بخشی از مقاله
مقدمه:
اکثر کشورهاي دنیا با مسائل و مشکلات اشتغال6 درگیرند، ولی تعدد عوامل مشکل آفرین و ناشناخته بودن برخی از آنها موجب پیچیدهتر شدن موضوع شده است. معضل بیکاري در چند سال اخیر مهمترین چالشی است که دولت مردان جمهوري اسلامی ایران در صدد مقابله علمی با آن بوده و هستند. چالشی که به اعتقاد بسیاري از کارشناسان اشتغال کشور اگر حل نشود، میتواند در دهه 90 تبدیل به بحران شود . پیامدهاي بی واسطه این بحران، گسترش فقر و افزایش دیگر آسیبهاي اجتماعی و فرهنگی است که طبیعتاً ثبات و انسجام اجتماعی را به مخاطره میاندازد. اگر چه مسئله بیماري با توجه به تبعات آن در ناهنجاريهاي اقتصادي- اجتماعی و فرهنگی براي کلیه آحاد جمعیت کشور آزار دهنده و براي اقتصاد کشور بازدارنده است.
با این حال بیکاري فارغالتحصیلان7 دانشگاهها از حساسیت و اهمیت بیشتري برخوردار است. این اهمیت از یکسو به دلیل سرمایهگذاري انجام شده براي تربیت نیروي انسانی ماهر در کشور و بلااستفاده ماندن آن در فعالیتهاي اقتصادي و وارد ساختن خسارت به اقتصاد ملی و از سوي دیگر، فراهم نبودن زمینه براي محول کردن نقشهاي اجتماعی به افراد فرهیخته براي نیل به اهداف توسعه کشور است .
آموزش عالی در ایران در دو دهه اخیر گسترش سریعی یافته است. افزایش ظرفیتهاي آموزش عالی از طریق ایجاد دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در کلیه استانهاي کشور موجبات افزایش قابل ملاحظه عرضه فارغالتحصیلان دانشگاهها شده و عدم هماهنگی بین فرصتهاي شغلی موجود در بخشهاي مختلف اقتصادي و به عبارتی کمبود تقاضا، بروز پدیده بیکاري فارغالتحصیلان دانشگاهی را فراهم ساخته است . ایجاد فرصتهاي شغلی براي انبوه بیکاران کشور به ویژه فارغالتحصیلان بیکار یکی از مهمترین دغدغههاي سیاست گذاران و تصمیم گیرندگان کلان کشور است و به عبارت دیگر، مسئله اشتغال دانش آموختگان طی سالهاي اخیر در ایران یکی از چالشهاي اساسی اقتصادي، اجتماعی و فرهنگی در زمره مهمترین تهدیدهاي امنیت و توسعه ملی مطرح شده است.
ورزش در کشورهاي توسعه یافته به عنوان یک صنعت مهم و عاملی اثرگذار در رشد اقتصاد ملی بسیار مورد توجه است و یکی از بزرگترین و درآمدزاترین صنایع در قرن حاضر به شمار میرود. این صنعت عملاً با همه جنبههاي اقتصادي درهم تنیده است و میتواند با تأثیرات اقتصادي مستقیم و غیر مستقیم مانند اشتغال، درآمدزایی،جذب گردشگر و کاهش هزینه هاي درمان بر اقتصاد ملی کشورها اثرگذار باشد . لایبر و آتون - 1993 - 2 اثرات اقتصادي رویدادهاي ورزشی را مجموعه تغییراتی تعریف میکنند که با مشارکت، هزینه تماشاگران، ایجاد فرصتهاي شغلی و دریافت مالیات بر اقتصاد کشورها ایجاد میشود.
چندین عامل در این روند موثر بوده است. علاقه به آمادگی جسمانی و تناسب اندام و آگاهی از مزایاي سلامت بخش فعالیتهاي جسمانی، میلیونها نفر از طبقات اجتماعی مختلف را به درگیر شدن در برنامههاي آمادگی جسمانی و فعالیتهاي بدنی تحریک کرده است. همچنین افزایش قلمرو دانش در تربیت بدنی توسعه چشمگیر موقعیتهاي شغلی فراوانی را هم در حوزه ورزش همگانی و فعالیتهاي مرتبط با تندرستی و هم در حوزه ورزش قهرمانی و حرفهاي را موجب شده است.
در این زمینه تحقیقات مشابه فراوان است و همگی در این نکته متفقالقول هستند که ورزش عامل کلیدي توسعه اجتماعی- اقتصادي است و هر چه در کشوري نرخ بیکاري کاهش یابد، آن کشور با سرعت بیشتري راه خود را به سوي توسعه باز میکند. با وجود چنین رشدي در کشورهاي توسعه یافته، ارزیابی وضعیت کمی و کیفی منابع انسانی تربیت بدنی و ورزش ایران وضعیت مناسبی را نشان نمیدهد. در نتایج مطالعات صورت گرفته در طرح جامع ورزش کشور گزارش شده است که به طور متوسط به ازاي هر 700 نفر جمعیت ایران تنها یک مربی ورزش وجود دارد. در سایر کشورها این نسبت بسیار پایینتر است. براي نمونه، در کشور آمریکا به ازاي هر 11 نفر و در کشور کانادا به ازاي هر 9 نفر یک مربی وجود دارد.
بنابراین تعداد مربیان کشور دچار کاستی عیان و نهادینه است. تعداد زیادي از مربیان کشور غیر فعال میباشند و تنها 35 درصد از کل مربیان به صورت فعال کار میکنند. بنابراین وضعیت شمار مربیان ورزشی در کشور بسیار نگرانکننده است. در کشور به ازاي 1062 نفر دانشآموزان یک معلم یا دبیر ورزش وجود دارد. مطالعه و مقایسه این نسبت با سایر کشورها، نشان دهندهي کمبود تعداد معلمان و دبیران ورزش میباشد .
در ارزیابی پتانسیلهاي اشتغال زایی بخشهاي مختلف اقتصادي کشور - بخشهاي 41 گانه اقتصاد ایران - ، ورزش و خدمات ورزشی در رتبه 19 قرار دارد که این موضوع نشان دهنده وجود فرصتهایی جهت ایجاد اشتغال براي افراد علاقهمند و جویاي کار در عرصه ورزش است. ایران کشوري در حال توسعه است که ضمن پرداختن به نیازهاي عاجل جامعه و متناسب با ارزشهاي ملی و مذهبی، بایستی فاصله موجود خود را با دیگر جوامع کاهش دهد.
مطالعه بهرهوري ملی و مقایسه ایران با سایر کشورهاي مشابه نشان میدهد که علاوه بر لزوم پرداختن به ساختارهاي مدیریتی باید به افزایش ظرفیتهاي ملی و عملکردي نیز اهتمام ورزید. توسعه تربیتبدنی و ورزش به عنوان زمینه ساز تامین و تربیت نیروي انسانی سالم و تندرست، بخشی از برنامههاي توسعه ملی به شمار میآید. در سالهاي گذشته برنامههاي متعددي توسط نهادهاي مختلف ورزش طراحی و اجرا شده است. اما به دلیل عدم هماهنگی و انسجام کافی، از کارایی لازم برخوردار نبوده است.
با توجه به مشکلات و نارساییهاي موجود در بخش تربیتبدنی و ورزش و با تاکید رهبري نظام جمهوري اسلامی در سال 1375 ناظر بر لزوم گذر از سلیقه محوري به استراتژي محوري در جهتگیريهاي کلان مدیریت ورزش کشور و معماري آینده و تاکید دولت در برنامه سوم توسعه مبنی بر عمومی کردن ورزش و علمی نمودن امر تربیت بدنی و ورزش، توسعه ورزش قهرمانی در رشتههاي داراي اولویت و توسعه ورزش حرفهاي، تمرکز امور سیاست گذاري و نظارت در یک سازمان و واگذاري امور تصدي به بخش غیر دولتی، توسعه پژوهش و تحقیق، توجه جدي به امر تربیت بدنی و ورزش در مدارس و دانشگاه ها . لزوم تدوین یک برنامه استراتژیک محور را بیش از پیش ضروري می سازد، لذا این تحقیق به دنبال پاسخ گویی به این سوال اساسی است که چگونه میتوان به توسعه اشتغال در ورزش به ویژه براي فارغالتحصیلان رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی در ایران موفق شد و راهبردهاي مناسب براي آن چیست؟
روششناسی تحقیق
تحقیق حاضراز حیث ماهیت و روش، توصیفی- تحلیلی است و به لحاظ اجرا از نوع میدانی است که در حیطه مطالعات استراتژیک انجام شده است. جهت انجام تحقیق حاضر مدل تحلیلی طراحی شده است که داراي چند مرحله است و هر یک از این مراحل داراي منابع اطلاعاتی خاص خود می باشند.
مرحله اول : تهیه و تنظیم طرح تفصیلی تحقیق.
مرحله دوم : مطالعه و بررسی نظري محیط اشتغال کشور با تاکید بر حوزه صنعت ورزش.
مرحله سوم : جمع آوري اطلاعات و تجزیه و تحلیل آنها.
مرحله چهارم : تبیین جهت گیري هاي راهبردي اشتغال در ورزش .
مرحله پنجم : کسب نظرات نهایی کارشناسان، خبرگان ورزشی و تیم تحقیق.
مرحله ششم : انجام اصلاحات نهایی و تدوین راهبردهاي اشتغال در حوزه ورزش.
براي گردآوري اطلاعات مورد نیاز از روشها و شیوههایی مانند بررسی اسناد و مدارك - سند کاوي - ، جست و جوي کتابخانهاي و اینترنتی و علاوه بر آن بررسی برنامههاي برخی از کشورهاي موفق و سازمانهاي ذیربط در این زمینه و نظر سنجی از ذینفعان، صاحب نظران و نخبگان و برگزاري جلسات مصاحبه هدف دار و هدایت شده با 23 نفر از مدیران ارشد دستگاههاي اجرایی کشور - سازمان تربیت بدنی، کمیته ملی المپیک، وزارت آموزش و پرورش، وزارت علوم، تحقیقات و فناوري، وزارت کار و امور اجتماعی - براي بررسی برنامههاي تدوین شده و جاري در زمینه اشتغال فارغ التحصیلان رشته تربیت بدنی و علوم ورزشی کشور و در نهایت فرمها و پرسشنامههاي محقق ساخته استفاده شد. به منظور سنجش روایی پرسشنامه از روش اعتبار محتوا با بهرهگیري از نظر 14 نفر از اساتید خبره مدیریت، مدیریت ورزشی و دانشکده کارآفرینی استفاده شد. براي اندازه گیري قابلیت پایایی پرسشنامه، از روش آلفاي کرونباخ استفاده شد که با استفاده از نرم افزار SPSS - ver.13 - ضریب آلفاي کرونباخ محاسبه و 0/94 به دست آمد.
