بخشی از مقاله
تولید و توزیع ادوات کشاورزی
مقدمه:
محور قرار گرفتن کشاورزی در برنامه توسعه اقتصادی کشور، مسئولیت خطیر گردانندگان این بخش از اقتصاد کشور را دو چندان کرده و آنان را ملزم به در پیش گرفتن سیاستهای اجرایی موثر و کارآمد در جهت رفع محدودیتها و مشکلات تولید محصولات کشاورزی مینماید. چه بدون توجه و حمايت کافی از تولید کنندگان محصولات غذایی که کشاورزی گسترده ترین زمینه را در این جهت دارد. انتظار تحقق شعار مبارزه با پدیده ناخواسته در گرسنگی که از معضلات جهان امروز است، انتظار عبث خواهده بود.
به موازات افزایش جمعیت بشر، ضرورت افزایش تولید محصولات غذایی نیز امری بدیهی است. از سوی دیگر استفاده از شیوه های سنتی تولید با نیاز امروزی جامعه بشری تناسبی نداشته و جوابگوی آن نمیباشد. لاجرم استفاده از پدیده در مکانیزاسیون و بکارگیری ماشین آلات و ادوات کشاورزی در تولید محصولات غذایی و صنعتی در حدی که متناسب با شرایط جامعه بوده و پیامدهای سوء اقتصادی و اجتماعی بهمراه نداشته باشد اجتناب ناپذیر مینماید. اگر مکانیزاسیون را بکارگیری ماشین آلات و ابزار و ادوات کشاورزی بمنظور افزایش راندمان تولید و بهبود کمی و کیفی محصول بدست آمده بدانیم بنحویکه متناسب با ویژگیهای اقتصادی - اجتماعی جامعه از جمله رشد جمعیت و شرایط تکنولوژیکی آن باشد، باید گفت این پدیده در کشور ما ضمن اینکه عجولانه رواج یافت اساسا در ترویج و گسترش آن از شیوه های علمی و اساسی اولیه نیز بهره کافی گرفته نشده و دقیقا بهمین خاطر است که امروزه شاهد رشد نابهنجار و ناموزون مکانیزاسیون در کشور هستیم و این در شرایطی است که تقریبا همه ماشین آلات و لوازم یدکی آن و قسمت زیادی از ادوات کشاورزی که به در دنباله بندهای تراکتور»» شهرت یافته اند. از خارج از کشور وارد میشود. بدیهی است این امر بویژه در شرایط کنونی که درگیر جنگ گسترده و رویاروی با استکبار جهانی هستیم، در شأن ملت مسلمان و انقلابیمان نمیباشد.
در سالهای اخیر تلاشهای گسترده ای بمنظور تولید وسایل صنعتی مورد نیاز در داخل کشور آغاز شده و دستهای پرتوان صنعتگران مؤمن و پرتلاشمان خلاقیت ها و ابتکارات فراوانی را بروز داده اند لیكن استمرار این حرکت و نیل به اهداف خودکفایی نیازمند حمایت جدی و عملی مسئولان و دست اندرکاران امور کشاورزی مملکت است تا بتوان حرکت در مسیر استقلال را شتاب بیشتری بخشید.
و در استان خوزستان سرزمین حماسه و ایثار نیز در چند ساله اخیر علیرغم وجود شرایط جنگی و مسائل در مشکلات خاص آن با ابتکار و تلاش کمیته کشاورزی جهاد سازندگی خوزستان حرکت مثبت و سازنده ای در جهت تولید ادوات کشاورزی صورت گرفت که این نوشتار سعی دارد ضمن ارائه گزارش فعالیت انجام شده در این زمینه تحلیل مختصری نیز بر روند تولید ادوات کشاورزی در استان و تأثیر آن بر کشاورزی منطقه داشته باشد.
در استان خوزستان با وسعتی معادل 64000کیلومتر مربع، بیش از 900000 هکتار اراضی زیر کشت محصولات مختلف کشاورزی وجود دارد و این در حالی است که به پیش بینی کارشناسان تا 1,000,000هکتاردیگر قابلیت توسعه سطح زیرکشت نیز وجود دارد. بعلاوه وجود رودخانه های پرآبی مانند کارون، کرخه، دز و جراحی در کنار اراضی گسترده و دشتهای حاصلخيز آن زمینه بسیار مساعدی را جهت رونق امر کشاورزی در منطقه فراهم آورده است وجود همین شرایط مساعد در منطقه بوده است که در گذشته نظر شرکتهای چندملیتی و چپاولگر بین الملنی را بخود جلب کرده و آنان را به طمع انداخته بود تا با توجه به شرایط حاکم در آن زمان از این نمد برای خود کلاهی بسازند. بدون تعارف باید گفت که تا حدودی هم در این کار موفق شده و توانستند کلاه بزرگی هم نصیب خود نمایند ولی این کلاه مدت زیادی بر سرشان دوام نیاورد. زیرا آن را یارای مقاومت در برابر طوفان سهمگین انقلاب مستضعفمان نبود. پرداختن به سابقه کشاورزی در منطقه و چگونگی پا گرفتن شرکتهای کشت و صنعت که به قیمت تاراج سرمایه و مایملک کشاورزان زیادی صورت گرفت و عواقب و عوارض این حرکتهای عجولانه و «مقلدانه از غريبه )) در حوصله این مقال نیست. ولی همین قدر باید گفت که وضع عمومی کشاورزان خرده پا که ظاهرا از زخم شرکتهای چند ملیتی نیز در امان مانده بودند همانند کشاورزان سایر نقاط کشور وضع رقت باری بوده است.
تهیه و توزيع ادوات کشاورزی
در زمینه نحوه تهیه و توزیع ادوات مورد نیاز کشاورزان باید موضوع را به دو بخش «تولید داخلی و واردات ) تقسیم کرد:
ا- در مورد تولید داخلی ادوات کشاورزی قابل ذکر است که بر اساس شواهد موجود صدور موافقتهای اصولی و دادن مجوز تولید به صنعتگران استان از نیمه سال 1354 آغاز شد. در آن زمان این جریان که تا زمان انقلاب ادامه یافت نوسانات زیادی داشت و این نوسانات معلول شرایط خاص سیاسی اقتصادی آن دوران بود. زیرا ورود بیرویه ادوات کشاورزی که در مدلها و مارکهای رنگارنگ صورت میگرفت از یک سو و عدم حمایت مسئولان وقت از تولید کنندگان وسایل مذکور از سوی دیگر چراغ کم سوی انگیزه را در هر صنعتگری که قدم در این راه گذاشته بود، خاموش میکرد. البته در کنار معدود افرادی که دلسوزانه و گمنام و علیرغم بی بهرگی از حمایتهای مسئولان به کار تولید ادوات کشاورزی مشغول بوده و کشاورزان را از ثمره زحمات خود بهره مند میساختند عده ای از تولید کنندگان نیز با حمایتهای پراکنده ای که از سوی برخی متمکنین از آنان صورت میگرفت به تولیدات پراکنده ای در زمینه ادوات کشاورزی دست میزدند که آنهم با قیمت گزافی بدست کشاورز میرسید و در این رابطه معلوم بود که سود اینکار به جیب چه کسانی میرفت.
با عنایت به وجود نیروهای خلاق و مبتکرو زمینه های مساعد استفاده هر چه بیشتر و بهتر از منابع و امکانات داخلی، سرمایه گذاری در جهت تولید ادوات کشاورزی در داخل کشور ضمن اینکه تلاشی عمده و اساسی در جهت قطع واردات اینگونه وسایل وحرکت بسوی خودکفایی در این زمینه میباشد، این مزیت عمده را هم دارد که فرصت مناسبی برای بروز خلاقیت ها و ابتکارات نیروهای فعال جامعه فراهم میگردد تا در جهت سازندگی کشور بکار گرفته شود. بنابراین حمایت همه جانبه از این امر از سوی دستگاهها و سازمانهای مختلف که بنحوی از انحا درگیر این مسئله هستند باید در رأس فعالیتهای آنان قرار گیرد.
۲- واردات ماشین آلات و بویژه ادوات کشاورزی نیز در گذشته همپای سایر کالاها و اجناس مصرفی از کشورهای مختلف با مارکها و مدلهای متنوع و بدون توجه به شرایط خاص اقلیمی کشور صورت میگرفت. «بنگاه توسعه ماشینهای کشاورزی» که به عنوان بازوی اجرایی وزارت کشاورزی وقت وظیفه ترویج و توسعه استفاده صحیح و اصولی از ماشین آلات و ادوات کشاورزی را بین روستائیان و کشاورزان بعهده داشت، در حقیقت به «بازوی وارداتی به وزارتخانه مذکور مبدل شده و وظیفه واردات و تزریق استفاده اجباری از ادوات ناشناخته کشاورزی به کشاورزان را عهده دار شده بود. شایدهم نامگذاری این مرکز خرید و فروش وسایل کشاورزی به «بنگاه» در بدو تأسیس آن بی مسما نبوده است؟
در شرایط فعلی بنظر میرسد «بنگاه توسعه ماشینهای کشاورزی » میبایست با چرخشی اساسی در سیاستهای خود نوک پیکان فعالیتهای خود را از خارج از مرزها به درون کارگاههای تولیدی داخل کشور متوجه نماید. اگر چه اینکار در دوران پس از انقلاب تا حدودی انجام شده است ولی لازم است تحرک و سرعت بیشتری به آن داده شود. نکته دیگری که مکررا از سوی تولید کنندگان داخلی عنوان شده و ضرورت دارد توجه بیشتری نسبت به آن بعمل آید جلوگیر از ورود ادوات و وسایلی است که مشابه آن در داخل کشور به مرحله تولید رسیده و در سطح نسبتا زیادی ساخته میشود. این مشکل که نمونه عینی آن را در سطور آینده ذکر خواهیم کرد موجبات دلسردی و يأس صنعتگران داخلی را فراهم آورده و آنان را از ادامه فعالیت در این زمینه باز میدارد.
البته این نکته را هم نباید از نظر دور داشت که در مواردی ممکن است کيفيت ادوات تولیدی در داخل بپای نمونه اصلی و وارداتی آن نرسد ولی آیا پذیرفتنی است که در مراحل اولیه تولید داخلی اینگونه وسایل، خود را با سازندگان اصلی دستگاه که سالها تجربه و تولید با کیفیت پایین را پشت سر گذاشته اند تا توانسته اند به مرحله کنونی برسند مقایسه کنیم؟
تولید ادوات کشاورزی در استان خوزستان
همانطور که میدانیم ادوات کشاورزی مانند گاوآهن، دیسک، نهرکن و... که از ابزار مهم و اساسی کشاورز جهت کار در مزرعه میباشند نقش بسیار موثری در تولید محصولات کشاورزی دارند. بویژه آنکه در جهت توسعه معقول مکانیزاسیون در کشاورزی و استفاده از وسایل و امکانات یاد شده بمنظور افزایش تولیدات کشاورزی بنحوی که پاسخگوی نیاز جامعه امروز باشد بکارگیری ادوات مذکور اهمیت بسزایی دارد.
بطوریکه ذکر شده در دوران قبل از انقلاب اسلامی اینگونه وسایل یا همانند سایر کالاهای وارداتی از انواع مختلف وارد کشور شده و توزیع میشد و یا از طریق تولیدات پراکنده ای که در داخل کشور صورت میگرفت در اختیار کشاورزان گذاشته میشد. ولی بعد از انقلاب با وقوع جنگ تحمیلی و محاصره اقتصادی تأمین این ادوات برای کشاورزان با مشکلاتی مواجه گردید. جهاد سازندگی خوزستان که با حضور گسترده خود در روستاها مناطق زیادی را تحت پوشش دارد در شرایطی که هیچ دستگاه و سازمانی توان پاسخگویی به نیاز کشاورزان در سطح وسیع را نداشت، در رابطه با تهیه و توزیع نهاده های کشاورزی از جمله أدوات یاد شده خود را موظف میدید
زیرا حضور همه جانبه جهاد در روستاها و مناطق محروم کشاورزان را بحق متوقع میساخت که در رفع این معضل نیز آنان را یاری دهد.
کمیته کشاورزی جهاد سازندگی خوزستان با آگاهی از اینکه یکی از ابعاد حمایت از تولید کنندگان محصولات کشاورزی که شاید عمده ترین آن هم باشد کاهش هزینه تولید و در نتیجه افزایش درآمد کشاورزان است به بررسی کم و کیف تهیه، تولید و توزیع ادوات کشاورزی در استان پرداخت. زیرا پذیرفتنی نبود وسیله ای که در داخل استان تولید میگردد به چند برابر قیمت عادلانه آن بدست کشاورز محروم برسد. در مطالعات و بررسیهای اولیه این نتیجه حاصل شده که موضوع از دو جنبه قابل تعمق است
ا- گرانی بیش از حد ادوات تولید شده در بازار و ناچاری کشاورز در تهیه آن.
۲- وضعیت تولید کنندگان اینگونه ومال و عدم حمایت از آنان از نظر تأمین مواد اولیه و رفع مشکلات آنان.
آنچه مسلم است کشاورز برای ادامه فعالیت و رفع مایحتاج خود چنانچه ادوات مورد نیازش را از تجاری طبیعی و قانونی و به نرخ عادلانه بدست نیاورد ناگزیر از روی آوردن به بازار آزاد، و یا به تعبير صحیح تر از بازار سیاه است. البته این موضوع در شرایطی صادق است که تولید کننده بار مشکلات را تا این مرحله هم تحمل کرده و از دور فعالیتهای کشاورزی خارج نشده باشد در غیر اينصورت عطای کشاورزی را به لقایش بخشیده و با مهاجرت به شهر بمشاغل کاذب روی میآورد از سوی دیگر باید تولید کنندگان را مورد توجه قرار داد که مسائل و مشکلات خاص خود را داشته و صرفنظر از معدود عناصری که قصد سودجویی بیشتر داشته و اینگونه افراد معمول در هر صنفی وجود دارند، بعنوان قشری زحمت کش مشغول تولید هستند و بدون رسیدگی به مسائل آنان حل مشکل تولید و توزیع ادوات کشاورزی در استان میسر نمیباشد.
بر اساس مطالعات بعمل آمده مشخص شد که بسیاری از صنعتگران مذکور از سالها قبل علیرغم داشتن پروانه فعالیت از اداره صنایع تحت عنوان تولید ادوات کشاورتی» به کارهای آهنگری پراکنده ای غیر از تولید ادوات کشاورزی مشغول بودند و این امر با توجه به شرایط موجود در آن زمان که عدم حمایت لازم از تولید کننده از نظر تعيين نرخ عادلانه و تضمین خرید محصول نمونه ای از آن است طبیعی هم مینمود. زیرا تولید در و پنجره و کارهای آهنگری از این قبین ضمن اینکه مشکلی
. واردات ماشین آلات و بویژه ادوات کشاورزی نیز در گذشته همپای سایر کالاها و اجناس مصرفی از کشورهای مختلف با مارکها و مدلهای متنوع و بدون توجه به شرایط خاص اقلیمی کشور صورت میگرفت.
. آیا پذیرفتنی است که در مراحل اولیه تولید داخلی اینگونه وسایل، خود را با سازندگان اصلی دستگاه که سالها تجربه و تولید با کیفیت پایین» را پشت سر گذاشته اند تا توانسته اند به مرحله کنونی برسند مقایسه کنیم؟
و دردسر کار تولید ادوات را ندارند بلکه با فراوانی مشتری و «نقد بودن» آن صرفه بیشتری برای تولید کننده دارد.
در هر صورت با جمع آوری اطلاعات اولیه مشخص شد که بیش از 26 کارگاه در سطح استان از این طریق ارتزاق مینمایند. در حالیکه با همین تعداد کارگاه و حتی کمتر از آن میتوان با تولید انواع ادوات کشاورزی بخش اعظم نیاز منطقه را مرتفع نمود.
کمیته کشاورزی پس از بحث و بررسی در نهایت طرح پیشنهادی مبنی بر تشکیل شورایی از کلیه دست اندرکاران امر تولید و توزیع ادوات کشاورزی در منطقه بمنظور پیگیری مسائل مربوطه و رسیدگی به آنها را به شورای کشاورزی استان ارائه نمود. هدف کمیته کشاورزی جهاد خوزستان از این پیشنهاد سروسامان دادن به بازار آشفته تولید وتوزيع ادوات کشاورزی ، تشکیل و هدایت صنعتگران داخلی، سوق دادن آنان در جهت رفع نیازهای منطقه، رساندن این وسایل از مجاری سالم و به قیمت عادلانه به دست کشاورز و در نهایت انجام خدمتی کوچک در جهت بهبود وضع کشاورزی منطقه بود.
لذا بمنظور ایجاد هماهنگی هر چه بیشتر و تسریع در انجام امور مربوطه با پیشقدمی جهاد سازندگی خوزستان و همکاری سایر دستگاههای ذیربط که عبارتند از: جهاد دانشگاهی دانشگاه شهید چمران، اداره کل صنایع، اداره کل بازرگانی، اداره کل کشاورزی (بنگاه توسعه ماشینهای کشاورزی و سازمان پژوهشهای علمی و صنعتی مرکز خوزستان در بهمن ماه ۱۳۹۲ شورایی بنام «شورای هماهنگی تولید ادوات کشاورزی خوزستان» تشکیل شد. این شورا که آیین نامه اجرایی آن توسط کمیته کشاورزی جهاد استان ارائه گردیده و پس از چند جلسه بحث و تبادل نظر در شورای کشاورزی استان به تصویب رسیده است، بعنوان نهادی قانونی وظيفه هماهنگی امور مربوط به تولید ادوات کشاورزی، تأمین مواد اوليه، تضمین خرید وسایل تولیدی و رسیدگی به سایر مسائل موجود در این زمینه را بعهده دارد. دبیر شورا جهاد سازندگی استان خوزستان است و شورا در جلسات خود مسائل و مشکلات موجود در حوزه فعالیتش را مورد بررسی قرار داده و تصمیمات لازم را اتخاذ مینماید.
