بخشی از مقاله
چکیده
شکل گیری شهرهای جدید در کشور ما سابقه کمی دارد با این حال توسعه شهرنشینی در دو- سه دهه اخیرشتابی چشمگیر یافته است و تقویت شهرهای کوچک و بهبود توسعه روستایی دارای روابط تنگاتنگی هستند. دراین مقاله تلاش شد تا عوامل مؤثر بر گرایش روستاییان به مسأله ادغام روستاها در یکدیگر و شکل گیری شهرهای جدید مورد بررسی قرار گیرد.
روش تحقیق در این مطالعه، از نظر هدف، کاربردی و از نظر روش ، توصیفی- تحلیلی و همبستگی است که بخش عمده ای از داده های آن بر اساس مطالعات میدانی و با روش نمونه گیری - کوکران - از سطح180 خانوار نمونه منطقه جمع آوری شده است.
یافته های مطالعه بر اساس نتایج حاصل از آزمون Tتک نمونه ای برای بررسی میزان اثرگذاری حاصل از عوامل اجتماعی، اقتصادی و محیطی نشان داد که در سطح معناداری بالاتر از95 درصد، این متغیرها با میانگین 3/4 تا 3/6 بر گرایش روستاییان به تبدیل روستای کوت سید نعیم به شهر تأثیر داشته است.با توجه به یافته ها، نتیجه آن است که تبدیل روستای کوت سید نعیم به شهر، پیوندهای عملکردی و انسجام روابط فضایی در محدوده ی مورد مطالعه افزایش یافته است.
-1-1مقدمه
پایین بودن سطح زندگی در نواحی روستایی و در نتیجه مهاجرت روستاییان به سمت شهرهای بزرگ، مسائل و مشکلات متعدد اجتماعی، اقتصادی و محیطی را هم در نواحی روستایی و هم در شهرها به دنبال داشته است. سیاست ها و راهبردهای مختلفی برای کاستن از آثار منفی این مشکلات و پاسخ به نیازهای زندگی در سکونتگاه های شهری و روستایی در کشورهای در حال توسعه و از جمله ایران در پیش گرفته شده است. بر این اساس، ایجاد و توسعه شهرهای کوچک همواره به عنوان یکی از سیاست های عمده در امر برنامه ریزی کشورهای در حال توسعه مدنظر بوده است .
در کشور ما نیز توسعه شهرهای کوچک از طریق اجرای سیاست ارتقای روستاهای بزرگ و مستعد به شهر شدن، یکی از مهمترین اقداماتی بوده که با هدف بهبود کیفیت و استانداردهای زندگی در نواحی روستایی، کاهش مهاجرت به شهرهای بزرگ و جذب مهاجران در شهرهای کوچک انجام گرفته است .
برخی مطالعات نیز مؤید کارکردهای بالقوه و بالفعل توسع های تبدیل مراکز روستایی به شهر است؛ زیرا شهرهای کوچک با ایجاد فرصت های شغلی غیرزراعی و ارائه خدمات مورد نیاز ساکنان، در کاهش مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگ تر نقش مؤثری ایفا می کنند و زمینه توزیع متعادل جمعیت، امکانات و سرمایه را فراهم می آورند ه مسو با این سیاست، طی چند دهه گذشته تعداد زیادی از نقاط روستایی در کشور به نقاط شهری تبدیل شده اند. تعداد شهرهای کشور از 199 شهر در سال 1335 به 1016 شهر در سال 1385 و1139شهر در سال 1390 رسیده است - مرکز آمار ایران، . - 1391 به عبارت دیگر، از سال 1335تا سال 1390 تعداد 940 شهر به شهرهای ایران افزوده شده است.
روند شتابان ارتقای روستاها به شهر در ایران با تقاضاهای گسترده مردم در جهت بهبود وضع زندگی و برخورداری از امکانات و خدمات بهتر شکل گرفته است، از این رو لازم به بررسی است که این انتظارات پس از گذشت زمانی معین تا چه اندازه برآورده شده اند.
-2-1بیان مساله
استقرار و توسعه فضایی شهرها وروستاها دردرجه اول تابع شرایط محیطی و جغرافیایی آنهاست .وفضاهای مجاور شهری و روستایی در ارتباط با عوامل گوناگون محیط طبیعی از جمله شکل ناهمواری و همجواری آن با عوارض طبیعی مانند کوه دشت رودخانه و سواحل رودخانه و شرایط اقلیمی حاکم بر آن در جهت های توسعه شهرها وروستاها است. گرچه استقرار جمعیت روستایی در مکانی معین الزاما به معنای اشتغال در یکی از فعالیت های بخش کشاورزی نیست ، اما باید توجه داشت که جمعیت روستایی غالبا درجایی زندگی می کند که محل فعالیت او نیز به شمار می آید.
در کشور ما نیز توسعه شهرهای کوچک از طریق اجرای سیاست ارتقای روستاهای مستعد به شهر شدن، یکی از مهمترین اقداماتی بوده که با هدف بهبود کیفیت و استاندارهای زندگی در نواحی روستایی، کاهش مهاجرت به شهرهای بزرگ و جذب مهاجران در شهرهای کوچک انجام گرفتهاست. برخی مطالعات نیز مؤید کارکردهای بالقوه و بالفعل توسعهی تبدیل مراکز روستایی به شهر است؛ زیرا شهرهای کوچک با ایجاد فرصتهای شغلی غیرزراعی و ارائه خدمات مورد نیاز ساکنان در کاهش مهاجرت روستاییان به شهرهای بزرگتر نقش موثری ایفا میکنند و زمینه توزیع متعادل جمعیت امکانات سرمایه را فراهم میآورند.
همسو با این سیاست طی چند دهه گذشته تعداد زیادی از نقاط روستایی در کشور به نقاط شهری تبدیل شدهاند.
شهر کوت سیدنعیم یکی از شهرهای اطراف سوسنگرد میباشد که در روند تهیه و تصویب طرح تبدیل نقاط روستایی به شهر،عنوان شهر به آن الحاق گردیدهاست. باعمل صورت گرفته، جمعیتی که تا چندی پیش روستانشین بوده و در مسائل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی، مدیریتی و کالبدی نیز با شهرنشینان به صورت مجزا عمل میکردند، همانند آنان شدند.
حال نکتهای که جای بحث دارد این است که با توجه به تفاوت عوامل متعدد مانند اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، کالبدی و مدیریتی در نقاط جمعیتی روستا و شهر، از نظر مردم و مسئولین بخشهای مختلف، تبدیل روستای کوت سیدنعیم به شهر چه تأثیری در بهبود کیفیت شرایط اجتماعی و اقتصادی افراد ساکن در این منطقه داشته است؛ لذا مقاله حاضر جهت پاسخگویی به این پرسش اساسی تدوین میگردد.
-3 -1اهمیت وضرورت انجام تحقیق
شکل گیری، تکوین ورشد وتحول شهرها درسرزمینهای مختلف، هم از لحاظ زمانی وهم از لحاظ مکانی پیوسته با تنوع وتفاوت همراه بوده است.دگرگونیهای دهه ی اخیر و روند شتابان شهرگرایی در مقابل روستاگریزی، به ویژه در کورهای جهان سوم، ماهیتی متفاوت داشته وجوامع روستایی را هم ازلحاظ کیفی وهم از لحاظ کمی با تحولاتی مسئله ساز روبه رو ساخته است ،به طوری که روز به روز از جمعیت ساکن در روستاها کاسته ودر مقابل، به جمعیت شهرها به نحوی ناهنجار افزوده می شود.ساقه این روند به پس ازجنگ جهانی دوم باز می گردد که طی آن بسیاری از سکونتگاههای روستایی از طریق رشد وگسترش فیزیکی ، دچار دگرگونی مرفولوژیک و به شهرهای کوچک و بزرگ تبدیل گردید.
از سوی دیگر،گسترش فعالیتهای شهری که بیشتر در بخشهای دوم و سوم اقتصادی - صنعت وخدمات - متمرکز است، به طور کلی از جمعیت شاغل در بخش اول - کشاورزی - که بطور سنتی خاص عرصه های روستایی بوده است کاسته و بدین سان موجب جابجایی بخش قابل توجهی از نیروهای فعال از روستاها به سوی شهرها شده است. تفکر موجود در نظام برنامهریزی، سکونتگاههای انسانی را بر پایه یک فرض اساسی استوار میسازد که سکونتگاه یا شهر است یا روستا.
این تفکر در تبدیل یک سکونتگاه روستایی به شهر در کشور حاکی از عدم شناخت قبلی از خصایص و ویژگیهای اینگونه از سکونتگاه است و فقط تقاضاهای مردمی و عوامل سیاسی را در شکل-گیری و تبدیل روستا به شهر مؤثر میداند
اهمیت انجام این مقاله به دلیل بررسی فرایند تبدیل روستا به شهر و نقش آن در توسعه روستایی است و ضرورت مشخص شدن این امر که تبعات ناشی از ارتقای روستا به شهر در ایران تاچه حد به بهبود کیفیت و استاندارهای زندگی، کاهش مهاجرتها و استفاده از خدمات در سکونتگاههای شهری انجامیده است، احساس میشود؛ برای این منظور به مطالعه شهر کوت سیدنعیم که روستای ارتقا یافته ی به شهر از توابع شهرستان سوسنگرد می باشد، اقدام شده است. متغیرهای تحقیق شامل میزان رضایت از محل زندگی، ایجاد انگیزه برای ماندن در محل، تعداد جمعیت، وضعیت مهاجر فرستی و مهاجرپذیری، میزان امیدواری به بهبود شرایط زندگی در آینده و کمیت مراکز و خدمات ارائه شده در محدوده مورد مطالعه قبل و بعد از شهر شدن است.
-3-1اهداف تحقیق
شناخت تحولات ناشی از تبدیل روستای کوت سید نعیم به شهر شناخت آثار تبدیل روستا به شهر در بهبود وضعیت خدمات رسانی به روستاهای اطراف شناخت مسائل و مشکلات ناشی از تبدیل روستا به شهر ارائه راهکارهای پیشنهادی برای کاهش آثار منفی تبدیل روستا به شهر و تقویت آثار مثبت ×بررسی تأثیر شهری شدن بر ثبات جمعیت و عدم مهاجرت.
مطالعه نقش شهری شدن بر افزایش امکانات و خدمات در منطقه مورد مطالعه. ×بررسی میزان رضایتمندی ساکنین از شرایط اقتصادی و اجتماعی پس از تبدیل به شهر.
-4-1 فرضیه های تحقیق
فرضیه اول- تبدیل کوت سیدنعیم از روستا به شهر بر افزایش میزان اشتغال، درآمد، تولید ودر نهایت توسعه اقتصادی روستاهای اطراف نقش تعیین کننده و مؤثری داشته است..
فرضیه دوم-تبدیل کوت سیدنعیم از روستا به شهر در بهبود شاخص های اجتماعی- فرهنگی روستاهای اطراف تأثیر گذار می باشد فرضیه سوم-تبدیل کوت سیدنعیم از روستا به شهر بر کاهش مهاجرت ساکنین روستاهای اطراف به شهرهای بزرگتر تأثیر دارد.
-5-1روش تجزیه و تحلیل داده ها
به منظور تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پژوهش از شاخصه های آمار توصیفی و آمار استنباطی استفاده شده است.
شاخصه های آمار توصیفی: از شاخصه های میانگین، انحراف معیار نمرات و جداول فراوانی، نمودارها و نقشه ها برای توصیف داده ها استفاده شده است؛ و برای طبقه بندی دادهها و رسم جداول و نمودارها استفاده گردید. همچنین، ترسیم نمودارها و مقایسه میان داده ها در محیط نرم افزاری Excel، و ترسیم نقشه ها با استفاده از نرم افزار ArcGIS صورت می گیرد.
شاخصه های آمار استنباطی: به منظور تحلیل و آزمون فرضیات تحقیق از آزمون T تک گروهی استفاده شد. تحلیل داده ها توسط نرم افزار spss22 شد.
