بخشی از مقاله
چکیده
ارزیابی کیفیت آبهاي زیرزمینی براي مدیریت صنعت کشاورزي و با هدف استفاده از این منابع در کشاورزي از اهمیت خاصی برخوردار است. به همین علت حفظ و نگهداري آنها از طریق اعمال مدیریت صحیح بر بهرهبرداري از این منابع ضروري میباشد. هدف از انجام این مطالعه ارزیابی کیفیت آب زیرزمینی دشت سیرجان براي استفاده در مصارف کشاورزي است.
در این مطالعه آب زیرزمینی دشت سیرجان ابتدا بر اساس 9 پارامتر SO4,HCO3,CL,MG,NA,CA,TDS,EC,PH پهنهبندي شده است. سپس با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی 1AHP این عناصر مورد مقایسه قرار گرفتهاند و در نهایت براي هرکدام از آنها وزنی در نظر گرفته شده است، سپس هر کدام از پارامترها بر اساس مقدار آنها به پنج طبقه تقسیم شدهاند و طبقات نیز با استفاده از AHP مورد مقایسه قرار گرفتند و براي هرکدام از پارامترها یک نقشه تهیه شد. در نهایت نقشه نهایی از جمع کردن نقشههاي هرکدام از پارامترها بدست آمد و آبهاي زیرزمینی دشت به 5 طبقه خیلی خوب، خوب، متوسط، بد، خیلی بد براي مصارف کشاورزي تقسیم شدند.
-1 مقدمه
آب منبع اصلی توسعه اقتصادي، امنیت اجتماعی و کاهش فقر میباشد. ارزش این منبع از یک سو و محدودیت آن از سوي دیگر باعث افزایش تدابیر مدیریتی براي حفظ کمیت و کیفیت آن توسط جوامع مختلف شده است. تغییرات محیطی و فعالیتهاي انسانی بر روي کمیت و کیفیت آب تأثیرگذار است
رشد شهرها، افزایش فعالیتهاي صنعتی و استفاده بیرویه از کودهاي شیمیایی در کشاورزي باعث آلودگی آب هاي سطحی و زیرزمینی شده است که این تغییرات روي سلامتی انسان و حیوانات و گیاهان مضر می باشد.
آمار جمع آوري شده حاکی از این موضوع هستند که به طور میانگین حدود % 55 از نیا ز آبی کشورمان به طور
عمده از منابع آبهاي زیرزمینی تامین می شود. شناخت آب از نظر کیفیت و چگونگی حصول آن قدمی
اساسی براي بهینهسازي مصرف است.
پیشرفت تکنیکهاي سنجش از دور2 از یک طرف و اﺳﺘﻔﺎده از دستگاههاي اندازهگیري در زمینههاي مختلف کمیت و کیفیت آب از طرف دیگر، امکان دسترسی به حجم عظیمی از دادهها را در زمینههاي مختلف مهندسی آب در مناطق مختلف جهان مهیا کرده است. در مسائل کنترل، ذخیرهسازي و به هنگام نمودن منابع آب، بررسی و تجزیه و تحلیل این حجم از دادهها نیازمند استفاده از امکانات خاص نرمافزاري و سختافزاري است که سیستمهاي
اطلاعات جغرافیایی به نحو مطلوبی آن را فراهم میسازند.
یکی از راههاي مورد استفاده موثر از این منابع در رابطه با شناخت کیفیت آنها جهت استعمال در کشاورزي و شرب میباشد. به طوري که در وهله ي اول با اطلاعات کافی و دقیق با شناخت ویژگیهاي کیفی این آبها در رابطه با شرب و کشاورزي می توانیم از آنها به طور بهینه استفاده کنیم و از طرفی به دلیل اینکه عمده ي اطلاعات آبهاي زیرزمینی موقعیت مکانی دارند فناوري سیستم اطلاعات مکانی میتواند در سازماندهی، تجزیه و تحلیل، طبقهبندي و مقایسهي داده هاي مربوطه ما را یاري دهد و در نهایت مشکل مدیریت بحران را برطرف نماید.
هدف از این تحقیق بررسی کیفیت آب زیرزمینی قسمتی از شهرستان سیرجان است تا با شناسایی مناطق و چاههاي حفر شده ي موجود از نظر کیفیت مناسب جهت کشاورزي به منابع تامین آب این منطقه افزوده و از وجود آنها اطلاعات لازم را بدست آوریم. در این تحقیق 9 پارامتر SO4,HCO3,CL,MG,NA,CA TDS ,EC ,PH که جزء مهم ترین پارامترهاي کیفی منابع آب بودند وارد این پروسه شدند. سپس با استفاده از نرمافزار EXPERT CHOICE تحلیل AHP بر روي پارامترها ي مذکور انجام شد و در نهایت با استفاده از نرمافزار ArcGIS نقشهي رستري نهایی تولید شد.
-2 منطقه مورد مطالعه
منطقهي مورد مطالعه در این تحقیق حوزه آبخیز شهرستان سیرجان با مساحت تقریبی 18481کیلومتر مربع و مختصات جغرافیایی 55 درجه و 32 دقیقه طول شرقی و 29 دقیقه و 25 درجه عرض شمالی واقع در غرب استان کرمان میباشد . متوسط ارتفاع منطقه از سطح دریا 1710 متر و متوسط بارندگی، درجه حرارت و تبخیر و تعرق سالانه حوزه به ترتیب 160میلیمتر،16درجهي سانتیگراد و 2463,5 میلیمتر می باشد. کمی باران سبب فقر پوشش گیاهی گشته و فرسایش بادي نیز در آن به چشم میخورد.
در یک نتیجه گیري کلی از نمودارهاي میزان بارندگی و درجهي حرارت شهرستان سیرجان مطابق نمودار آمبروترمیک سیرجان در یک دورهي آماري - 1368-1388 - نشان داد که در این شهرستان از اردیبهشت تا آبان فصل خشک - بارندگی کم و درجه حرارت زیاد - وجود دارد و تنها 5 ماه از سال - آذر تا فروردین - با فصل خشک مواجه نیست که بر این اساس آب و هواي شهرستان سیرجان در نوع آب و هواي سرد و خشک قرار میگیرد. موقعیت محدودهي مورد مطالعه در شکل 1 نشان داده شده است.
شکل . 1 موقعت جغرافیایی منطقه مورد مطالعه
-3 مواد و روشها
به منظور بررسی کیفی منابع آب زیرزمینی سیرجان از آمار و اطلاعات 57 چاه نمونهبرداري مربوط به دوره آماري - 1381-1391 - که توسط سازمان آب منطقهاي استان کرمان برداشت و آنالیزهاي کیفی روي آن انجام شده بود استفاده شد. در شکل 2 موقعیت چاههاي نمونهبرداري در منطقهي مورد مطالعه مشخص شده است.
در ابتدا پارامترهاي مورد استفاده براي بررسی کیفیت آب توسط نرمافزار EXPERT CHOICE با هم مورد مقایسه قرار گرفتند و براي هر کدام از پارامترها براساس مقدار مجاز کمینه و بیشینهي آن و میانگین گیري بین دو مقدار و اهمیت آن در آب وزنی در نظر گرفته شد. در مرحلهي بعد نقشهي هرکدام از پارامترها با توجه به وزنهاي اختصاص داده شده تهیه و در مرحلهي آخر همهي نقشه ها با هم جمع گردیده و نقشه ي نهایی تولید شد.
شکل .2 موقعیت چاههاي نمونهبرداري در منطقه مورد مطالعه
