بخشی از مقاله
چکیده
پدیده تغییر اقلیم، وقوع خشکسالی هاي متناوب و طولانی و نوسانات زیاد آب و هوایی کمبود آب بویژه منابع آب سطحی را تشدید می کند. آب زیرزمینی از مهمترین منابع آب طبیعی در جهان است. با توجه به استفاده روزافزون منابع آب زیرزمینی از نظر کیفی اهمیت زیادي دار بدین ترتیب منابع آب هاي زیرزمینی منبع مهمی جهت تامین آب مصرفی در بخش هاي مختلف اقتصادي، اجتماعی، کشاورزي و شرب مردم این مناطق می باشد. در سال هاي اخیر پدیده خشکسالی باعث کاهش شدید آب هاي سطحی در کشور شده واستفاده از آب هاي زیرزمینی افزایش یافته است.
این امر با کاهش کیفیت آب در سفره هاي زیرزمینی آب زیرزمینی را فراهم نموده است. در این تحقیق اثر تغییر اقلیم بر روند تغییرات کیفی آب زیرزمینی دشت لور مورد ارزیابی گرفته است. بدین منظور 20 چاه آب زیرزمینی طی دوره آماري 92-93 استفاده شد. نتایج نشان داد که افزایش دما و کاهش بارندگی در طی دوره آماري مطالعاتی تاثیري در افزایش شوري و افزایش غلظت کاتیونها و آنیونهاي آب زیرزمینی دشت مطالعاتی نداشته و کیفیت آب از لحاظ شوري و غلظت کاتیونها و آنیونها در حد استاندارد جهت مصارف کشاورزي میباشد.
مقدمه
تغییر اقلیم عبارت است از تغییرات رفتار آب و هوایی یک منطقه نسبت به رفتاري که در طول یک افق زمانی بلند مدت از اطلاعات مشاهده یا ثبت شده در آن منطقه مورد انتظار است . - 1 - تغییرات اقلیم از این نظر در مطالعت جغرافیایی حائز اهمیت است.
پارامترهاي اقلیمی در مقیاس زمان و مکان به دلایل زیادي تغییر مینمایند.، که باید نحوه تغییرات آنها براساس مشاهدات و یا بهرهگیري از روشهاي آماري تعیین شود. آبهاي زیرزمینی به عنوان بخش مهمی از آبهاي تجدیدپذیر جهان بهحساب میآیند.
محاسبه منابع آب جهان نشان میدهد که منابع آب زیرزمینی چیزي در حدود 0/6 درصد از کل منابع آب و 60 درصد از منابع آب تجدیدپذیر قابل دسترس را به خود اختصاص میدهد. در کشورهاي در حال توسعه و جهان سوم، بیشترین توجه به یافتن سفرههاي آب زیرزمینی مناسب جهت تامین آب مورد نیاز شرب و کشاورزي معطوف گردیده است و این در حالی است که کمتر به حفظ کیفی آبخوانها توجه میشود .
مواد و روشها
منطقه مورد مطالعه محدوده مطالعاتی دزفول- اندیمشک با مساحتی حدود 2478 کیلومترمربع و مختصات جغرافیاییَ51ْ31 تا 35ْ33 عرض شمالی َو50ْ45 َتا 14ْ48 طول شرقی در شمالغرب استان خوزستان واقع شده و مهمترین شهرهاي آن دزفول، اندیمشک و شوش است.
محدوده بخشی از حوضه آبریز رودخانه دز است که از شمال به محدوده مطالعاتی سراب جلدون، از شمالغرب به محدوده مطالعاتی دشت عباس شرقی و محدوده مطالعاتی چنانه- سرخه، از جنوب به محدوده مطالعاتی آهودشت، از جنوبشرق به محدوده مطالعاتی میانآبشوشتر، از شرق به محدوده مطالعاتی گتوند- عقیلی، از شمالشرق به محدوده مطالعاتی لالی و محدوده مطالعاتی بختیاري منتهی میگردد. امروزه تحقیقات مختلفی روي آبهاي سطحی و زیرزمینی انجام شده است تا شناختی اصولیتر و مدیریت منابع آب حاصل گردد.
دلیپ و همکاران - - 2007 در تحقیقی براي شناختن و یافتن روند تغییرات سطح آب زیرزمینی در منطقه Orissa هند و تاثیر خشکسالی و دخالت بشر از روشهاي آماري ناپارامتري من کندال استفاده کردند. نتایج آنان نشان داد که افت سطح آب به علت کمبود باران در طول سالهاي خشک، دماي بالا و دخالت بشري ننتوانسته در سالهاي مرطوب با تغذیه این افت را جبران کند.
بورایی وهمکاران - - 1998، با استفاده از اطلاعات حاصل از شکستن خروجیهاي بزرگ مقیاس اقلیمی و به کار بستن پارامتر بارش و قراردادن این اطلاعات یک مدل هیدرولوژیکی اثرات تغییراقلیم را بروي تغذیه آب زیرزمینی رطوبت خاك بررسی کرده اند، نتایج این مطالعه نشان که تغییر اقلیم بروي پارامتر بارش اثر مستقیم دارد.
کایوچاین وهمکاران - - 2000، با استفاده از یک مدل هیدرولوژیکی که اساس آن اطلاعات زمین شناسی، هیدرولوژیکی و ژئوشیمی است و همچنین با بستن یک رگرسیون خطی مدل بارش براي 20 سال آینده نشان دادندکه سطح آب زیر زمینی تحت تاثیر اقلیم به تدریج کاهش مییابد.
محمدي - 1381 - ، موضوع تاثیر خشکسالیهاي اخیر در افت منابع آب زیرزمینی دشت همدان، روش کار:در توزیع مکانی شدت خشکسالی و افت سطح آب سفرههاي زیرزمینی از قابلیتGIS و نرم افزار Arc viewوArcinfo از رابطه یتزولددر تعیین شدت کمبود بارش و خشکی از هیدروگراف دشت جهت تعیین شدت و افت ماهیانه و سالیانه سطح ایستابی استفاده گردید. بین کاهش بارش و افت سطح آب زیرزمینی همبستگی را محاسبه کردند.
هواشناسی
هدفهاي اصلی مطالعات هواشناسی مشتمل برشناخت جریانات و تودههاي هوایی که منطقه را تحت تأثیر قرار می دهند، شناخت و تعیین عوامل و پارامترهاي مهم اقلیمی منطقه مورد مطالعه نظیر بارندگی، دماي هوا و تحلیل درجات دماي هوا، رطوبت، تابش خورشید، تبخیر، باد، تبخیر و تعرق و تحلیلهاي آماري به منظور تعیین احتمال حدوث هر کدام از عوامل فوقالذکر درمنطقه می باشد.
دما
به طور کلی بررسی دما در هر منطقه بر روي پنج پارامتر دمایی حداکثر مطلق، متوسط حداکثرها، دماي متوسط روزانه، متوسط حداقلها و حداقل مطلق متمرکز است. در بررسیهاي رژیم حرارتی به دلیل پایداري بیشتر دما تغییرات آن نسبت به بارندگی از سالی به سال دیگر ناچیز می باشد. به منظور بررسی پارامترهاي دمایی در منطقه مورد مطالعه، پنج پارامتر دمایی در دوره آماري هر ایستگاه به تفکیک مورد بررسی قرار میگیرد.
با توجه به شکل - - 1 حداکثر مطلق دما براي ایستگاه دزفول 51 درجه در تیرماه، میانگین سالانه 24/2 درجه سانتیگراد و حداقل مطلق دما -2 درجه سانتیگراد در اسفندماه می باشد. میانگین حداقل و حداکثر دما در این ایستگاه به ترتیب 37 و 11/9 درجه سانتیگراد را نشان میدهد.
شکل - 1 تغییرات پارامترهاي دما در ایستگاه دزفول.
میزان و نحوه تغییرات بارش در فصول
همانطورکه عنوان شد ایستگاه هواشناسی مورد مطالعه دزفول آمار بارندگی سالانه در جدول - 1 - به صورت زیر ارائه شده است.
جدول - - 1 - متوسط بارندگی در ایستگاه بارانسنجی محدوده مورد مطالعه بر حسب میلیمتر.
