بخشی از مقاله
چکیده
نظر به اهمیت و ضرورت شتاب بخشیدن بر روند رشد وتوسعه اقتصادی استان به ویژه از کانال توسعه صنعتی مطالعه حاضر1 بر آنست تا ضمن تحلیل وضعیت صنعت استان زنجان، ابتدا به تعیین مزیت های رقابتی بخش صنعت استان پرداخته و سپس با به کارگیری الگوی شبکه عصبی مصنوعی و روش ARIMA به پیش بینی و تبیین روند آتی صنایع منتخب استان بپردازد.
بر اساس 5 شاخص مزیت نسبی آشکارشده یکنواخت، سهم ارزشافزوده، سهم از تعداد واحدها، سهم از تعداد شاغلین و سهم از سرمایهگذاری، فعالیتهای ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنیها، ساخت منسوجات، ساخت کاغذ و محصولات کاغذی، ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی، ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک، ساخت محصولات کانی غیرفلزی و ساخت فلزات اساسی و ساخت ماشینآلات برقی - باوجود تأمین حداقل سه شاخص - بهعنوان فعالیتهای منتخب صنعتی استان انتخاب شدند.
بر اساس 5 شاخص مزیت نسبی آشکارشده یکنواخت، سهم ارزشافزوده، سهم از تعداد واحدها، سهم از تعداد شاغلین و سهم از سرمایهگذاری، فعالیتهای ساخت محصولات غذایی و انواع آشامیدنیها، ساخت منسوجات، ساخت کاغذ و محصولات کاغذی، ساخت مواد شیمیایی و محصولات شیمیایی، ساخت محصولات از لاستیک و پلاستیک، ساخت محصولات کانی غیرفلزی و ساخت فلزات اساسی و ساخت ماشینآلات برقی - باوجود تأمین حداقل سه شاخص - بهعنوان فعالیتهای منتخب صنعتی استان انتخاب شدند.
مطابق نتایج پیش بینی ارزش افزوده ها با بکارگیری الگوی شبکه عصبی مصنوعی توسط نرم افزار MATLAB ارزش افزدوه فعالیت های منتخب مذکور در سال 1404 نسبت به سال 1392 به ترتیب رشد 43/05، 28/61، 95/02، 25/04، 54/24، 17/81، 60/08، 12/85 درصدی را تجربه خواهند نمود. در نهایت بر اساس نتایج به دست امده پیشنهاداتی ارائه شده است.
مقدمه
تجربیات موفق کشورهای نوخاسته صنعتی طی سه دهه گذشته آشکارا نشان داده است که پدیده توسعه و پیشرفتهای اقتصادی - اجتماعی و فرآیند نزدیک شدن به موقعیت کشورهای پیشرفته و برتر صنعتی در تمامی وجوه آن ناگزیر در گرو حرکت توسعه صنعتی است.
این تجربیات هم چنین حکایت از آن دارد که، اولا" مدل واحدی برای توسعه به مفهوم انباشت ظرفیتهای فیزیکی و فن آوری و ارتقاء توانمندیهای اجتماعی وجود نداشته و متناسب با مختصات زمانی برای جریان صنعتی شدن الگوهای متفاوتی مطرح و به کار گرفته شده است. ثانیا" در حرکت جهانی صنعتیشدن، همراه با تحولات نهاد سازیهای مناسب شرایط انطباق با این فرصتها فراهم گردد.
برای کشورهای در حال توسعه دریچههای جدیدی برای رشد سریع، تغییر موقعیت و کاستن از فاصله با کشورهای پیشرفته صنعتی گشوده میشود و هر چه کشوری بتواند در زمان مناسب و با سرعت بیشتر خود را با تحولات و رخدادها، منطبق و هماهنگ سازد خواهد توانست که از فرصتهای پیش آمده به گونه ای موثرتر برای تسهیل و تسریع جریان پیشرفت و توسعه بهره مند گردد.
ثالثا" از مجموعه شرایط فنی و فن آوری هر دوران و ساختار و پیکربندیهای اقتصادی - سازمانی و نهاد سازیها و رویکردهای سیاستی غالب و هماهنگ با آن مدلی برای پیشرفت شکل میگیرد که میتوان آن را به تعبیری، الگوی فنی - اقتصادی و رویکرد توسعه آن دوران قلمداد کرد. بنابراین الگوی توسعه در هر دوره ای عامل شکل دهنده و مشروط فرصتهای آن دوره محسوب میشود.
از آنجایی که هر انقلاب فن آوری زمینه ساز تغییری متناظر در الگوی توسعه است، شناخت ویژگیهای رویکردهای مسلط در هر دوره ای شرط اصلی برای بازسازی و نوسازی، سازماندهی مجدد و پذیرش و انطباق با تغییرات فنی وانجام نهادسازیها و اتخاذ رویکردها و سیاستهای متناسب با آن به شمار میرود. تحول الگوی توسعه طی دوران پس از جنگ جهانی دوم همراه با پیشرفتهای فنی در کشورهای پیشرفته صنعتی و ضرورتهای اقتصادی - اجتماعی کشورهای در حال توسعه از دو مرحله مهم گذر کرده و اکنون به الگوی جدید شبکههای انعطاف پذیر در عصر اطلاعات وارد شده است.
استراتژیهای تجاری - صنعتی راهبر جریان توسعه در کشورهای در حال توسعه در مراحل اول و دوم بر رویکردهای - جایگزینی واردات - با نقش غالب دولت و اتخاذ رهیافتهای درونگرا و تحول آن به سیاست توسعه صادرات با هدایت و همکاری دولت و ایفای نقش غالب توسط بخش خصوصی و با ماهیتی برونگرا اتکاء داشته است.
از اینرو بررسی مزیت های نسبی و رقابتی بخش صنعت و تبیین و پیش بینی روند آینده صنایع منتخب به عنوان یکی از مولفههای مهم توسعه صنعتی میتواند راهگشای برنامه ریزیهای دقیق تر و سیاستگذاریهای کارا تر در جهت تحقق سریع تر توسعه اقتصادی باشد.
از مطالعات انجام شده در خصوص شناسایی مزیت نسبی می توان به مطالعات - حاجی نژاد و همکاران ، - 1393 و - امیرنژاد و همکاران، - 1392 اشاره کرد.
استان زنجان که آن را فلات زنجان نیز مینامند در ناحیه مرکزی شمال غربی ایران واقع شده است و مساحتی نزدیک به 22164 کیلومتر مربع میباشد. این استان دارای 7 شهرستان - ایجرود- طارم - ابهر - خرمدره - زنجان - ماهنشان - خدابنده - سلطانیه - ، 16 بخش، 8 شهر، 44 دهستان و 981 آبادی دارای سکنه است و یکی از مناطق تاریخی ایران به شمار میرود.
این استان به تنهایی با 7 استان کشور همسایه است که از دو منطقه کوهستانی و جلگه ای تشکیل یافته است. این شهرستان از شمال به استانهای آذربایجان شرقی، اردبیل و گیلان، از شرق به استانهای قزوین و گیلان، از جنوب به استانهای قزوین و همدان و از غرب به استانهای آذربایجان غربی و کردستان محدود است.
استان زنجان با 1/35 درصد جمعیت کشور، 1/05 درصد تولید ناخالص داخلی بدون نفت کشور را به خوداختصاص داده است. این امر خود بیانگر اهمیت و ضرورت شتاب بخشیدن بر روند رشد وتوسعه اقتصادی استان به ویژه از کانال توسعه صنعتی می باشد. بر این اساس مطالعه حاضر بر آنست تا ضمن تحلیل وضعیت صنعت استان زنجان، ابتدا به تعیین مزیت های رقابتی بخش صنعت استان پرداخته و سپس با به کارگیری الگوی شبکه عصبی مصنوعی و روش ARIMA به پیش بینی و تبیین روند آتی صنایع منتخب استان بپردازد.
روش تحقیق - مزیت های نسبی و رقابتی
بهمنظور بررسی مزیتهای رقابتی گروه محصولات منتخب صنعتی و انتخاب محصولات منتخب صنعتی مبتنی بر آن، مطابق نظر کارشناسان هسته مطالعات اقتصادی سازمان و خبرگان پنج شاخص سهم گروه فعالیتهای مختلف صنعتی از ارزشافزوده صنعت به قیمتهای ثابت 1390، مزیت نسبی آشکارشده یکنواخت 21SRCA، سهم گروه فعالیتهای صنعتی از تعداد واحدها، سهم از اشتغال صنعت و سهم از سرمایهگذاری گروه صنعت، معیار انتخاب گروه محصولات منتخب صنعتی در نظر گرفته شدند.
- پیش بینی ARIMA به روش شبکه عصبی مصنوعی
پیشبینی فرآیند برآورد موفقیتهای ناشناخته است. یک پیشبینی، پیشگویی در مورد رویدادهای آینده در اختیار میگذارد و میتواند تجارب گذشته را به پیشبینی حوادث آینده مبدل سازد. پیشبینی ابزار قدرتمند در فرآیند برنامهریزی میباشد و آنچه در آن از اهمیت ویژه برخوردار است میزان دقت آن پیشبینی است.
-1 مزیت نسبی آشکارشده یکنواخت SRCA، بهصورت رابطه RCA+RCA−11 محاسبه میگردد که در آن شاخص RCA برای گروه فعالیت موردنظر بهصورت تقسیم نسبت ارزشافزوده فعالیت موردنظر در استان به GDP استان به نسبت ارزشافزوده فعالیت موردنظر در کشور به GDP کشور تعیین میشود. بر این اساس شاخص SRCA بزرگتر از صفر بیانگر وجود مزیت نسبی خواهد بود.
