بخشی از مقاله
چکیده
گزارشات تاریخی و اطلاعات ثبت شده توس دستگاه های لرزه نگاری و نیز شواهد زمین شناسی همگی نشان می دهد که شمال غرب ایران یکی از مناطق لرزه خیز و با ریسک بالای لرزهای در جهان به شمار می آید. تحلیل تنش به عنوان عامل اصلی رویداد زمین لرزه با توجه به تراکم جمعیت این منطقه امری ضروری است. در این مطالعه با تعیین سازوکارهای مربوط به زمین لرزه های 1391 منطقه اهر ورزقان از روش برگردان تانسور گشتاور که با استفاده از برنامه ایزولا انجام گرفت و همچنین با استفاده از حل ساز و کارهای موجود برای زمین لرزه های متوس و بزرگ منطقه، به بررسی وضعیت تنش در منطقه اهر - ورزقان که قسمت شمالی گسل شمال - تبریز درشمال غرب ایران را شامل می شود می پردازیم و سپس با استفاده از نرم افزار MIM جهت تنش های اصلی درمنطقه را به دست می آوریم. نتایج حاصل جهت تنش های اصلی 1 و 3 را به ترتیب برابربا 130 و 37.5 با عدم برازش 29 درجه نشان می دهد.
واژههای کلیدی: اهر- ورزقان، برنامه ایزولا، برگردان تانسورگشتاور، تنش
1 مقدمه
شمال غرب ایران در محی تکتونیکی بسیار پیچیده ای قرار گرفته که در آن دو کمربند لرزه ای اصلی در ایران همگرا شده و زلزله های مخرب زیادی، همانند زمین لرزه های 21 مرداد ماه سال 1391 را به همراه داشته اند. با توجه به تراکم بالای جمعیتی این منطقه، بررسی پارامترهای چشمه زمین لرزه ها حائز اهمیت است. سازوکار کانونی از مهم ترین پارامترهای چشمه زمین لرزه است که با دانستن آن می توان محور های تنش را بدست آورد و بررسی نمود. اطلاع از میدان تنش و چگونگی تغییرات آن علاوه بر اهمیت اساسی در تشریح ژئودینامیک منطقه مورد بررسی، نقش مهمی در شاخه های متفاوتی از علوم زمین مانند ژئوتکنیک و زمین شناسی مهندسی دارد.
همچنین بررسی تنش که تجمع آن عامل اصلی رخداد زمین لرزه است، در تحقیقات پیش نشانگری و پیش بینی زمین لرزه دارای اهمیت خاص است. از طرفی سازوکارهای کانونی منابع ارزشمندی از اطلاعات در مورد جهت ها و بزرگاهای نسبی تنش در پوسته را ارائه می دهند. از این رو، هدف از انجام مطالعه حاضر، تحلیل تنش زمین لرزه های اصلی با بزرگای بیش از 5، تعیین پارامترهای چشمه رویداد زمین لرزه ها و سازوکار کانونی مربوط به آن ها و پسلرزههای با بزرگی بیش از 4 می باشد.
2 روش تحقیق
یکی از روش های تعیین سازوکار کانونی زلزله، برگردان تانسور گشتاور در حوزه زمان با مدل سازی شکل موج است که برای این منظور نرم افزار ISOLA - سکوس و زاهرادنیک، - 2008 مورد استفاده قرار میگیرد. در این بررسی از اطلاعات ایستگاه های باند پهن پژوهشگاه بین المللی مهندسی زلزله و زلزله شناسی، ایستگاه های باند پهن مؤسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران و نیز ایستگاه های کشورهای هم مرز در شمال غرب با ایران استفاده شده است. پس از تبدیل فرمت داده ها، انتخاب مدل پوسته مناسب و وارد کردن اطلاعات مربوط به هر زمین لرزه در نرم افزار ایزولا، با انتخاب ایستگاه های مناسب و اعمال تصحیحات لازم، توابع گرین برای عمق های مختلف ساخته شده و وارون سازی انجام می شود. نمونه ای از نتایج به دست آمده از این نرم افزار در شکل 1 آورده شده است.
پس از محاسبه سازوکار کانونی مربوط به هر زمین لرزه، وضعیت
تنش در منطقه به وسیله نرم افزار Inverse Method - MIM - Multipleبررسی گردید. روش اصلی به کار رفته درنرم افزار MIM در سال2000 توس یاماجی - 2000b - ارائه و برای اولین بار درگسل هایحوزه های مزوزوئیک و سنوزوئیک در ژاپن به کار گرفته شد اما با عمومی شدن آن در سال 2004، در مناطق و حوزه های تکتونیکی مختلف مورد استفاده قرار گرفته و در سال های 2006 و 2008 توس یاماجی، اوتسوبو و ساتو توسعه یافت. این نرم افزار از برگردان اطلاعات مربوط به سازوکارهای کانونی به منظور به دست آوردن جهت های تنش بهره می گیرد. اطلاعات زمین لرزه های مورد استفاده جهت برگردان به منظور تعیین تنش در جدول 1 و سازوکار های مربوط به آن ها در شکل 2 آورده شده است. در این بررسی از زمین لرزه های اصلی منطقه که در ستون آخر جدول 1 با علامت ستاره مشخص شده اند به منظور تعیین جهت تنش استفاده شد.
