بخشی از مقاله
چکیده:
کانسارآهن معدنجو یکی از آنومالیهای شرقی مجتمع معدنی سنگآهن سنگان خواف در جنوبشرق مشهد است. این منطقه شامل توالیهای شیلی و ماسهسنگی ژوراسیک، سنگآهکهای میکرواسپارایتی، مادستون کربناتی و واحدهای اسکارنی - ژوراسیک بالایی-کرتاسه پایینی - میباشد. اسکارن معدنجو بر اساس همیافتی کانیشناسی نمونههای سطحی و زیرسطحی به 9 منطقه اسکارنی تقسیم میگردد: پیروکسن+ گارنت اسکارن، پیروکسن اسکارن، گارنت اسکارن، پیروکسن+ ولاستونیت مگنتیت اسکارن، پیروکسن+ فلوگوپیت اسکارن، ترمولیت+ اکتینولیت+ فلوگوپیت اسکارن، اپیدوت اسکارن، مگنتیت اسکارن، و موسکویت+ سریسیت+ کلسیت+ اپیدوت+ کلریت+ کوارتز اسکارن تفکیک شدهاند.
کانهزائی اکسیدی و سولفیدی در دو مرحله همراه با فازهای کانیایی پیشرونده و پسرونده در منطقه رخ داده است . مگنتیت کانه اصلی آهن در اسکارن معدن جو است و بهشکلهای تودهای، پراکنده، و رگه-رگچهای مشاهده می گردد و با مقادیر کمتری پیریت، کالکوپیریت و پیروتیت همراهی میشود. همیافتی کانیایی و وجود کانیهایی از قبیل فلوگوپیت دلیلی بر منیزیمی بودن اسکارن منطقه دارد. در محدوده کانسار آهن معدنجو اثری از تودههای نفوذی مشاهده نمیشود، اما وجود کانیهای سیلیکاتی دما بالا شاهدی بر فعالیت توده نفوذی در عمق است.
مقدمه
در میان کانیزاییهای اسکارن در سراسر جهان، کانسارهای اسکارن آهن مهمترین نوع اسکارنها را تشکیل میدهند و تمرکز مطالعات به شرایط تشکیل و اکتشاف این تیپ کانسارها مربوط میشود . - Meinert et al., 2005 - بیشتر ذخایر اسکارن آهن به طور ژنتیکی با سنگهای دیوریتی در محیط جزایرقوسی و سنگهای کوارتزمونزونیتی در محیط حاشیه قارهای یافت می-شوند - شهابپور، 1380؛ . - Xie et al., 2012, 2015 کانسار سنگآهن سنگان بزرگترین کانسار آهن غرب آسیا در شمالشرقی کشور ایران و در استان خراسان رضوی در 300 کیلومتری جنوبشرق مشهد و 40 کیلومتری جنوب شرق شهرستان خواف واقع است و به طولهای جغرافیایی 60° 32' تا 60° 33' و عرضهای جغرافیایی 34° 28' ، 34° 29' محدود است.
مجموعه کانسارهای سنگآهن سنگان درمحدودهای به شکل مستطیل با روند شرقی–غربی به طول26 کیلومتر و عرض 8 کیلومتری قرارگرفته است. سنگآهن سنگان از لحاظ کمی از بزرگترین معادن کشور و از نظر کیفی محصول تولید شده قابل رقابت در بازارهای جهانی و قابل استفاده در کارخانههای فولادسازی کشور است. در حال حاضر ذخایر زمینشناسی این معدن 1/2 میلیارد تن و عیار آهن 54 درصد تعیین شده است.
این کانسار شامل سه ناحیه معدنی شرقی، مرکزی و غربی است، هر ناحیه شامل چند کانسار میباشد. ناحیه غربی شامل 5 کانسار A،A` ،B ،C جنوبی و C شمالی است. در ناحیه مرکزی دو کانسار مهم به نام دردوی و باغک قرار گرفته است. کانسار باغک بعد از کانسارB مهمترین و بزرگترین ذخیره را دارا میباشد. ناحیه شرقی شامل 6 آنومالی رخنموندار سنجدک1، سنجدک2، سنجدک3، معدنجو، سم-آهنی و فرزنه میباشد، که آنومالی آهن معدنجو هدف پژوهش حاضر میباشد.
روش مطالعه
به منظور بررسیهای سنگشناسی و کانیشناسی تعداد 64 نمونه سطحی و زیرسطحی در محدوده آهن معدنجو برداشت گردید و تعداد 26 مقطع نازک، 28 مقطع نازک- صیقلی و 10 مقطع صیقلی تهیه گردید. مطالعات سنگشناسی و کانی-شناسی در آزمایشگاه کانیشناسی دانشکده علومزمین دانشگاه صنعتی شاهرود با میکروسکوپ پلاریزان صورت گرفت. بر اساس مشاهدات صحرایی و نتایج مطالعات کانیشناسی و سنگشناسی مقاله حاضر نوشته شده است.
بحث
زمینشناسی
کانسار سنگآهن سنگان بخشی از کمربند آتشفشانی– پلوتونیکی خواف– کاشمر– بردسکن است. کمربند ماگمایی خواف– درونه از شرق به سمت کشور افغانستان و از غرب به سمت بیارجمند ادامه دارد و طولی بیش از 350 کیلومتر و پهنای متغیر از 80-15 کیلومتر دارد. این کمربند ماگمایی با گسترش شرقی- غربی و خمیدگی به سوی شمال، در شمال گسل درونه - گسل بزرگ کویر - واقع است. کمربند خواف- درونه به طور عمده از سنگهای آتشفشانی اسیدی تا حدواسط و گاهی مافیک با سن ترشیری تشکیل شده است.
این سنگها بیشتر ترکیب داسیتی و آندزیتی داشته و تودههای گرانیتوئیدی با ترکیبی از گرانیت، گرانودیوریت و دیوریت در آنها نفوذ کردهاند - کریمپور و همکاران،. - 1381 منطقه مورد مطالعه با نام آنومالی شماره 4 یا معدن جو، جزء آنومالیهای شرقی معادن سنگآهن سنگان است. قدیمیترین سازندهای موجود در این محدوده سازند شیلی- ماسهسنگی ژوراسیک است - شکل 2 الف - . بر روی سازند شمشک، سنگآهک میکرواسپارایتی به رنگ قهوهای همراه با اکسیدهای آهن با سن ژوراسیک بالایی-کرتاسه پایینی مشاهده میشود.
سنگآهکهای اسپاریتی و مادستونهای کربناتی حاوی فسیلهای جانوری هستند و با توفهای آرژیلیتی شده و اکسیده همراهی میشوند - شکل 2 الف - . در منطقه واحدهای اسکارنی و رخنمونهایی از کانهزایی آهن دیده میشود - شکل 2 ب و پ - . تودهی نفوذی با ترکیب بیوتیت مونزوگرانیت در خارج از محدوده مورد مطالعه رخنمون دارد و دارای کانیهای بیوتیت، کوارتز، پلاژیوکلاز و زیرکن با بافت گرانولار است - شکل 2 ت - .
