بخشی از مقاله
چکیده
منطقه مورد مطالعه حاشیه خلیج فارس و دریاي عمان با پهناي 100 کیلومتررا شامل می گردد. هدف از انجام این تحقیق انتخاب مکانهاي مناسب جهت احداث ذخایر زیر زمینی به منظور ذخیره سازي نفت خام بر اساس پارامترهاي زمین شناسی، لرزه خیزي، ترمینالهاي صادراتی، راهها، مناطق چهارگانه محیط زیستی، پالایشگاهها و غیره می باشد. برخی داده ها از پردازش 9منظره تصویر سنجنده موضوعی پیشرفته استخراج شد. داده هاي دیگر از منابعی مثل نقشه هاي شتاب ثفل، نقشه تاسیسات نفتی و غیره استخراج شدند.
داده هاي مورد اشاره ابتدا به صورتهاي برداري و مشبک تبدیل شده و سپس در سامانه اطلاعات جغرافیایی با استفاده از روشهاي تلفیق همپوشانی شاخص و فازي با هم ترکیب و آنالیز شدندفرآیند. آنالیز سلسله مراتبی جهت تعیین وزنهاي پارامترها استفاده گردید. مکانهاي پیشنهادي در محدوده شرق و جنوب شرق عسلویه و منطقه دوم شمال غرب بندر گناوه می باشند، که جهت بررسی هاي تفصیلی زمین شناسی مهندسی، هیدروژئولوژي، لرزه خیزي و محیط زیستی پیشنهاد شده اند.
-1 مقدمه
کشور ایران یکی از دارندگان بزرگ ذخائر نفت جهان است. با توجه به اینکه تولید و عرضه نفت خام به شدت از تحولات جهانی تاثیر پذیر بوده و قیمت این ماده گران بها را با نوسان همراه می کند، پس لازم است راهکارهائی را جهت جلوگیري از تاثیرات منفی این نوسان قیمت ها بر اقتصاد کشور در نظر گرفت. استفاده از ذخائر زیرزمینی نف ت خام به عنوان ذخائر استراتژیک یکی از بهترین راهکارها براي حل این مشکل است.
در این زمینه می بایست مطالعات زیادي براي مکانیابی این گونه سازه ها صورت پذیرد تا تمام معیار هاي تاثیر گذار بر روي مخازن مد نظر قرار گیرد. با توجه به تعدد پارامترهاي اثر گذار در بح ث مکان یابی، مدتهاست که محققین را به سمت استفاده از سامانه اي تشویق کرده است که علاوه بر دقت بالا، داراي سرعت عملو سهولت در استفاده باشد. سامانه اطلاعات جغرافیائی - - GIS به علت قابلیت بالا در مدیریت و تحلیل لایه ها، به عنوان سامانه منتخب محققین در بحث مکان یابی مطرح شده است. در کشور هاي پیشرفته از GIS براي مکانیابی در زمینه هاي مختلف استفاده شده است.
شنگ و همکاران براي مکان یابی مغار هاي دفن زباله هاي اتمی در سال 1996 از سامانه اطلاعات جغرافیائی - - GIS استفادهکرده اند.[12] ژائو و همکاران در تحقیقی در سال 1996 با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیائی به مکان یابی براي ساخت مغار هاي زیر زمینی در سنگاپور پرداخته اند.[16] متیو و همکاران در سال2001 از GIS براي مکان یابی ساخت مجتمع
هاي مسکونی استفاده کرده اند.[9] زامورانو1 و همکاران در سال 2008مکان هاي مناسب براي دفن زباله هاي جامد شهري در جنوب اسپانیا را با استفاده از GIS ارزیابی کردند. در ایران نیز از این سامانه جهت مکان یابی اسفاده شده است.
برومندي و همکاران با استفاده از سامانه اطلاعات جغرافیائی و ترکیب با سامانه تصمیم گیري چند معیاره بهترین مکان براي دفن زباله در شهر زنجان را معرفی کرده است.[1] وحیدنیا و همکاران در سال 2009 با استفاده از روش AHP و تلفیق آن با GIS مناسب ترین مکان ها را براي ساخت بیمارستان در شهر تهران معرفی کرده اند.[13] در این تحقیق معیار هاي مختلف ابتدا وزن دهی شدند سپس با استفاده از روش فازي ت رکیبشدند. سپس در نقشه نهائی مناطق مناسب با توجه به امتیازشان جدا شدند.[15]
-2مواد و روش ها
-1-2منطقه مورد مطالعه
منطقه در نظر گرفته شده براي مکان یابی جنوب ایران به پهناي 100 کیلومتر از سواحل خلیج فارس و دریاي عمان می باشد. این منطقه بین عرض هاي جغرافیائی 25°0´00" تا 30°0´00" شمالی 50°0 ´00" تا 60 °0´00" شرقی قرار گرفته است. شکل 1 تصویر ماهواره اي موزائیک شده منطقه مورد مطالعه را نشان می دهد. منطقه مورد مطالعه از لحاظ ز مین شناسی در دو زون مکران و زاگرس قرار دارد. زون مکران بیشتر از رسوبات فلیش مانند که چین خورده اند، تشکیل شده است. رسوبات این زون تناوبی از ماسه سنگ، شیلو رس است. در این زون از نظر ساختمانی دو گسل عمده به نام هاي گسل بشاگرد و گسل میناب وجود دارد.[4] زون زاگرس بیشتر از رسوباتی مانند آهک، ماسه سنگ، مارن، شیل و دولومیت تشکیل شده است که نسبت به زون قبل از تراکم بیشتري بر خوردارند. در جنوب این زون گنبد هاي نمکی وجود دارد کهبه کمپلکس هرمز معروف شده اند.[3]
2-2 داده ها و نرم افزار هاي مورد استفاده
پس از مطالعات فراوان و مشورت با کارشناسان در علوم مختلف در نهایت 15 معیار در 4 پارامتر زمین شناسی، لرزه خیزي و ساختمانی، فنی و زیست محیطی جهت استفاده به عنوان لایه هاي اطلاعاتی از منابع مختلف استخراج شدند. منابعی که براي استخراج این داده ها استفاده شد عبارتند از: تصاویر ماهواره اي براي استخراج واحد هاي مختلف زمین شناسی، گسل ها، گنبد هاي نمکی. نقشه تاسیسات نفتی جهت استخراج محل پایانه هاي نفتی، پالایشگاه ها، میادین نفتی و غیره. نقشه شدت لرزه خیزي و شتاب ثقل زمین و نقشه مناطق حفاظت شده. معیار هاي مورد استفاده در این تحقیق در شکل 2 آورده شده است.
لایه هاي اطلاعاتی مورد استفاده جهت مکان یابی
در این تحقیق براي پردازش تصاویر ماهواره اي از نرم افزار ENVI استفاده شده است. پس از پردازش تصاویر ماهواره اي، براي استخراج تمام معیار هاي اثر گذار، که در بالا به آن ها اشاره شد، نقشه هاي مختلف وارد محیط GIS شدند. در این تحقیق تمام مراحل آماده سازي، تلفیق و آنالیز لایه هاي اطلاعاتی توسط نرم افزار ARC MAP9.2 انجام گرفته استجهت. محاسبه وزن ها به روش آنالیز سلسله مطالبی نیز از نرم افزار IDRISI استفاده شده است.
-3-2پردازش تصاویر ماهواره اي
در این تحقیق جهت استخراج بعضی لایه هاي مورد استفاده لازم بود از تصاویر ماهوارهاي استفاده شود. بدین منظور با توجه به سطح پوشش وسیع و مناسب بودن قدرت تفکیک مکانی و طیفی، از 9 منظره تصویر سنجنده 2 ETM+استفاده شد. نحوه پوشش منطقه مورد مطالعه توسط تصاویر این سنجنده در شکل3 نشان شده است.
