بخشی از مقاله
چکیده
رسوبات با توجه به بافت، خصوصیات فیزیکی و شیمیائی خود، میتوانند حاوی مقادیر قابل توجهی از سموم شیمیائی و فلزات سنگین باشند. سموم موجود در رسوبات منشاء خارجی داشته و ناشی از مصارف مختلف این ترکیبات از جمله مصارف سموم و آفتکشهای زراعی، مصارف بهداشتی، پزشکی و ... میباشد.
در این تحقیق نتایج حاصل از نمونهبرداری و آنالیز کیفی رسوبات در سطح حوضه آبریز سفیدرود، مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میگیرد. برای بررسی وضعیت کیفی رسوبات با تعیین پانزده ایستگاه در سطح حوضه و تعیین شاخصهای کیفی مورد نظر - سموم، آفتکشها، ترکیبات آلی و فلزات سنگین - ، اقدام به دو نوبت نمونهبرداری و آنالیز از رسوبات گردید. همچنین با توجه به اینکه سنجش فلزات سنگین در رسوبات فقط در فصل پائیز انجام پذیرفته است، تحلیل کیفی رسوبات با استفاده از شاخص کیفی رسوبات - SeQl - ، تنها بر پایه دادههای این فصل عملی میباشد. مطالعات و تحلیل کیفی رسوبات شامل دو بخش به شرح زیر میباشد:
· اول: بررسی وضعیت کیفی رسوبات در مقایسه با استاندارد و راهنمای مورد نظر - کانادا - 2002
· دوم: بررسی وضعیت کیفی رسوبات با استفاده از شاخص کیفی رسوبات - SeQl -
بررسی نتایج نشان میدهند که، از بین ترکیبات و عناصر آزمایش شده تنها در مواردی غلظت بعضی از فلزات سنگین فراتر از حد استاندارد میباشد. در این بررسی از دو شاخص "غلظت احتمالی موثر " - PEL - و "حد غلظت توصیه شده " - ISQG - استفاده شده است. براساس نتایج حاصل، غلظت فلزات کادمیوم، کروم، سرب و روی در بعضی از ایستگاههای مورد مطالعه فراتر از حد توصیه شده و حتی در مواردی بالاتر از غلظتی با احتمال تاثیرگذار - PEL - گزارش شدهاند. بر این اساس غلظت فلز کروم از بیشترین میزان محدودیت برخوردار بوده و در مراتب بعدی فلز روی دارای اهمیت میباشد.
بررسی شاخص کیفی رسوبات حوضه بر پایه استاندارد ارائه شده - ISQG - نشان میدهد که با توجه به سختگیرانه بودن استانداردها، در این مرحله شاخص کیفی رسوبات در سطح ایستگاهها تنزل پیدا کرده است؛ بطوریکه از پانزده ایستگاه مورد پایش هیچ یک از ایستگاهها شامل رده عالی نبوده و مطابق جدول تنها پنج ایستگاه دارای رده خوب و ده ایستگاه دیگر دارای رده متوسط میباشند.
مقدمه
بخشی از غلظت عناصر کمیاب در رسوبات، به طور عمده در اثر هوازدگی سنگهای بستر، واریزه های غیرآلوده و شستشوی حوزه رودخانههای غیر آلوده روی هم انباشته شده و اجزای اصلی رسوبات را تشکیل میدهند. پس از رسیدن عناصر کمیاب به اکوسیستم آبی، ممکن است فرایندهای ژئوشیمیایی محیط زیستی بر غلظت آنها در رسوبات تأثیر بگذارد.
مطالعات ژئوشیمیایی رسوبات پیکرههای آبی مانند رودخانهها، مصبها و بستر دریاها، میتواند گام مؤثری برای یافتن منشأ رسوبات، الگوی پراکنش عناصر و ارزشیابی محیطزیستی وضعیت موجود در یک منطقه باشد. در یک محیط آبی انجام مطالعاتی در خصوص آلودگی رسوبات بستر از دیدگاههای مختلفی قابل توجه است. اول اینکه آلودگی رسوبات - بویژه سموم و فلزات سنگین - برای کفزیان، آبزیان و همچنین گیاهان آبزی از اهمیت ویژه ای برخوردار است.
ثانیاً در صورتیکه مقدار آلودگی رسوبات از مقادیر خاصی تجاوز کند، سریعاً باعث برهم خوردن تعادل اکوسیستم و زوال آن میشود. جنبه دیگر اهمیت بررسی تجمع آلودگی رسوبات این است که نظارت پیوسته بر آلودگی منطقه میسر میشود، زیرا بسیاری از انواع مواد و ترکیبات آلودهکننده پس از ورود به منبع آبی به تدریج در بستر آن به صورت مختلف رسوب کرده و تجمع میکنند. در مجموع میتوان گفت، رسوبات به عنوان معرف و شناساگر مهمی برای آلودگی محیطهای آبی مطرح میباشند که از مطالعه و تجزیه تحلیل آنها میتوان به سهولت مقدار و نوع آلودگی را تشخیص داد و تصمیمات مقتضی را برای کنترل آن اتخاذ نمود
بطور کلی برای بررسی وضعیت کیفی رسوبات با تعیین پانزده ایستگاه در سطح حوضه و تعیین شاخصهای کیفی مورد نظر - سموم، آفتکشها، ترکیبات آلی و فلزات سنگین - ، اقدام به دو نوبت نمونهبرداری و آنالیز از رسوبات گردید. موقعیت ایستگاهها و زمانهای نمونهبرداری به شرح جدول شماره 1 میباشد.
جدول شماره : - 1 - کد ایستگاهها، رودخانه و فصول نمونهبرداری از رسوبات کف رودخانه
مواد و روش
با توجه به جدول شماره1، بررسی و تحلیل کیفی براساس دادههای مربوط به دو فصل بهار و پائیز انجام شدهاست. همچنین با توجه به اینکه سنجش فلزات سنگین در رسوبات فقط در فصل پائیز انجام پذیرفته است
