو و كاهش ميزان آب مصرفي كه منجر به كاهش مخازن تصفيه پساب خواهد شد، از حباب هاي هوا جهت همزدن آب استفاده شود.
۳- زير سازي محل وانها طوري صورت گيرد كه در صورت نشت كردن، محلول خارج شده در زمين نفوذ نكند . در كشورهاي اروپايي كارخانجات موظفند در زير هر وان الكتروليت، وان كاسه اي شكل ديگري در نظر بگيرند كه در صورت سوراخ شدن يا تركيدن وان اصلي محلول آن به داخل وان زيرين ريخته و به اين ترتيب هم از به هدر رفتن الكتروليت و هم نفوذ آن به زمين و فاضلاب جلوگيري شود.

مواد سمي موجود در پساب آبكاري طرح
مواد سمي موجود در پساب طرح را كروم شش ظرفيتي، نيكل و مش تشكيل مي دهند. به علاوه PH پساب زماني كه روانه فاضلاب مي شود بايستي در محدوده 5/6 الی 5/9 بوده و از حداكثر و حداقل خود تجاوز نكند .

كروم زدايي
امروزه سم زدايي اسيد كروميك از طريق احياي كروم شش ظرفيتي و تبديل آن به كروم سه ظرفيتي انجام مي پذيرد. متعاقبا اين كروم سه ظرفيتي هم زمان با ساير فلزات سنگين (نيكل و مس ) به شكل هيدروكسيد رسوب داده مي شوند. براي

و نمكهاي آن يا نمكهاي دو ظرفيتي آهن مي توان استفاده كرد . اسيد سولفورو در مقايسه با محلولهاي اسيدي كه آهن دو ظرفيتي دارند ، لجن كمتري را پس از رسوب دهي به همراه دارد. جدول زير ميزان لجن توليدي از طريق احياي يك كيلو اسيد كروميك را با استفاده از مواد احيا كننده و خنثي كننده مختلف نشان مي دهد.

واكنش احياي كروم شش ظرفيتي بايستي در PH حدود ۲ تا ۳ صورت گيرد و PH در تمام مدت فرايند كه
حدود ۲ تا ۳ دقيقه به طول مي كشد ثابت نگه داشته شود.

رسوب دادن (انداختن ) فلزات سنگين
در مرحله رسوب دادن ، فلزات سنگين به شكل هيدروكسيد ته نشين شده و سپس از فاضلا ب جدا مي شوند .
عمل رسوب دادن براي فلزات مختلف در PH هاي مختلف صورت مي گيرد كه در مورد فلزات كروم -مس – نيكل كه در پساب طرح حاضر وجود دارند به صورت زير مي باشد.