بخشی از مقاله
چکیده
آگاهی از شرایط زمینشناسی برای درک، تفسیر و ارزیابی آلودگی منابع آبوخاک هر منطقه ضروری میباشد. محدوده موردمطالعه در استان گیلان قرار دارد، منابع اصلی و مسیرهای آرسنیک در سنگ، رسوبات و محیطزیست منطقه موردمطالعه عبارتاند از: رسوبات ناپیوسته عهد حاضر، سازند شمشک، نهشتههای سازند قرمز فوقانی، گرانیتوئید تورمالیندار با رگههای مگنتیت و فعالیتهای انسانی میباشد. مقدار شاخص زمینانباشت برای عناصر موردمطالعه در رسوبات، با استفاده از دادههای زمینشیمیایی نمونهها و غلظتهای مرجع محاسبه شد. بر این اساس، در ایستگاههای سیردان، پشت سد منجیل، پاییندست سد منجیل، دهسر، پلکیاشهر و بوجاق، آرسنیک آلودگی متوسط نشان میدهد، اما در نمونه شیرینسو، آلودگی شدید با بیشینه ضریب زمین انباشت را دارد.
.1 مقدمه و هدف
آرسنیک در طبیعت، در سنگها، خاک ، آب ، رسوب ، گیاه ، جانور و هوا یافت میشود. آرسنیک گستره زیادی داشته و از لحاظ فراوانی دارای بیستمین رتبه در پوسته زمین، چهاردهمین در آب دریا و دوازدهمین در بدن انسان است. [6] فعالیتهای طبیعی مانند فوران آتشفشان، فرسایش سنگها و آتشسوزی جنگلها میتوانند آرسنیک را به محیطزیست وارد سازند.[11] بیشترین فراوانی آرسنیک بهصورت ترکیب با گوگرد - S - ، سلنیوم - Se - ، تلوریم - Te - و همچنین بهصورت سولفوسالتها و آرسنیدهای فلزات سنگین میباشد . آرسنیک بهطور گستردهای در تمام بخشهای زمین در غلظتهای مختلف توزیعشده است. میانگین غلظت آرسنیک در پوسته قارهای، 1/5 mg/Kg تا 2 است. میانگین غلظت آرسنیک در سنگهای آذرین، بازهای در حدود 1/5 mg/Kg تا 3 است. آرسنیک در رسوبات، نسبت به سنگهای آذرین غنیشدگی نشان میدهد و بهطورمعمول 1/7 mg/Kgتا 400 است.[12]
تأمین امنیت در سطوح مختلف، از ملاحظات اساسی پدافند غیرعامل محسوب میشود. ازاینرو امنیت زیستمحیطی بهعنوان یکی از جلوههای امنیت کشور، امروزه به واسطه گستردگی عوامل تهدید و پیچیدگی عناصر تهدیدکننده ضرورت بررسی از منظر پدافند غیرعامل را جدیتر نموده است. هر اقدامی که در آن از سلاح استفاده نشود و موجب تقلیل آسیبپذیری منابع انسانی، محیطزیست، ساختوسازها، تأسیسات، تجهیزات و اسناد و شریانهای کشور در برابر عملیات مخرب دشمن گردد، پدافند غیرعامل نام دارد. محورهای اساسی پدافند در حوزه محیطزیست؛ آب، منابع غذایی، مالی و اقتصادی و انرژی است. هدف از این مطالعه بررسی میزان آنومالی آرسنیک در رسوبات منطقه است، همچنین در این تحقیق با بررسی پارامترهای آلایندگی ، میزان پراکنش آرسنیک در رسوبات منطقه مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت.
2. موقعیت منطقه موردمطالعه
دشت سفیدرود در شمال کشور - در استان گیلان - قرارگرفته است. این دشت بزرگ تأمینکننده آب شرب و کشاورزی شهرهای رشت، رودبار، منجیل، کیاشهر، آستانهاشرفیه و بسیاری از شهرهای کوچک و روستاها دیگراست. محدوده موردمطالعه در شرق شهر رشت قرارگرفته است. رودخانههای مهم منطقه شامل سفیدرود، رشته رود، خرشک، توتکابن، فیرارود، زیلکیرود و دیسام میباشند. مساحت حوضه موردمطالعه حدود 6/5 میلیون هکتار از محل سد سفیدرود بوده و جریان آبدهی سالیانه آن حدود 4/5 Gm2 است. بخش عمدهای از گستره موردمطالعه بهوسیله رسوبات کواترنر، رودخانهای، دلتایی و ساحلی پوشیده شده است. علاوه بر این، در جنوب منطقه گرانیتوئید، زون دگرسانی گرینشیست همراه با بازالتها و اسپلیتها، توفهای دگرسانشده، گدازههای بازالتی و آندزیتی، دیوریت، گابرو، دایکهای آندزیتی و نهشتههای قرمزرنگ آواری - سیلت، ماسهسنگ، گلسنگ و کنگلومرا - و مارنهای ژیپسدار مشاهده میشود[1] - شکل . - 1
.3 روش تحقیق
در این پژوهش برای نمونه برداری رسوبات از رسوبات رودخانهای منطقه موردمطالعه به صورت تصادفی با در نظر گرفتن پراکنش و توزیع خوب موقعیتهای نمونهبرداری مشخص و نمونهها جمعآوری گردید0 جهت بررسی روند و میزان آلودگی رسوبات، تعداد 18 نمونه، از اعماق 30- 10 cm رسوبات مناطقی که در مجاورت با مناطق نمونهبرداری آب قرار داشتند، برداشت شد. بعد از انتقال به آزمایشگاه و حذف مواد آلی، نمونههای رسوبات در هوای آزاد خشک گردید. بعد از حذف رطوبت از رسوبات - جهت یکدست و یکنواخت شدن ذرات - ، عمل خردایش و نرمایش صورت گرفت. سپس ذرات کوچکتر از 63 ʽ توسط الک جداسازی شد و نمونهها برای تعیین غلظت فلزاتآزاد - آهن، منگنز و آلومینیوم - بهروش جذب اتمی - AAS - ، به آزمایشگاه ژئوشیمی دانشگاه فردوسی مشهد ارسال شدند. تعیین مقدار آرسنیک به روش تجزیهای ICP-OES، در آزمایشگاه مرکزی دانشگاه فردوسی مشهد انجام گردید.
شکل -1 نقشه زمینشناسی منطقه موردمطالعه اقتباس[1]
.4 نتایج و بحث
آمار توصیفی و نتایج مقایسه میانگین غلظت عناصر انتخابی نمونههای رسوب با غلظت عناصر در استانداردهای زیستمحیطی در جدول 1 آورده شده است میانگین غلظت 6 عناصر انتخابی در این پژوهش به ترتیب زیر کاهش مییابد - مقدار برحسب mg/Kg هستند - میانگین مقدار آرسنیک و منگنز در نمونههای رسوب منطقه موردمطالعه، بیش از شیل میانگین است. میانگین مقدار عناصر آرسنیک، آهن و منگنز در رسوب منطقه موردمطالعه مقایسه با کربنات میانگین بالاتر است. میانگین
