بخشی از مقاله
چکیده
امروزه، توسعه روزافزون علم و افزایش حجم اطلاعات و شناسایی منابع جدید، بر کسی پوشیده نیست. در دهههای اخیر، شرایط محیطی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، در ایجاد مکانهای جدید و تنوع بخشیدن به مکانها و فرهنگ-ها، اثرهای عمیق برجای گذاشت است. لذا برای انتخاب محل مناسب برای یک مکان صنعتی نیاز به شناخت معیارها یا عوامل تأثیرگذار بر انتخاب محل میباشد.
پس از شناخت عوامل مؤثر باید با بکارگیری روشهای مناسب، محل مناسب را برای مکان صنعتی تعیین کرد. در این مقاله ابتدا معیارهایی که به طور کلی برای انتخاب محل یک کارخانه مؤثر می-باشد، بیان میشود و سپس کارهای صورت گرفته در این زمینه به صورت مختصر ذکر میگردد. در نهایت با بررسی های مختلف و استفاده از نظر کارشناسان مجرب مهمترین معیارهای مؤثر برای انتخاب محل مناسب کارخانه فرآوری فاز2 معدن سنگ آهن سنگان مشخص شد.
مقدمه
بررسی و انتخاب محل مناسب برای احداث کارخانه به نحوی که از جهات فنی امکانپذیر و از جهات اقتصادی با صرفه باشدکاملاً، ضروری و اجتنابناپذیر است. انتخاب محل ایدهآل کارخانه به طوری که از جمیع جهات مناسب باشد ممکن است به علت محدودیتهای موجود مقدور نباشد، بنابراین میبایستی در حد امکان مناسبترین محل را انتخاب کرد.
با توجه به این که مطالعه در مورد انتخاب محل احداث کارخانه از جهات گوناگون از قبیل بازار و جهات فنی و مالی حائز اهمیت است، عوامل زیادی وجود دارد که در تصمیمگیری برای انتخاب محل کارخانه مؤثر میباشند. لذا برای انتخاب محل مناسب هر واحد صنعتی نیاز به شناخت معیارهای مؤثر در این زمینه دارد تا از امکانات و تواناییهای مناطق مختلف استفاده صحیح و مطلوبی به عمل آید. در کشورهایی که با محدودیت منابع و امکانات مواجه هستند، تعیین و شناخت این معیارها اهمیت بیشتری پیدا میکند - مجیدیان، . - 1382 در ادامه پس از معرفی منظقه مورد مطالعه ابتدا معیارهای تصمیمگیری تعریف میشود و سپس معیارهای مؤثر برای انتخاب محل کارخانه و در نهایت معیارهای موثر در انتخاب محل کارخانه فرآوری فاز 2 معدن سنگ آهن تعیین میشود.
معدن سنگ آهن سنگان
معدن سنگ آهن سنگان در استان خراسان رضوی - شمال شرقی ایران - در فاصله 300 کیلومتری جنوب شرقی مشهد و 16 کیلومتری شمال شهر سنگان از توابع شهرستان خواف، در منطقهای به عرض جغرافیائی 24 و 34 و طول جغرافیایی 16 و 60 واقع شده است. با توجه به تأمین مواد اولیه دو واحد 800هزار تنی احیا مستقیم مجتمع فولاد خراسان مجموعاً به میزان 1/6 میلیون تن ظرفیت فاز اول 2/6 میلیون تن گندله در سال به فولاد خراسان اختصاص یافته و در راستای برنامه-های افزایش تولید فولاد کشور و تأمین خوراک کارخانههای فولادسازی در دیگر شهرهای استان و کشور، ظرفیت فاز دوم نیز به میزان 2/6میلیون تن گندله در سال - با احتساب فاز اول جمعاً 5/2 میلیون تن - تعیین شده است. بنابراین برای تأمین 2/6 میلیون تن گندله فاز 2 نیاز به یک کارخانه فرآوری سنگ آهن علاوه بر کارخانه فاز 1 معدن سنگان در این معدن نیاز میباشد که تعیین محل مناسب این کارخانه از اساسیترین کارهای توسعه فاز 2 میباشد
معیارهای تصمیمگیری
به ملاکهای متضمن هدف و سازنده آن که تصمیمگیرنده بهمنظور افزایش مطلوبیت و رضایت خود مد نظر قرار میدهد، معیار گفته میشود. معیارها در واقع سنگ محک هدف یا وسیله اندازهگیری آن میباشند. بهعبارت دیگر معیارها، استانداردها و قوانینی هستند که برای قضاوت مورد استفاده قرار گرفته و میزان اثر بخشی را در تصمیمگیری بیان میکنند. هر اندازه معیارها بیشتر اجزاء هدف را پوشش دهند و بیشتر بیانکننده هدف باشند، احتمال گرفتن نتیجه دقیقتر افزایش خواهد یافت
معیارها ممکن است کمّی باشند و بتوان آنها را در قالب اعداد و ارقام بیان کرد. در این صورت روشهای متنوع ریاضی برای حل آنها وجود دارد. ولی اگر معیارها کیفی باشند، دیگر به سادگی نمیتوان از روشهای ریاضی و کمّی استفاده کرد و روش خاص خود را میطلبد. در این حالتها اندازهگیری معیارهای کیفی نیاز به یک استاندارد دارد.
در بسیاری از مسائل مشاهده میشود که معیارهای تصمیمگیری، هم کمّی و هم کیفی هستند که در بعضی موارد نیز هم واحد نیستند، در برخورد با این مسائل نیز میبایست به دنبال گزینهای بود که بیشترین مزیت را برای معیارها داشته باشد.
معیارهای مؤثر در انتخاب محل کارخانه
انتخاب محل استقرار واحدهای مختلف صنعتی یا معدنی، به عوامل متعددی بستگی دارد که بخشی مستقیماً مربوط به نتایج طراحی کارخانه و بخشی نیز وابسته به فاکتورهای محیطی و یا اقتصادی میباشد. مهمترین این معیارها در انتخاب محل کارخانه عبارتند از: میزان مواد اولیه مصرفی سالیانه کارخانه و محلهای تأمین آنها، نزدیکی کافی به منابع مواد اولیه، کافی بودن مقدار مواد اولیه موجود در محل، درجه اطمینان دسترسی به مواد اولیه، میزان مرغوب بودن مواد اولیه موجود در محل، امکان استفاده از محصولات فرعی واحدهای صنعتی واقع در منطقه به عنوان ماده اولیه، نیروی انسانی ماهر، انرژی، بازار فروش، شبکه ترابری، قوانین و مقررات دولتی، حمل و نقل مواد اولیه مصرفی و تولیدات، فضاهای مورد نیاز بخشهای صنعتی و جنبی و پشتیبانی، نحوه دفع پساب و پسمانده صنعتی کارخانه، تأمین زمین مناسب، بازارهای مصرف محصولات و تولیدات کارخانه، شرایط جوی محل استقرار کارخانه، مقدار مصرف آب و نحوه تأمین و انتقال آن، مقدار مصرف برق کارخانه و نحوه تأمین و انتقال آن، مقدار مصرف سوخت کارخانه و نحوه تأمین و انتقال آنها، مقدار انعطافپذیری کارخانه در قبال تغییرات نوع، کیفیت و قیمت مواد اولیه، نحوه تهیه مصالح ساخت ساختمانهای کارخانه، لرزهخیزی و وضعیت زمین از نظر گسلهای زلزله، مراکز تأمین و اسکان نیروی انسانی و عوامل محیطی از قبیل اثرات اجتماعی، زیستمحیطی و ... .
در سالهای اخیر تحقیقات مختلفی درمورد انتخاب سایتهای صنعتی انجام شده است که برای آن معیارهای متفاوتی درنظر گرفتهاند. در جدول - 1 - مهمترین آنها ارائه شده است.
در ذیل بعضی از مهمترین عوامل شرح داده میشود: بازاریابی
نزدیکی کارخانه به بازار فروش دارای اهمیت است. این مسأله در مورد کارخانههایی که کالای تولیدی آنان سنگین و حجیم میباشد و همچنین کارخانههایی که ارتباط بیشتری با مشتری میبایستی داشته باشند، از اهمیت زیادتری برخوردار است. لاًمث زمانی که یک کارخانه کالا را بر حسب سفارش مشتری تولید میکند و این تولید نیاز به برقراری ارتباطاتی بین کارخانه و مشتری دارد، حضور در محل مشتری و تماس مستقیم با کارخانه بسیار مهم میباشد .
