بخشی از مقاله
چکیده
در تاریخ 21 مرداد 1391 دو زمینلرزه با بزرگی بیش از Mw=6 در نزدیکی شهرستان های اهر و ورزقان واقع در منطقه شمال غرب ایران به وقوع پیوست. در این مقاله پس از تعیین محل مجدد تعداد 3'940 پسلرزه که تا 14 فروردین 1392 در8 ایستگاه اصلی شبکه لرزه نگاری تبریز ثبت شدند، به بررسی شماتیک روند بدست آمده از محل این پسلرزهها پرداخته می شود.
جهت مکان یابی مجدد پسلرزهها از روش خطی اختلاف زمانی دوگانه استفاده شده است که سبب کاهش اثر ساختار ناشناخته پوسته زمین میشود. در ضمن، به کمک همبستگی متقابل جفت رویدادها، قرائت زمان رسیدها را بهبود میبخشد.
نتایج بدست آمده از مکان یابی مجدد پسلرزه های اهر-ورزقان، علاوه بر یک روند کلی شرقی- غربی، روندهای شمال غربی-جنوب شرقی را در ادامه گسل اهر نشان می دهد. در مکانیابی زمینلرزه ها به روش اختلاف زمانی دوگانه، چنانچه نرخ نمونه برداری 50 نمونه بر ثانیه باشد در حالت بهینه، خطای حاصل از محاسبات زمان رسیدهای نسبی کمتر از 2 میلی ثانیه می شود. در تعیین محل مجدد پسلرزههای اهر- ورزقان مقدار میانگین rms باقیماندهها برای دادههای کاتالوگ و همبستگی متقابل به ترتیب 39/27 و 0/22میلی ثانیه بدست آمده است.
1 مقدمه
منطقه شمال غرب ایران قسمتی از فلات ایران-ترکیه محسوب می شود که دارای گسل های معکوس و امتدادلغز ناشی از برخورد صفحات عربستان و اوراسیا می باشد - جکسون، . - 1992 بر اساس گزارش موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران - - IRSC، در روز یکشنبه 21 مرداد 1391 زمینلرزه ای به بزرگی گشتاور Mw=6.5 در فاصله 45 کیلومتری شمال شرق گسل شمال تبریز به وقوع پیوست و پس از 12 دقیقه زمینلرزه دیگری در همان نزدیکی با بزرگی گشتاور Mw=6.3 رخ داد که این دو زمینلرزه موجب خسارات فراوانی در شهرستان های اهر، ورزقان و هریس شدند
شبکه لرزه نگاری تبریز که شامل 8 ایستگاه اصلی میشود، از زمان وقوع دو زمینلرزه مذکور تا 14 فروردین 1392، حدود 4'258 زمینلرزه ثبت کرد که بیش از 99 درصد پسلرزهها بزرگی کمتر از 4 دارند. با توجه به عدم شناخت گسل مسبب این زمینلرزهها، تعیین محل زمینلرزهها در این مقاله با دقت بالایی انجام شده است تا شناخت بیشتری از تکتونیک منطقه بدست آید.
شکل .1 نقشه گسل های مهم و ایستگاه های لرزه نگاری منطقه شمال غرب ایران. ایستگاهها با علامت مثلت و گسلها با خ تیره نمایش داده شدهاند.
2 روش تحقیق
یکی از پرکاربردترین روشهای تعیین مکان مجدد زمینلرزه، روش اختلاف زمانی دوگانه است. تئوری آن توس گات و همکاران در سال 1994 مطرح شد. در سال 2000 توس والدهاوزر و السوورث بر اساس آن برنامه hypoDD را بس دادند و آن را برای مکانیابی زمینلرزهها مورد استفاده قرار دادند. اصول کار این روش بر این مبناست که اگر اختلاف مکانی دو زمینلرزه در مقایسه با فاصله ایستگاه تا مکان زمینلرزهها و همچنین در مقایسه با میزان ناهمگنی طولی سرعت بسیار کوچک باشد، میتوان مسیر حرکت موج از چشمه تا ایستگاه را خیلی نزدیک به هم و مشابه در نظر گرفت
در این حالت میتوان اختلاف زمانی ایجاد شده در زمان سیر میان دو زمینلرزه و یک ایستگاه را به فاصله مکانی دو زمینلرزه نسبت داد. برنامه hypoDD اختلاف زمان سیر امواج را با یک مدل سرعتی یک بعدی برای تمام جفت زمینلرزهها با روشهایی مانند حداقل مربعات و تجزیه مقادیر تکین به حداقل میرساند. در این روش علاوه بر کاهش خطای ناشی از مدل نامناسب پوسته، میتواند از قرائتهای بهبودیافته فاز امواج P و S حاصل از همبستگی متقابل استفاده نماید
3 نتیجه گیری
از تعداد 258،4 زمینلرزه ای که از زمان وقوع زمینلرزه های اصلی تا 14 فروردین 92 در شبکه های لرزه نگاری آذربایجان ثبت شدند، 940،3 لرزه نگاشت زمینلرزهها جهت تهیه داده های همبستگی متقابل استفاده شدند. سپس تعیین محل مجدد پسلرزه ها با تلفیق هر دو نوع داده کاتالوگ و همبستگی متقابل با استفاده از روش خطی اختلاف زمانی دوگانه انجام شد. پس از مکان یابی مجدد زمینلرزهها، مقدار میانگین جذر میانگین مربعات مقادیر باقیمانده - rms Residual - برای داده های کاتالوگ 39/27 میلی ثانیه و برای داده های همبستگی متقابل تنها 0/22 میلی ثانیه بدست آمد، در صورتی که این مقدار در مکان یابی اولیه زمینلرزهها 219/42 میلی ثانیه بوده است. بدین ترتیب می توان نتیجه گرفت روش اختلاف زمانی دوگانه تاثیر به سزایی درکاهش خطای مکان یابی نسبی داشته است.
در شکل2 - الف - رومرکز اولیه پسلرزه ها که دسته بندی شدهاند، نمایش داده شده است زمین لرزههای هر گروه به صورت جداگانه دوباره تعیین محل شدند که در نتیجه، شکل - 2ب - بدست آمد. علاوه بر متمرکزتر شدن رومرکز پسلرزه ها درشکل مذکور، می توان بهخ شدگی زمین لرزه ها را تاحدودی به امتداد گسل مسبب نسبت داد.
شکل.2 - الف - نقشه رومرکز مکان یابی اولیه پسلرزه ها توس شبکه لرزه نگاری کشور - نقاط آبی رنگ - و نمایش دسته بندی زمینلرزهها توس پلیگونهای سبزرنگ - ب - نقشه رومرکز مکان یابی مجدد پسلرزهها با استفاده از روش اختلاف زمانی دوگانه - نقاط قرمزرنگ - و نمایش راستای مقاطع عمودی - خطوط سبزرنگ و خط چین آبی رنگ -
