بخشی از مقاله
تاثیر زلزله و عوامل تخریب بیمارستان های اهر،هریس و ورزقان
چکیده
زمین لرزه های دو گانه ٌٍ مرداد ماه ٌٌَُ اهر و ورزقان (به برزگای ٍ؟ّ و ٌ؟ّ در مقیاس امواج درونی زمین ریشتر) توسط دو گسل امتداد لغز و راست گرد باعث ایجاد خسارات فراوانی در منطقه شد.با توجه به این که بیشتر مرگ و میر های ناشی از زلزله به دلیل ریزش ساختمان ها و سازه ها می باشد، لذا زمین لرزه های فوق منجر به خسارات زیادی در سازه های منطقه گردید.که در این راستا خسارات وارده به بیمارستان های شهرستان های اهر ،ورزقان و هریس قابل تامل بود. در این مقاله شرح مختصری از خسارات وارده به بیمارستان های فوق و بیان مشکلات فنی پرداخته می شود.
کلمات کلیدی: زمین لرزه اهر و ورزقان ، اجزای سازه ای،اجزای غیر سازه ای ،اتصالات،ضوابط آیین نامه
مقدمه
در ساعت ٌٌَِِّْْ روز شنبه ، ٌٍ مرداد ماه ٌٌَُ زمین لرزه ای با بزرگای ٌ؟ّ در فاصله شهر های اهر و ورزقان در استان آذر بایجان شرقی رخ داد. حداکثر شتاب ثبت شده از این زمین لرزه حدود َُْ سانتی متر بر مجذور ثانیه در ایستگاه سد ستار خان َ(تاج سد) بوده است. حدود ّ دقیقه بعد از زمین لرزه اول ، پس لرزه ای با بزرگای ُ؟ُ در محل رخ داد که بیشینه شتاب آن ٌُِ سانتی متر بر مجذور ثانیه در ایستگاه ورزقان به ثبت رسید.حدود ٌٌ دقیقه بعد از زمین لرزه اصلی زمین لرزه دیگری با بزرگای َ؟ّ روی داد که بیشینه شتاب ثبت شده آن َُِ سانتی متر بر مجذور ثانیه در ایستگاه ورزقان به ثبت رسید. این زلزله ها با ژرفای کانونی حدود 10کیلومتر و سازوکار امتدادلغز بوده اند و تا سه ساعت و نیم بعد از زلزله دوم 17 پسلرزه با بزرگای بین3 تا 5 در شبکه لرزه نگاری به ثبت رسید. جنبه های ژئوتکنیکی زلزله های دو گانه ورزقان بر اساس بازدیدهای شناسایی انجام شده و بررسی اولیه نقشه ها و اطلاعات موجود در سه بخش اثرات ساختگاهی، ناپایداری های دامنهیی و نشستهای موضعی در مسیر جادههای دسترسی قابل ارائه است اما وقوع پدیده روانگرایی مشاهده نشد. بررسی اثرهای ساختگاهی نشان داد، وضعیت زمین شناسی سطحی منطقه زلزله زده اهر - ورزقان به گونهای است که تاثیر این شرایط در خرابی های ناشی از زلزله به ویژه برای سه شهر اهر، ورزقان و هریس را محتمل نشان میدهد. یکی از ویژگیهای مشترک این سه شهر توسعه آن ها بر روی نهشته های کواترنر و پلیوسن ریزدانه و سست است. همچنین دو شهر اهر و هریس علاوه بر وجود نهشته های سست ویژگی دیگری نیز دارند که میتواند بر جنبش لرزهیی زمین اثر تقویت کننده داشته باشد. این ویژگی، توپوگرافی تپه ماهوری این شهرها بوده و مشاهدات میدانی تمرکز خرابی ها در روی تپه ها را نشان میدهد. شهر ورزقان بر بستری با شیب ملایم ساخته شده به گونهای که در قسمت های نزدیک رودخانه، رسوبات از نوع ریزدانه و تراز آب زیرزمینی نزدیک سطح زمین است. بر اساس آسیب های سازه ای مشاهده شده در این شهر، با فاصله گرفتن از رودخانه، آثار خرابی در سازه ها کاهش
مییابد. در شهر اهر نیز شدت خرابی ها بر روی مناطق تپهیی مجاور خیابان قدس که بافت قدیمی شهر و مسجد جامع اهر بر روی آن بنا شده است بیشتر بود.
مشاهدات بیانگر این است که اکثر ساختمان های مسکونی موجود در مناطق و شهری با مصالح خشتی و گلی و یا مصالح بنایی بدون رعایت جزئیترین ضوابط فنی احداث شده بودند.عدم رعایت مقررات فنی و سنگینی مصالح به کار گرفته شده باعث ایجاد خسارت در اکثر مناطق می باشد.(شکل ٌ)
شکل ٌ- وضعیت ساختمان های منطقه
عدم عملکرد مطلوب ساختمان های اداری علیرغم انتظارات موجود در موارد متعدد دیده شد. وقوع جابجایی ها و شتاب قابل توجه در طبقات موجب وارد شدن آسیب شدید به بخش های غیر سازه ای و تجهیزات به ویژه در ساختمان های مهم از جمله بیمارستان های سه شهر اهر،ورزقان و هریس گردید، که بکارگیری بلاوقفه ساختمان های مذکور را مختل نمود. در این موراد لزوم توجه به سطوح مختلف عملکرد در زمان طراحی از یک سو و کیفیت اجرا و جزییات فنی و اجرایی مناسب از سوی دیگر به طور جدی ملاحظه می گردد.
بیمارستان ورزقان:
ساختمان بیمارستان ورزقان که عملیات ساخت آن به تازگی به اتمام رسیده بود و هنوز ساختمان تحویل کارفرما نشده بود. ساختمان بیمارستان مذکور
1
در بخش های غیر سازه ای به شدت آسیب دیده بود که قابلیت بهربردای را دارا نبود. آسیب های وارده شامل اجرای دتایل نامناسب و نمای سنگین و عدم اتصال مناسب به سازه اصلی ، اتصالات نامناسب سقف کاذب و ترک خوردگی و جدا شدن دیوارهای جدا کننده از اجزای سازه ای، ترک های بزرگ طولی و قطری در دیوارها بود.
شکل ٍ-اجرای دتایل نامناسب و سنگینی نما و عدم اتصال مناسب به سازه اصلی
شکلَ- ترک خوردگی دیوار های جداکننده
شکلُ- اتصال نامناسب سقف کاذب
بیمارستان هریس:
بیمارستان شهر هریس که بر روی شیب یک تپه از جنس نهشته های دریاچهای ساخته شده دچار آسیب جدی شده بود و عملا از سرویس دهی به آسیب دیدگان زلزله بازماند. این در حالی است که در این شهر با توجه به دور بودن آن از مرکز زلزله خرابی گستردهای مشاهده نمیش د. اگر چه اهمال های انجام شده در حین ساخت این بیمارستان به ویژه در بتن ریز ستون ها در طبقه اول در آسیب دیدن این سازه بی تاثیر نبوده است اما تشدید جنبش لرزهیی ناشی از ویژگی رسوبات سست محل احداث و نیز توپوگرافی تپهیی آن نیز میتواند در این مورد نقش داشته باشد.
آسیب های سازه ای این بیمارستان شامل مقاومت بسیار پایین بتن فشاری در ستون های طبقه اول ، کیفیت اجرای پایین در اجرای اجزای سازه ای و عدم اجرای صحیح آرماتور بندی اسکلت ساختمان و ترک های فراوان در بازشو ها و میانقاب بود.در بخش های غیر سازه آ سیب های وارده به سقف های کاذب، سقوط اجزایی غیر سازه ای از عمده آسیبهای مشاهده شد بود.
شکلِ- خرابی در بالا و پایین ستون ها به علت شکست خمشی و همچنین فاصله زیاد آرماتور های عرضی
شکلّ-خرابی در بالا و پایین ستون ها به علت شکست خمشی و همچنین فاصله زیاد آرماتور های عرضی
شکلْ- خرابی در محل اتصال تیر به ستون به دلیل عدم رعایت فاصله طولی آماتورهای عرضی در محل اتصال
2
